Στην επίσημη Ιστορία σπάνια θα συναντήσουμε αναφορά στη μάχη του Ανάλατου (24 Απρίλη 1827), τη μεγαλύτερη ήττα των Ελλήνων στην Επανάσταση του 1821. Δεν πρόκειται για την τακτική των επίσημων ιστοριών να μεγαλοποιούν τους «θριάμβους» και να αποκρύπτουν τις «ήττες». Στην περίπτωση της μάχης του Ανάλατου έχουμε μια προσχεδιασμένη καταστροφή που οργάνωσαν οι πράκτορες της Αγγλίας Κόχραν, Τσώρτς και Μάσον κι ο Γάλλος ναύαρχος Δεριγνύ με τη συνεργασία των Ελλήνων ηγετών του Αγγλικού και του Γαλλικού κόμματος ώστε να περιοριστεί η Επανάσταση στην Πελοπόννησο. Η αποσιώπηση (η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων δεν έχει ακούσει ποτέ ούτε τη λέξη «Ανάλατο» ούτε καν γνωρίζει πως η τοποθεσία αυτή βρίσκεται στη σημερινή οδό Συγγρού, στα όρια του δήμου της Ν. Σμύρνης με τη συνοικία του Ν. Κόσμου) αυτήν την παράμετρο θέλει να εξαφανίσει από τη συλλογική μνήμη.
Ας μιλήσουμε λοιπόν για όσα κρύβουν, για όσα έγιναν στην Αττική τον τρομερό Απρίλη του 1827.
Η διάταξη των δυνάμεων
Την άνοιξη του 1827 η τύχη της Επανάστασης παίζεται γύρω από την Αθήνα: ΟΙ Έλληνες κρατούν το φρούριο της Ακρόπολης και τους πολιορκεί ισχυρή τουρκική δύναμη από 16.000 πεζούς και 2.000 επίλεκτους ιππείς, τους περίφημους «ντελήδες». Διοικητής ο ικανότερος Τούρκος στρατηγός, ο Κιουταχής. Ο Καραϊσκάκης, συνειδητοποιώντας πως σύγκρουση με τους Τούρκους σε ανοιχτό έδαφος θα οδηγούσε σε καταστροφή συλλαμβάνει ένα μεγαλοφυές σχέδιο: Φεύγει από την Αττική, έχοντας πριν ενισχύσει τους πολιορκημένους της Ακρόπολης ώστε να αντέξουν. Συντρίβει κάθε Τουρκική δύναμη στη Ρούμελη, με αποκορύφωμα τη μάχη της Αράχοβας. Όταν γυρίζει έχει πολλαπλάσια δύναμη, ξεκίνησε με 2.500 άντρες και επιστρέφοντας συγκεντρώνει πάνω από 10.000. Τη σημασία της έκβασης αυτής της μάχης την έχουν συνειδητοποιήσει όλοι, πρώτος ο Κολοκοτρώνης, που στέλνει 1480 άντρες με αρχηγούς τον γιο του, Γενναίο, και τον Νικηταρά.
Έχοντας αποκόψει τον Κιουταχή, ουσιαστικά τον έχει μετατρέψει από πολιορκητή σε πολιορκημένο. Απόμενε να κλείσουν οι Έλληνες, με ναυτικές δυνάμεις, τη Χαλκίδα και τον Ωρωπό κόβοντας κάθε πηγή ανεφοδιασμού. Η μόνη λύση για τον Κιουταχή θα ήταν να αποχωρήσει στη Θεσσαλία, αφήνοντας ελεύθερη όλη τη Στερεά Ελλάδα και χωρίς να δοθεί μάχη σε ανοιχτό χώρο, εξέλιξη που θα αποτελούσε τη μοναδική ελπίδα του.
