Στις 10 Μαρτίου 2023 πέθανε ο Αλέξης Πάρνης (πραγματικό του όνομα: Σωτήρης Λεωνιδάκης), ποιητής , συγγραφέας και μεταφραστής· λίγο πριν κλείσει τα 100 του χρόνια.
Πέθανε όρθιος όπως έζησε, μια μορφή του ελληνικού αλλά και διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος που λες πως ενσωμάτωσε η πορεία ζωής του, τις ίδιες τις περιπέτειες του κομμουνιστικού κινήματος του 20ο αιώνα.
Ένας από τους τελευταίους που περπάτησε όλη τη διαδρομή ως το τέλος: ΕΑΜ – ΚΚΕ – Εθνική Αντίσταση – ΔΣΕ – Εμφύλιος – Προσφυγιά – Επιστροφή.
Πολύ νέος οργανώθηκε στο ΕΑΜ. Σε ηλικία είκοσι χρόνων, πήρε μέρος ως καπετάνιος εφεδρικού ΕΛΑΣίτικου λόχου στην τελευταία μάχη εναντίον των Γερμανών στο Περιστέρι (Γέφυρα Kολοκυνθούς, 12/9/1944). Τραυματίστηκε σοβαρά στα Δεκεμβριανά, έζησε ως πολιτικός πρόσφυγας στη Γιουγκοσλαβία και τη Ρουμανία και στη συνέχεια υπηρέτησε στον Δημοκρατικό Στρατό.
Από το 1949 ως το 1962 έζησε στη Σοβιετική Ένωση όπου σπούδασε λογοτεχνία και καθιερώθηκε ως ποιητής και πεζογράφος. Βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Τα τελευταία πεζογραφήματά του είναι η «Η οδύσσεια των διδύμων» (2009), «Ο άλλος εμφύλιος» (2014) και «Ο ρυθμός του κόσμου» (2018), ενώ έχει επίσης εκδοθεί η λεγόμενη «Ρωσική τριλογία» του με τρία μυθιστορήματα («Διορθωτής», «Λεωφόρος Πάστερνακ» και «Μια Πράγα στον καθένα».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το «Γεα χαρά, Νίκος» (2011, εκδ. Καστανιώτη) μια λυρική αυτοβιογραφία του με κεντρικό άξονα την αλληλογραφία του με τον καθαιρεμένο και εκτοπισμένο στη βόρεια Ρωσία Νίκο Ζαχαριάδη στον οποίο συμπαραστάθηκε ηθικά και υλικά «στα δύσκολα».
Το 1960 το θεατρικό του έργο «Το νησί της Αφροδίτης» (με θέμα την Κύπρο), σύμφωνα με μαρτυρίες, γνώρισε μεγάλη επιτυχία σε 180 θέατρα της Σοβιετικής Ένωσης με πάνω από 22.000 παραστάσεις. Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στην ΕΣΣΔ, στα ρωσικά, στο ιστορικό «Μικρό Θέατρο» το φθινόπωρο του 1960. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Κύπριας μάνας, Λαμπρινής Κυριακούλη, ερμήνευσε μια από τις κορυφαίες και πιο δημοφιλείς σοβιετικές ηθοποιούς, η Βέρα Πασιέναγια (1887-1962). Υπήρξε, μάλιστα, ένας από τους τρεις τελευταίους ρόλους της σταδιοδρομίας της.
Τη σκηνοθεσία της παράστασης ανέλαβε ο πολυδιάστατος Βίκτορ Κομισάρζεφσκι (1912-1981). Θρυλείται πως η πρωταγωνίστρια τηλεφώνησε στον Χρουστσόφ (με τον οποίο είχε φιλικές σχέσεις), ώστε να αρθούν τα εμπόδια που καθυστερούσαν το ανέβασμα του θεατρικού έργου σε μια τόσο κεντρική σκηνή, δεδομένου ότι ο Αλέξης Πάρνης βρισκόταν σε δυσμένεια.
Σε κάποιες περιπτώσεις παρουσιάστηκε με τον εναλλακτικό τίτλο «Η τελευταία νύχτα της Αθήνας». Στην Ελλάδα, το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από το ΚΘΒΕ, σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, με την Κυβέλη στον ρόλο της Λαμπρινής Κυριακούλη, τη Θάλεια Καλλιγά στον ρόλο της λαίδης Πάτερσον και την Αλέκα Παΐζη στον ρόλο της Κέιτ Πάτερσον. Το ίδιο έτος, “Το νησί της Αφροδίτης” παρουσιάστηκε στην Αθήνα σε σκηνοθεσία Μήτσου Λυγίζου, με την Έλλη Ξανθάκη, τη Μιράντα Μυράτ και τη Βίλμα Κύρου (σ.σ: στοιχεία από δημοσιεύσεις του Νικ. Σκοπλάκη).
