Πηγή: Guernica
Ένα χρόνο μετά την 11η Μαρτίου 2020, ημέρα κατά την οποία η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) καθόρισε την εξάπλωση του COVID-19 ως παγκόσμια πανδημία, εξακολουθούμε να παλεύουμε με νέα κύματα, ισχυρούς περιορισμούς και αρκετούς θανάτους που φτάνουν μόνο τους 550.000 στην Ευρώπη.
Οι σημαντικοί δημόσιοι πόροι που έχουν χρηματοδοτήσει την έρευνα ιδιωτικών φαρμακευτικών εταιρειών φαίνεται να «έχουν λειτουργήσει». Από σήμερα, υπάρχουν περισσότερα εμβόλια που έχουν ολοκληρώσει τις φάσεις ελέγχου και ένα μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας είναι πεπεισμένο ότι τα εμβόλια είναι το καταλληλότερο εργαλείο για την αντιμετώπιση της πανδημίας, μαζί με, όπως πάντα τονίζουμε, την αναγκαία ενίσχυση του συστήματος δημόσιας υγείας και της βασισμένης στην κοινότητα ιατρικής.
Τι περιμένουν λοιπόν οι κυβερνήσεις; Γιατί δεν έχουν διεξαχθεί εκτεταμένες εκστρατείες δημόσιου εμβολιασμού για να βγούμε από αυτή την πανδημία; Γιατί, αντιθέτως, γινόμαστε μάρτυρες καθημερινών συγκρούσεων μεταξύ των κρατών σχετικά με τις λίγες διαθέσιμες δόσεις εμβολίου;
Θέμα πολιτικής βούλησης
Η κύρια αιτία αυτής της παράδοξης κατάστασης, εκτός από την ανικανότητα των κυβερνήσεών μας να διαχειριστούν την πανδημία, είναι η έλλειψη εμβολίων. Η παγκόσμια ζήτηση εμβολίων υπερβαίνει μακράν την προσφορά. Αλλά γιατί; Υπάρχουν λίγες ιδιωτικές εταιρείες που μπορούν να τις παράγουν και δεν έχουν την ικανότητα να εγγυηθούν αρκετές δόσεις για όλους. Οι πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες λειτουργούν υπό οιονεί μονοπωλιακές συνθήκες χάρη στην προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, ιδίως των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, που εγγυώνται οι συμφωνίες που είναι γνωστές ως TRIPs (συμφωνία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου).
Οι συμφωνίες αυτές, οι οποίες εφαρμόστηκαν το 1995 (ημερομηνία δημιουργίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ΠΟΕ), αποτελούν παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο οι τυπικά ίσοι κανόνες για όλους στην πραγματικότητα αναπαράγουν βαθιές ανισότητες λόγω του χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών όσον αφορά την τεχνολογική ικανότητα και την πρόσβαση στη γνώση – ένα χάσμα που έχει τις ρίζες του στις ιστορικές αποικιακές και νεοαποικιακές σχέσεις. Αυτές οι εμπορικές συμφωνίες περιορίζουν τεχνητά την παραγωγική ικανότητα, οδηγώντας σε ελλείψεις προϊόντων, αυξήσεις τιμών και μια υπέρμετρη συγκέντρωση ισχύος στα χέρια ιδιωτικών φαρμακευτικών εταιρειών. Οι εν λόγω εταιρείες έχουν την εξουσία να αποφασίζουν ποιος μπορεί να εμβολιαστεί και πότε. Αυτό είναι απαράδεκτο σε κάθε περίπτωση, αλλά ακόμη περισσότερο στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας πανδημίας που έχει ήδη στοιχίσει τη ζωή σε πάνω από 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.
Σε διεθνές επίπεδο, υπάρχουν πολλοί οργανισμοί και κράτη που υποστηρίζουν την επείγουσα ανάγκη εξάλειψης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για την αύξηση της παραγωγής εμβολίων. Οι 10 και 11 Μαρτίου είναι επίσης η ημερομηνία κατά την οποία θα συνεδριάσει το Συμβούλιο TRIPs στο πλαίσιο του ΠΟΕ. Από τις 2 Οκτωβρίου 2020, η Ινδία και η Νότια Αφρική έχουν υποβάλλει αίτημα για προσωρινή αναστολή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, προκειμένου να καταστήσουν τα εμβόλια και τις νέες τεχνολογίες για θεραπεία προσιτά σε όλους, έναν μηχανισμό που προβλέπεται σε αυτές τις συμφωνίες σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Σήμερα, αυτό το αίτημα προωθείται από 57 κράτη και έχει λάβει τη σύμφωνη γνώμη άλλων 60 χωρών. Στην ουσία, υπάρχουν περισσότερες από 110 χώρες που θα ήθελαν να αναστείλουν -αν και προσωρινά- τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας προκειμένου να επεκτείνουν και να διαφοροποιήσουν την παραγωγή εμβολίων σε παγκόσμιο επίπεδο, και με αυτόν τον τρόπο να αποτρέψουν, να θεραπεύσουν και να περιορίσουν το COVID-19. Από την άλλη πλευρά, μια χούφτα χωρών, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και ο Καναδάς, αντιτίθενται σε αυτήν την επιλογή.