Αυτή είναι η εικόνα στα τέλη του Μάρτη του 1827. Σε αυτήν την τόσο κρίσιμη στιγμή, για λόγους που αναφέρθηκαν στο Α΄ Μέρος αυτής της ενότητας, η Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας αφαιρεί την αρχηγία από τον Καραϊσκάκη. Αρχιστράτηγος πια ο Τσωρτς και Αρχιναύαρχος ο Κόχραν που, ουσιαστικά, έχει το γενικό πρόσταγμα. Στις 6 Απρίλη 1827 οι δύο Άγγλοι φτάνουν στον Πειραιά. Και το δράμα αρχίζει, θα κρατήσει ακριβώς 19 μέρες…
Ο Λόρδος κι ο Γύφτος
Στις 7 Απρίλη ο Καραϊσκάκης ανεβαίνει στη φρεγάτα «Ελλάς». Ο υπασπιστής και συγγενής του Κόχραν, Τζωρτζ Κόχραν, στο βιβλίο «Wanderings in Greece», περιγράφει μια εθιμοτυπική συνάντηση. Στέκεται στην εικόνα των Ελλήνων, τους χαιρετισμούς και κυρίως στη Μαριώ, την περίφημη Τουρκοπούλα που από το 1825 ακολουθούσε ως υπασπιστής τον Καραϊσκάκη ντυμένη αντρικά και με το όνομα «Ζαφείρης».
Η πραγματική εικόνα δεν έχει καμία σχέση. Η πρώτη συνάντηση ήταν και η πρώτη ανοιχτή σύγκρουση. Ο Καραϊσκάκης υπενθυμίζει στον Κόχραν πως τον έχει ήδη ενημερώσει για το σχέδιό του, στέλνοντας στον Πόρο τον Χρ. Περραιβό, και ο Κόχραν το έχει αποδεχτεί. Ο Κόχραν υπαναχωρεί και απαιτεί οι «Έλληνες να επιτεθούν κατά μέτωπον». Ο Καραϊσκάκης αντιδρά, υπενθυμίζει πως οι Έλληνες νικούσαν ακολουθώντας άλλη τακτική και ακολουθεί ο διάλογος:
Κόχραν: «όπου εγώ άρχω πάσα άλλη αρχή παύει»
Καραϊσκάκης: «Είτε ακολουθήστε το σχέδιό μας είτε αφήστε μας να το εφαρμόσουμε μόνοι μας, όπως ξέρουμε»
Κόχραν: «Εκ των κεράτων τον ταύρον»
Καραϊσκάκης: «Ποιόν λέει ταύρον ο ναύαρχος; Τον «μπγά»; (ο ταύρος στην Ρούμελη). Αμ πέστε του πως δεν τον πιάνουν από τα κέρατα γιατί σε τρυπάει. Από τα αχαμνά, με το συμπάθειο, τον πιάνουν και τότες παραλά και πέφτει κάτω».
Κόχραν: «Έχουμε από την Εθνική Συνέλευση όλη την Πληρεξουσιότητα, πρέπει να σέβεσαι»
Καραϊσκάκης: «Σέβουμαι, αλλά το συμφέρον της Ελλάδας δεν το προδίνω»
Ο διάλογος αυτός, του Λόρδου με τον μούλο γύφτο ( έτσι χαρακτήριζε ο ίδιος ο Καραϊσκάκης τον εαυτό του) που έγινε στρατηγός, είναι ενδεικτικός. Καθιστά φανερό τον στόχο των Άγγλων να οδηγήσουν σε καταστροφή το Ελληνικό στράτευμα. Μόνο ένας ανόητος δεν καταλάβαινε πως η σύγκρουση σε ανοιχτή πεδιάδα θα οδηγούσε σε σφαγή των Ελλήνων. Ο Κόχραν ανόητος δεν ήταν, εκ προθέσεως ήταν το έγκλημα!
11.000 χρυσά δίστηλα και μια Κουκουβάγια
Στις 9 Απρίλη ο Κόχραν με το επιτελείο του επισκέπτονται το στρατόπεδο. Στην Καστέλα θα μιλήσει ο Μάσον, γνώστης της Ελληνικής γλώσσας και «τοποτηρητής» των Αγγλικών Μυστικών Υπηρεσιών. Ξεδιπλώνει μια σημαία που είχε στο κέντρο μια κουκουβάγια, μιλά 20 λεπτά και μετά τα φληναφήματα για Βυζάντιο και Αγία Σοφιά φτάνει στην ουσία: «Στρατιώται! Μη χρονοτριβείτε με μάταιες εκστρατείες (εννοούσε το σχέδιο του Καραϊσκάκη)! Επιτεθείτε αμέσως και ελευθερώσατε τας Αθήνας! Τη σημαία την προικίζει ο ναύαρχος με 11.000 Δίστηλα. 1000 για όποιον τη στήσει στην Ακρόπολη και 10.000 για το σώμα στο οποίο θα ανήκει».