Το έργο γυρίστηκε και ταινία σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκαλενάκη με την Κατίνα Παξινού και τη Ζωρζ Σαρή στον ρόλο των μανάδων.
Με την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, ο Αλέξης Πάρνης φεύγει μαζί με τους πρώτους πολιτικούς πρόσφυγες για την Τασκένδη και τον Σεπτέμβρη του ’51 με εντολή του Ζαχαριάδη σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο Γκόρκι στη Μόσχα, όπου κατά την περίοδο παραμονής του εκεί, συνδέθηκε φιλικά με προσωπικότητες των γραμμάτων, όπως ο Μπορίς Πάστερνακ και ο Τούρκος συγγραφέας Ναζίμ Χικμέτ, που έγιναν στενοί φίλοι, και ξεκίνησε την συγγραφή του επικού ποιήματος «Μπελογιάννης», το οποίο κέρδισε το πρώτο παγκόσμιο βραβείο ποίησης στο φεστιβάλ της Βαρσοβίας του 1955.
Ο Ναζίμ Χικμέτ εντόπισε τον Πάρνη ως νέο ποιητή στη Μόσχα. Και τον γνώρισε καλύτερα στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας στη Βαρσοβία, το 1955. Ο Χικμέτ συμμετείχε, μαζί με τον Χιλιανό συγγραφέα Πάμπλο Νερούντα, τον Ολλανδό κινηματογραφιστή Γιόρις Ίβενς και τον Κουβανό ποιητή Νικολάς Γκιγιέν, στην επιτροπή που έδωσε το πρώτο βραβείο ποίησης στον Πάρνη για το επικό του ποίημα «Νίκος Μπελογιάννης».
Υπήρξε στενός φίλος του Νίκου Ζαχαριάδη, στον οποίο έμεινε πιστός και μετά την καθαίρεση και διαγραφή του. Ο ίδιος ανέφερε: «Πήγα την επομένη στην Κα Γκε Μπε. Μου έδειξαν στην “Αυγή” το γράμμα των κρατουμένων γυναικών στις φυλακές Αβέρωφ, όπου υπέγραφαν την καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη – ανάμεσά τους και η υπογραφή της Ρούλας Κουκούλου (σύζυγος). Και μου λέει ο στρατηγός: «Εδώ τον αποκηρύσσει η γυναίκα του, εσύ γιατί επιμένεις να τον στηρίζεις τόσο πεισματικά; Πήγαινε με το κόμμα σου κι άσε τα συναισθηματικά».
Του είπα τότε: «Είμαι Κρητικο-Μανιάτης, δεν προδίδω δικούς μου» (σ.σ. τα στοιχεία από το αρχείο του Χρ. Ζουλιάτη).
Να σημειώσουμε πως λέγεται, το καταθέτει και ο ίδιος σε συνεντεύξεις του και σε γραπτά του, πως ήταν η παρέμβαση του Ναζίμ Χικμέτ που ουσιαστικά τον έσωσε από την εξορία στην Σιβηρία ως αντικαθεστωτικό επί Χρουστσόφ.
Απ’ ότι φαίνεται βέβαια πρέπει πολλοί σοβιετικοί διανοούμενοι της εποχής να βοήθησαν τον «Έλληνα επαναστάτη, το σύντροφο από το ηττημένο αντάρτικο» που έφερε την αίγλη του αντιφασίστα αγωνιστή.
Σήμερα μας φαίνεται αντιφατική η προσωπικότητά του, αντισταλινικός και ταυτόχρονα αντιχρουτσοφικός και έως τέλους Ζαχαριαδικός!!!
Όμως η ζωή και το έργο του Αλέξη Πάρνη, σχεδόν μυθιστορηματική φιγούρα ο ίδιος, χαλκέντερος κι ανθεκτικός στο χρόνο, μας θυμίζουν, ακόμα και την ύστατη στιγμή του θανάτου του, τους ανοιχτούς μας λογαριασμούς με την ιστορία του 20ου αι. από την πλευρά της κομμουνιστικής περιπέτειας και προοπτικής.
Μας κεντρίζει να μην πάψουμε να ψάχνουμε αυτόν που γνωρίσαμε ως υπαρκτό σοσιαλισμό στον 20ο αιώνα.
Αλλά δεν ξεμπερδεύουμε εύκολα με τον Αλέξη Πάρνη γιατί μένουν πίσω τα βιβλία του, η δική του φωνή για την Ιστορία, που περιμένουν τους αναγνώστες των επόμενων γενεών.