Δεν υπάρχει κέρδος από την πανδημία!
Η αναστολή των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας δεν είναι μόνο ηθικά επείγουσα, αλλά και απαραίτητη για το δικό μας μέλλον. Ο παγκόσμιος χαρακτήρας της πανδημίας και η ανάπτυξη νέων παραλλαγών έχουν καταδείξει ευρέως ότι κανείς δεν είναι ασφαλής έως ότου όλες οι χώρες ξεπεράσουν την πανδημία. Ο κίνδυνος της εμφάνισης μιας ανθεκτικής στο εμβόλιο μετάλλαξης θα μπορούσε να αναιρέσει όλες τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί μέχρι στιγμής στον τομέα της υγείας, της κοινωνικής και της οικονομίας.
Δεν μπορούμε να περιμένουμε μια μέρα περισσότερο. Επιλέξαμε την 11η Μαρτίου, μια συμβολική ημερομηνία, ως ημέρα κινητοποίησης για να δηλώσουμε ξεκάθαρα και κατηγορηματικά ότι οι ζωές μας και το μέλλον της παγκόσμιας κοινότητας δεν μπορούν να τεθούν σε κίνδυνο από εμπορικές συμφωνίες που συνάπτονται προς το συμφέρον ιδιωτικών εταιρειών και λίγων εθνικών κρατών. Για το λόγο αυτό, πολλές ευρωριαϊκές οργανώσεις και πολιτικά κόμματα στηρίζουν την εκστρατεία #noprofitonpandemic που βασίζεται στην Πρωτοβουλία Ευρωπαίων πολιτών (ECI). Η εκστρατεία αυτή βασίζεται σε 4 βασικές απαιτήσεις: Πρώτον, το δικαίωμα στην υγεία για όλους. Δεύτερον, διαφάνεια σε όλα όσα σχετίζονται με την υγεία μας· Τρίτον, ότι τα εμβόλια και οι τεχνολογίες υγείας που αναπτύσσονται με τις δημόσιες επενδύσεις δεν πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν· Και τέταρτον, να τραπούν οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες από το να συσσωρεύσουν κέρδη και να λεηλατήσουν τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Ένα άλλο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης είναι δυνατό!
Αντί να υποτασσόμαστε στο κίνητρο του κέρδους των ιδιωτικών εταιρειών, πρέπει να εργαστούμε για τη δημιουργία δημόσιων εταιρειών για την ανάπτυξη, την παραγωγή και τη διανομή φαρμάκων, εμβολίων και ιατρικών εξοπλισμών. Αν και εκ πρώτης όψεως αυτό μπορεί να φαίνεται υπερβολικά μεγάλο ποσό επένδυσης, στην πραγματικότητα ένα τεράστιο ποσό των ευρωπαϊκών δαπανών υγειονομικής περίθαλψης απορροφάται από τις βιομηχανίες φαρμακευτικών και ιατρικών συσκευών που πωλούν τα προϊόντα τους στο σύστημα δημόσιας υγείας σε πολύ υψηλές τιμές. Αυτό το υψηλό κόστος εμποδίζει τη δυνατότητα διασφάλισης της πρόσβασης όλων στην υγειονομική περίθαλψη και υπονομεύει το δικαίωμα στην υγειονομική περίθαλψη.
Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις από τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες και τη λογική της αγοράς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Κούβα, η οποία παρά το εμπάργκο και τις οικονομικές δυσκολίες, με την ισχυρή δημόσια φαρμακοβιομηχανία της έχει αναπτύξει τεχνολογίες αιχμής που κατέστησαν δυνατή την ανάπτυξη του εμβολίου Soberana, το οποίο βρίσκεται επί του παρόντος στο τελικό στάδιο της δοκιμής του, λίγους μήνες μετά τους διεθνείς κολοσσούς. Αυτή η επιτυχία πηγάζει από μια απλή αρχή που πολύ συχνά αγνοείται στην κοινωνία μας: η υγεία αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και δεν μπορεί να θεωρηθεί πεδίο κερδοσκοπίας και κέρδους.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, αυτή η λογική της ζωής πρέπει οπωσδήποτε να υπερισχύσει της λογικής του κέρδους. Ξεκινώντας από τις 11 Μαρτίου, για τα εμβόλια, για την υγεία, για την ισότητα. Για τις ζωές των λαών μας.