Σχολιάζει ο Χρ. Περραιβός: «Εις όσον προφανή κίνδυνον έρριψε τους Έλληνας, εις άλλην τόσην ασφάλειαν διετήρησε τα Δίστηλά του. Πενταπλάσια επλήρωνεν ο Κιουταχής ότι έμελλε να εκτελέση τοιαύτα σχέδια εις τους Έλληνας. Ευγνωμοσύνην πρέπει να χρωστά εις τον Ναύαρχον διότι τον έσωσε ενώ ήν έτοιμος να φύγη κατησχυμένος».
Κι ο Δ. Φωτιάδης: «Ω, αν μπορούσε να άκουγε τον Μάσον ο Κιουταχής θα χαιρόταν περισσότερο από τους απλούς αγωνιστές. Του πρόσφερε ο Λόρδος τη μοναδική δυνατότητα να σωθεί.»
«Θα πεθάνω στην Αγγλία»
Ο Κόχραν στις 11 Απρίλη ζητά να επιτεθούν μόλις 2.000 Έλληνες κατά της Αθήνας. Ο Χρ. Χατζηπέτρος εκ μέρους των Ελλήνων προσπάθησε να τον πείσει για το παράλογο του σχεδίου για να πάρει την απάντηση από τον Κόχραν: «Άμα δεν θέλουν να κινηθούν δεν έιναι στρατιώται. Είναι καλοί μόνο για να ψήνουν κοκορέτσια»!
Στην προσβολή απάντησε ο Καραϊσκάκης: « Θα βάλουμε σε πράξη το σχέδιο του Ναυάρχου αρκεί να βγει ο ίδιος και να τεθεί επικεφαλής, όπως συνηθίζεται στους Έλληνες». Η απόκριση του Κόχραν: «Δεν ήρθα να χαθώ στην Ελλάδα. Θα πεθάνω στην Αγγλία»!
Στις 12 Απρίλη θα συναντηθούν στον Πειραιά, στον τάφο του Θεμιστοκλή, με μόνους παρόντες τον Μάσον ως διερμηνέα κι τη Μαριώ ως σωματοφύλακα. Ο Καραϊσκάκης μένει ακλόνητος στο σχέδιό του και κατορθώνει να εξασφαλίσει πως πριν οποιαδήποτε κίνηση θα εκκαθαριστεί ο Πειραιάς από Τούρκους και ειδικά το ισχυρό οχυρό τους στο Μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα.
Η νίκη και το έγκλημα
Στις 13 Απρίλη τα χαράματα ξεκινά η επίθεση εναντίον των Τούρκων του Πειραιά. Με επικεφαλής τον Καραϊσκάκη θα νικήσουν, μόνο 300 Αρβανίτες οχυρώθηκαν στο μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα. Οι Έλληνες, παρά τις αντιρρήσεις του Κόχραν, θα έρθουν σε συμφωνία με τους Αρβανίτες ώστε να αποχωρήσουν.
Ο Καραϊσκάκης τοποθετεί φρουρά ασφαλείας, ανάμεσα στους Αρβανίτες ως «ρεέμια» (όμηροι) βαδίζουν ο ίδιος, ο Κ. Τζαβέλας, ο Γ. Λογοθέτης. Οι Αρβανίτες είχαν ζητήσει και τον Κ. Μπότσαρη, άνθρωπο του Μαυροκορδάτου, ο οποίος αρνήθηκε. Την ίδια στιγμή το μισθοφορικό σώμα των νησιωτών, που διοικούσε ο ανηψιός του Κόχραν Urquhart, πήρε εντολή να μείνει μακριά. Γιατί άραγε;
Λίγο πριν φτάσουν στον συμφωνημένο τόπο οι Αρβανίτες θα δεχτούν επίθεση από Έλληνες. Μόνο 70 από τους 300 γλύτωσαν. Από θαύμα ο Καραϊσκάκης, ο Τζαβέλας και οι άλλοι όμηροι θα σωθούν, τους προστάτευσαν οι Αρβανίτες. Ο Καραϊσκάκης διέταξε να συλληφθεί ο πρωταίτιος αλλά και ο διοικητής του, Γ. Νοταράς μολονότι ήταν αρραβωνιαστικός της κόρης του!
