” Κατά τη διάρκεια της μετάβασης από τη μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης στην άλλη, η τέχνη θα βρίσκεται στο επίκεντρο των γεγονότων.
Θα επηρεάζει και θα καθορίζεται. Θα προκαλεί και θα αναδιπλώνεται στον εαυτό της. Όμως η ουσιαστική κυοφορία η επισυμβαίνουσα στο εσωτερικό της ύπαρξης, οι συνειδητές και ασύνειδες καταστάσεις που θα στοιχειοθετούσαν το χρονικό της γέννησης του έργου τέχνης, καθώς και της απόσχισής του από τον δημιουργό, παραμένουν βιβλίο άγραφο.
Μοιραία, το μόνο συγκεκριμένο και ορατό μέρος της τέχνης που μας προσφέρεται ως απόλαυση, αναστοχασμός και αξιολόγηση είναι το σημαίνον της. Δηλαδή το υλικό μέρος του έργου τέχνης, του οποίου η αναγνώριση προϋποθέτει τη μορφή.
Ωστόσο, όπως και να έχει το ζήτημα, σε κάθε περίπτωση, διαρκώς οι κραδασμοί των γεγονότων του κόσμου θα αντανακλώνται στο χώρο της τέχνης και θα περιστρέφονται γύρο από δύο βασικούς πόλους. Τον θρησκευτικό και τον πολιτικό. Και με αντίστοιχα σημαίνοντα το ιερό και το αισθητικό. Το ιερό στην τέχνη συμπίπτει με τη γέννηση του θρησκευτικού συναισθήματος στον άνθρωπο. Το ωραίο ως αισθητικό ιδεώδες είναι μεταγενέστερο και έλκει την καταγωγή του από τους Έλληνες.
Η μετάβαση από τον ένα στον άλλο πόλο, είτε με τη μορφή του μετασχηματισμού, είτε με την τακτική του κλεφτοπολέμου, παραμένει ένα ανοιχτό πρόβλημα και δυνητικά επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες…Η συναινετική τακτική της συμβίωσης των δύο σημαινόντων, δηλ. του ιερού και του αισθητικού, δοκιμάζεται συχνά, η δε επιτυχία της εξαρτάται στενά από την αίσθηση ισορροπίας μεταξύ εικόνας και σημείου.”
ΔΗΜΟΣ ΘΕΟΣ. ” Το αισθητικό και το ιερό”
‘Ένας δημιουργός, ένας καλλιτέχνης που δοκιμάζει τις νοητικές μας λειτουργίες και τα γνωστικά μας όρια, είναι αποδεκτός ή αποσυνάγωγος;
Ένας δημιουργός που προκαλεί αμηχανία στους κριτικούς, που τους διχάζει, τι είναι, που ανήκει;
Ένα έργο τέχνης- μια ταινία- που αποδοκιμάζεται από το κοινό, που το διχοτομεί, τι εκφράζει, τι εξηγεί πέρα από τα φιλμικά της όρια;
Ένας δημιουργός που ξέρει να στοχάζεται, που η γνωστική προετοιμασία του είναι τεράστια, η σχέση του με το βιβλίο αγαθή, κόντρα στο ρεύμα, γιατί καταλήγει ”μη αρεστός”;
Τελικά ο προβληματισμός, η γνώση, το έργο τέχνης και η απεύθυνσή του, δομούνται με βάση τη μετριότητα, με τον κάθε φορά ”μέσο όρο” ή όχι;
Χρειάζονται οι προβληματισμένοι ή μήπως οι προβληματικοί, οι δήθεν αιρετικοί δημιουργοί;
Η σύνθετη σκέψη, ο στοχασμός και αναστοχασμός με βάση την ιστορική εμπειρία και το βίωμα, είναι συστατικά στοιχεία του καλλιτεχνικού έργου ή όχι;
Μια ταινία π.χ. το ”Κιέριον”-1966-1967, η πρώτη Ελληνική πολιτική ταινία που ανοίγει το κεφάλαιο του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, πως διαβάζεται, πως εγγράφεται σήμερα;
Ένα φιλμ π.χ. η ”Διαδικασία”-1976-, ένα διεισδυτικό μαρξιστικό μεγάλο χορικό- που στα στενά χρονικά του όρια προσπαθεί να παραστατικοποιήσει την καθοριστική ιστορική διαδικασία αλλαγής που σημάδεψε τον πολιτισμό. Το πέρασμα από τη μητριαρχία στην πατριαρχία με τη συνακόλουθη μετάλλαξη των κοινωνικών δομών προς τον προϊστορικό φεουδαλισμό, μπορούμε να το εισπράξουμε χωρίς εξωφιλμικά εφόδια;
Μια παραλλαγή του μύθου και της ιστορίας της Αντιγόνης, πόσο έλκει σήμερα;
Μια ταινία π.χ. ο ”καπετάν Μεϊντάνης”-1987-, που κινείται με μη συμβατικούς αφηγηματικούς όρους, που έχει ”δύσκολο” χαρακτήρα, που διχάζει και αποδοκιμάζεται, τι να σημαίνει άραγε;
Μια σύγχρονη παραλλαγή του μύθου του Ορφέα και της Ευριδίκης, που μετουσιώνεται σε φιλμ με ιδιαίτερη εικαστική αποτύπωση-”Ελεάτης ο Ξένος”-1996- ,πόσοι μπορούν να την αποδεχτούν, να την αντέξουν;
Ένας δημιουργός που με λόγο και έργο, κεντρίζει και προβληματίζει, που οξύνει τα διλήμματα- σημαίνον ή σημαινόμενο- υπεροχή εικόνας ή σημείου- γλώσσα ή μεταγλώσσα- μίμηση ή αναπαράσταση- ανοίγει δρόμους ή κόβει γέφυρες;
Ένας δημιουργός που είχες την τύχη να γνωρίσεις σαν δάσκαλο και καλλιτέχνη, που δεν έβαλε ”νερό στο κρασί” του, που ήταν απόλυτος και ”δογματικός” σε σχέση με το προσωπικό καλλιτεχνικό του ιδιόλεκτο, που δεν προσκύνησε, που δεν υπέκυψε σε σειρήνες, που βιοπορίστηκε ως παλαιοβιβλιοπώλης στο Μοναστηράκι, φεύγοντας για το μεγάλο και στερνό ταξίδι, τι σου αφήνει; Μόνο τη θύμιση, την ανάμνηση ή και κάτι παραπάνω;
Ότι το ιερό και το ανίερο, το αποδεκτό και το παράνομο, το εφικτό και η ουτοπία, θα συνεχίσουν να συνοδεύουν την τέχνη στις επίγειες περιπλανήσεις της και τον σημερινό καθημαγμένο άνθρωπο να βιώνει και να αποδέχεται την περατότητά του σε σχέση με την απειρότητα του σύμπαντος κόσμου, ενός κόσμου που αλλάζει, που τον αλλάζουμε.
Ο Δήμος Θέος, ο πρώτος διδάξας τον Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο, που σήμερα 30 του Οχτώβρη πέρασε στην ”αθανασία”.