Το ερώτημα είναι αν η σφαγή ήταν προσχεδιασμένη. Το σίγουρο είναι πως δόθηκε μια εξαιρετική ευκαιρία να εξοντωθεί ο Καραϊσκάκης. Έξαλλος για την ατιμία έριξε κάτω τη σκηνή του και παραιτήθηκε από την αρχηγία, μεταπείστηκε από το σύνολο των αξιωματικών. Ο Κόχραν και ο Τσωρτς του χρέωσαν τη σφαγή, επιδιώκοντας να μειώσουν το κύρος του. O Καραισκάκης ξεσπά μπροστά σε όλο το στράτευμα:
«Δε φτάνει όπου παλεύουμε με τόσους διαβόλους, έχουμε και τον μπελά των Φράγκων… κάθονται, τρων και πίνουν στα καράβια και μας πειράζουν κιόλας. Ας βγουν έξω να πολεμήσουν και έπειτα μας ζητάνε και τα ρέστα. Εμείς φταίμε όμως. Ανάθεμα τα βαρυκέφαλά μας. Οι ξένοι βρίσκονται με τον Μπραίμη και του Κιουτάγια κι εμείς φέραμε ξένους να μας κυβερνάνε. Αν από αυτούς θα πάρουμε τη λευτεριά μας, κάλλιο να λείψει. Θάναι φράγκικη και μπάσταρδη. Τη λευτεριά μας αδέρφια, μονάχα με τα σπαθιά μας θα την πάρουμε…».
Η δολοφονία (;) του Καραϊσκάκη
Στις 18 Απρίλη ο Κόχραν προχωρά σε ανοιχτό εκβιασμό, απειλεί με οριστική φυγή και, ουσιαστικά, με εμφύλιο πόλεμο. Ο Καραϊσκάκης με το επιτελείο του κάνουν αυτοψία του χώρου και καταλήγουν σε μια συμβιβαστική πρόταση που προέβλεπε επίθεση από πολλές πλευρές, με πλήρη κάλυψη με αξιοποίηση του εδάφους (π.χ. Ελαιώνας) και απαραίτητη προϋπόθεση τον επαρκή εφοδιασμό. Συναντιέται με τον Γενικό Φροντιστή, που είχε διορίσει ο Τσωρτς, τον Ιταλό κόντε Πόρο:
Καραϊσκάκης: « Θέλω τροφές για τρεις μέρες, 500 ξινάρια και 20.000 ΔΕΚΑΡΙΑ φουσέκια»
Κόντε Πόρο: «μη νοιάζεσαι γενναιότατε, σου έχω έτοιμα 20.000 φουσέκια»
Καραϊσκάκης: «Όχι, δεν μίλησα για 20.000 φουσέκια. Θέλω 20.000 ΔΕΚΑΡΙΑ φουσέκια, κατάλαβες;»
Ο κόντε Πόρο φυσικά ήξερε πως οι αγωνιστές τα φουσέκια τα έδεναν σε δεκάδες, ουσιαστικά έδινε το 1/10.
Το απόγευμα της 21ης Απρίλη ξεκινά το στράτευμα να κινείται. Το πρωί της 22ης ο Καραϊσκάκης διακόπτει την κίνηση. Είχαν φτάσει τα εφόδια κι ο Τσωρτς έστελνε, για τη μάχη που θα έκρινε την Επανάσταση, 70 ξινάρια (αντί για 500) και 8 κάσες φουσέκια για 11.000 άντρες και 3 μέρες μάχη(!). Ο Καραϊσκάκης μιλά πια ανοιχτά για συνειδητή επιδίωξή των Άγγλων να καταστρέψουν το Ελληνικό στράτευμα και διατάζει να πετάξουν τις 8 κάσες στη θάλασσα. Δυστυχώς, τον παράκουσαν! Η ένταση θα προκαλέσει κρίση της φυματίωσης που δεν έπαψε ποτέ να τον βασανίζει και θα τον οδηγήσουν με φορείο στη σκηνή του. Τελευταία διαταγή του να μην υπάρξει η παραμικρή συμπλοκή με τους Τούρκους.
Παρά την εντολή του σε λίγη ώρα θα ξεκινήσουν άγριες συμπλοκές στο Βοιδολίβαδο με πρωτοβουλία των μισθοφόρων του ταγματάρχη Urquhart και Κρητικών που πληρώνονταν από τον Κόχραν. Εύλογες απορίες: πώς οι αξιωματικοί των μισθοφόρων του Κόχραν, που γνώριζαν την αυστηρή εντολή, επέτρεψαν κάτι τέτοιο; Γιατί μοιράστηκε στους μισθοφόρους άφθονο κρασί, παραμονές γενικής επίθεσης;
Η ουσία είναι πως η μάχη γενικεύτηκε. Ο Καραϊσκάκης εμπύρετος τέθηκε επικεφαλής των Ελλήνων. Νικούν όμως ο Καραϊσκάκης πληγώθηκε βαριά στη βουβωνική χώρα. Μεταφέρεται υποβασταζόμενος από τον Κ. Τζαβέλα και ζητά μόνο μια χάρη: Να μην αφήσουν Φράγκο γιατρό να τον πλησιάσει. Ο Τ. Γκόρντον το αποδίδει, αβάσιμα, στην εχθρότητά του προς τους ξένους. Πολλές φορές επιδίωξε να εξεταστεί από ξένους γιατρούς, ειδικά για τη φυματίωση.
Μεγάλη είναι η σημασία της διάγνωσης των γιατρών που τον εξέτασαν στη γολέτα «Σπαρτιάτης» όπου μεταφέρθηκε, ανάμεσά τους κι ο περίφημος Ελβετός Gosse: Ο Καραϊσκάκης τραυματίστηκε θανάσιμα από βόλι που ρίχτηκε «από πλάγια και εμπρός, από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω και από κοντά». Γιατί είναι σημαντική η διάγνωση; Μα γιατί με βάση αυτή και με δεδομένο πως ο Καραϊσκάκης ήταν έφιππος σε πεδιάδα και πως αριστερά του δεν υπήρχαν Τούρκοι προκύπτει το λογικό συμπέρασμα πως δεν πυροβολήθηκε από Τούρκους. Στο συμπέρασμα αυτό έχουν καταλήξει ο Βλαχογιάννης, ο Φωτιάδης, ο Σταμέλος και πολλοί άλλοι ερευνητές. Φυσικά δεν μπορεί να αποδειχτεί εκτός κι αν έχουμε την ανακάλυψη κάποιας χαμένης πηγής- μαρτυρίας.
Το σίγουρο είναι πως αυτή ήταν και η γνώμη του Καραϊσκάκη. Μπροστά στους στρατηγούς Χρ. Χατζηπέτρο και Γαρ. Γρίβα, τους καπετάνιους Μ. Σκυλοδημάκη και Μ. Αγραφιώτη λέει: «Γνωρίζω τον αίτιον κι αν ζήσω παίρνουμε χάκι (εκδίκηση), αλλιώς ας μου κλάσει τον πούτζον κι αυτός, τι κέρδισε;». Τις μαρτυρίες όλων των παρόντων μεταφέρει στα «Στρατιωτικά Ενθυμήματα» ο πιο αντικειμενικός μάρτυρας των γεγονότων, ο Ν. Κασομούλης. Τέλος, τα χαράματα της 23ης Απρίλη (ανήμερα της γιορτής του) ο Καραϊσκάκης πεθαίνει.
Η αλλαγή του σχεδίου
Με τον Καραϊσκάκη να χαροπαλεύει ο Κόχραν βγαίνει στη στεριά, μαζί με τον Μαυροκορδάτο, και καλεί σύσκεψη απαιτώντας άμεση επίθεση. Η πρώτη αντίδραση των καπετάνιων είναι αρνητική. Ο Κόχραν δηλώνει πως αποχωρεί κι αυτήν τη φορά ο εκβιασμός πιάνει. Λείπει πια η ηγετική μορφή που θα μπορούσε να του αντιταχθεί.
Την ώρα που στα Αμπελάκια της Σαλαμίνας κηδευόταν ο Καραϊσκάκης βγαίνει, για πρώτη φορά, στη στεριά ο Τσωρτς. «Είδαμε τέλος όλοι το πρόσωπό του», γράφει ειρωνικά ο Κασομούλης. Ο Τσωρτς αλλάζει το συνετό σχέδιο του Καραϊσκάκη με ένα άλλο, αυτοκτονικό. Γράφει ο Τ. Γκόρντον: « Η χειρότερη συνέπεια του θανάτου του Καραϊσκάκη στάθηκε πως κανείς δεν έμεινε που να μπορούσε να αντιταχθεί στα ολέθρια σχέδια του Κόχραν. Οι αξιωματικοί στη σύσκεψη αποφάσισαν πως η τιμή τους υποχρέωνε να τα εκτελέσουν όσο αλλόκοτα κι αν είταν»
Το συνετό σχέδιο του Καραισκάκη προέβλεπε να επιτεθούν από 3 πλευρές με το σύνολο των δυνάμεων. Να αξιοποιήσουν τη φυσική προστασία αλλά και να δημιουργήσουν οχυρώσεις (ταμπούρια) με επαρκή εφόδια και πολεμοφόδια. Τι έγινε από αυτά;
Η καταστροφή του Ανάλατου
Από τις 11.000 άνδρες κινήθηκαν μόνο οι 2.500. Αντί να κινηθούν από 3 πλευρές κινήθηκαν μόνο από μία: Αποβιβάστηκαν στους 3 Πύργους (περίπου στο σημερινό Παλαιό Φάληρο) και ανέβαιναν προς την Αθήνα σε μια γραμμή λίγο πιο δεξιά από την λεωφόρο Συγγρού. Δεν υπήρξε καμία οχύρωση. Όταν οι καπετάνιοι των Σουλιωτών Κ. Μπότσαρης, Γ. Δράκος και Λ. Ζορμπάς έσπευσαν στον Κόχραν και ζήτησαν να ανασυγκροτηθούν και να οχυρωθούν τους ειρωνεύτηκε ως «δειλούς» και τους έδειξε το άλλο τμήμα με τον Μακρυγιάννη, τον Καλλέργη και τον Μαυροβουνιώτη που προχωρούσε. Λεπτομέρεια που δείχνει όλη την προμελέτη: πριν τους Σουλιώτες ο Μακρυγιάννης, όπως αναφέρει στα «Απομνημονεύματά» του, είχε ζητήσει από τον Κόχραν το ίδιο. Τον χαρακτήρισε «δειλό» δείχνοντας τους … Σουλιώτες!
Τις προηγούμενες ώρες είχαν μοιραστεί από τον Κόχραν μεγάλες ποσότητες ποτού(!) ενώ οι αξιωματικοί υπενθύμιζαν συνεχώς την υπόσχεση για 11.000 δίστηλα! «Αν το σχέδιο ήτο άξιο αυστηράς επίκρισης, τι να πει κανείς για την εκτέλεσή του», γράφει ο Τ. Γκόρντον.
Τα χειρότερα ακολουθούν: Από τα 500 ξινάρια που απαιτούσε ο Καραϊσκάκης δόθηκαν 70. Στην αλληλογραφία του Τσωρτς, που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο, υπάρχουν κομματάκια χαρτί γραμμένα από τον Γ. Νοταρά με την δραματική έκκληση: «τσαπιά, στείλτε μας τσαπιά»! Ο Τσωρτς αδιαφόρησε. Όσο για την υπόσχεσή του να τεθεί επικεφαλής, η μαρτυρία του Ελβετού γιατρού Gosse: «Ο Τσωρτς αντί να μπει επικεφαλής είχε αποβιβαστεί στο ακρογιάλι σιμά σε μια βάρκα, για να μπορεί εύκολα να ξαναμπαρκάρει»!
Όλο το πρωί ο Κιουταχής παρακολουθούσε χωρίς να συγκεντρώνει τη δύναμή του. Θεωρούσε λογικό πώς οι Έλληνες θα επιτίθονταν από όλες τις πλευρές. Μόνο το μεσημέρι ξεκίνησε μια αναγνωριστική επίθεση με 4.000 πεζούς και τους Ντελήδες. Μιλήσαμε ήδη για τις 8 κάσες φουσέκια που είχε στείλει ο Τσωρτς και τις οποίες ο Καραϊσκάκης είχε διατάξει να πετάξουν στη θάλασσα. Δυστυχώς τις κράτησαν και τώρα που άρχισε ο πόλεμος πήγαν να τις χρησιμοποιήσουν. Μακάρι να τις πετούσαν, τα φουσέκια που έστειλε ο Τσωρτς ήταν άχρηστα, το μπαρούτι δεν έπαιρνε φωτιά! Στην αλληλογραφία του Τσωρτς στο Βρετανικό Μουσείο υπάρχει και άλλο χαρτί με δραματική έκκληση, του Κ. Μπότσαρη, που γυρεύει μπαρούτι «γιατί αυτό είναι σάπιο»!
Η μάχη, αν μπορεί να την ονομάσει κανείς έτσι, κράτησε μόλις δύο ώρες. Τόσες χρειάστηκε ο Κιουταχής να διαλύσει αυτό το συνονθύλευμα. «Μέσα σε δύο ώρες οι Έλληνες από νικητές βρίσκονται ηττημένοι», όπως επισημαίνει ο Χερτσβεργ. Περισσότεροι από 1.500 επίλεκτοι πολεμιστές χάνονται. Είναι αξιοσημείωτο πως αυτοί που κυριολεκτικά σφαγιάστηκαν ήταν οι Κρητικοί μισθοφόροι του Κόχραν και οι Σουλιώτες που πολιτικά ελέγχονταν από τον Μαυροκορδάτο. Ο Λόρδος κι ο «Πρίγκηπας» δεν είχαν κανέναν ενδοιασμό να τους θυσιάσουν. Σκοτώνεται από τους Κρητικούς ο Μ. Καλλέργης και συλλαμβάνεται ο Δ. Καλλέργης τραυματισμένος. Από τους Σουλιώτες σκοτώνονται ο Λ. Βέικος, ο Κ. Μπότσαρης, ο Θ. Μπότσαρης, 4 Τζαβελαίοι, ο Φ. Φωτομάρας. Νεκρός ο Γ. Νοταράς, όπως και ο διοικητής του «ταχτικού» συνταγματάρχης Ιγγλέσης. Όσο για τους περίπου 250 άντρες που πιάστηκαν ζωντανοί, θανατώθηκαν με φριχτό τρόπο.
Η φυγή κι η διάλυση
Ο Κόχραν τρέχει έντρομος να μπει στη βάρκα του αλλά έχει αποπλεύσει. Πέφτει με τη χρυσή στολή του στη θάλασσα και τον μαζεύουν μισοπνιγμένο. Ο Τσωρτς από το φόβο του γλιστράει στα βράχια και χτυπά το πόδι του. Εύστοχο σχόλιο του Δ. Φωτιάδη: «κρίμα που δεν το τσάκισε ο κερατάς να μας θυμάται».
Την ίδια στιγμή στο Ελληνικό στρατόπεδο, 8.000 επίλεκτοι κοιτούσαν. Χωρίς αρχηγούς, χωρίς ηθικό διαλύονται χωρίς να ρίξουν ντουφεκιά! Πρώτοι φυσικά οι μισθοφόροι του συνταγματάρχη Urguhart. Μέσα σε δύο μέρες στο στρατόπεδο έμεινε λιγότερο από το 1/3 των αγωνιστών. «Όστις είδεν τος στρατόπεδον τούτον εις την ακμήν του ζώντος έτι του Καραϊσκάκη δεν ηδύνατο να μη δακρύση βλέπων τοιάυτην μεταβολήν…» γράφει ο Δ. Αινιάν.
Την άλλη κιόλας μέρα ο Κόχραν αποχωρεί από τον Πειραιά, δε θα ξαναγυρίσει ποτέ. Την παράδοση του φρουρίου της Ακρόπολης στους Τούρκους και το σβήσιμο της Επανάστασης στη Στερεά την έφεραν εις πέρας ο Τσωρτς κι ο πλοίαρχος της Γαλλικής φρεγάδας «Ηρα» Λεμπλάν, με την καθοδήγηση του Γάλλου Ναύαρχου Δεριγνύ.
Επίλογος
Θα περίμενε κανείς πως τους οργανωτές και εκτελεστές αυτής της τραγωδίας θα ακολουθούσε η αιώνια καταισχύνη ή τουλάχιστον η στρατιωτική απαξίωση. Το αντίθετο. Η πορεία τους επιβεβαιώνει πως ήταν εκτελεστικά όργανα πανίσχυρων δυνάμεων. Το εξοργιστικό είναι η στάση του επίσημου Ελληνικού κράτους.
Ο Μάσον, ο γραμματέας του Κόχραν, για τις «υπηρεσίες» του βραβεύτηκε από την ελληνική κυβέρνηση με το «Αριστείο του Αγώνα»(!) και έλαβε τιμητικά τον βαθμό του Λοχαγού της Φάλαγγας. Ήταν ο δημόσιος κατήγορος του Ελληνικού κράτους στη δίκη των Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα ζητώντας τη θανατική τους καταδίκη για έσχατη προδοσία!
Ο Τσωρτς έμεινε στην Ελλάδα και διορίστηκε «Σύμβουλος της Επικρατείας». Εκλέχτηκε πληρεξούσιος Αιτωλίας στην Εθνοσυνέλευση του 1844 και έμεινε μέλος της Γερουσίας ως το 1864. Του απονεμήθηκε ο τίτλος του Στρατηγού.
Ο Κόχραν έφυγε από την Ελλάδα χωρίς να ειδοποιήσει κανέναν, ο Καποδίστριας διπλωματικά ανακοίνωσε στο επιτελείο του Ναυτικού πως ««εγκατέλειψε την Ελλάδα άνευ διαταγής ή αδείας της Κυβερνήσεως, αυτός ό άδρώς μισθωθείς και τους μισθούς λαβών εκ προκαταβολής…». Η Αγγλία όμως δεν στάθηκε αχάριστη: Τον επανάφερε στην ενεργό υπηρεσία και του ανέθεσε τη διοίκηση του Αγγλικού Στόλου της Βορείου Αμερικής και των Δυτικών Ινδιών!
Το χρείαν έχομεν άλλων αποδείξεων: Η Αγγλία από τον νικητή του Ναβαρίνου Κόδριγκτον, αφαίρεσε τη διοίκηση του στόλου της Μεσογείου και τον παρέπεμψε σε Ναυτοδικείο. Τον ηττημένο, καταδικασμένο για κομπίνες Κόχραν αντάμειψε με ανώτατο αξίωμα. Λογικό: Τα συμφέροντα της Αγγλίας ο Κόχραν τα υπηρέτησε, όχι ο Κόδριγκτον.
Ανεβαίνοντας τη Λεωφόρο Συγγρού ακριβώς στο ύψος του Αναλάτου υπάρχει η εκκλησιά του Άγιου Σώστη. Το σίγουρο είναι πως η τραγωδία που εξελίχθηκε τον Απρίλη του 1827 θα έπρεπε να διδάσκεται ως απόδειξη πως «σωτηρία» από τέτοιους «σωτήρες» δεν υπάρχει. Τίτλος του κεφαλαίου ας ήταν τα λόγια του Γύφτου αρχιστράτηγου: «Τη λευτεριά μας μόνο με τα σπαθιά μας θα την πάρουμε»! Ποιος να τη διδάξει όμως; Η επίσημη ιστορία; Αυτή η τσούλα της εξουσίας;
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
«Αρχείον Γεωργίου Καραισκάκη 1826 – 1827»
Cochrane Τ. «Wanderings in Greece»
Δραγούμη Ν. «Ιστορικαί Αναμνήσεις»
Gervinus G. «Ιστορία της Επαναστάσεως και Αναγεννήσεως της Ελλάδος»
Gordon T. «History of the Greek revoloution»
Howe S. «An Historical Sketch of the Greek Revolution»
Κόκκινου Δ. « Η Ελληνική Επανάστασις»
Κολοκοτρώνη Θ. «Απομνημονεύματα»
Lloyd Chr. «Lord Cochrane»
Μακρυγιάννη Ι. «Απομνημονεύματα»
Μέντελσον-Μπαρτόλδυ, «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως»
Παπαρρηγόπουλου Κ. «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους»
Σταμέλου Δ., «Ο θάνατος του Καραϊσκάκη»
Tρικούπη Σπ. «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως»
Φακίδη Ι. «‘Ο Αρχιναύαρχος Λόρδος Κόχραν και η δράση του στην Ελληνική Επανάσταση»
Φωτιάδη Δ. «Καραϊσκάκης»
Hertzberg G. «History of Greek Revolution»
