Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Τι είναι το «Γκρίζο Κύμα» πάνω στο οποίο πλέει η Ακροδεξιά της εποχής μας, η οποία δεν είναι ακόμη φασισμός, αλλά μπορεί να εξελιχθεί σε νεοφασισμό; Τι διαφέρει η νέα από την παλιά Ακροδεξιά; Ποιοι την τροφοδοτούν; Πώς συναλλάσσεται με τις άρχουσες τάξεις για να εξασφαλίσει τη στήριξή τους; Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Πέτρος Παπακωνσταντίνου, στις 288 σελίδες του νέου βιβλίου «Το Γκρίζο Κύμα», καταγράφει εκτενώς και αναλύει το πιο εκτεταμένο διεθνές ρεύμα ακροδεξιάς προέλασης από τη δεκαετία του 1930 και μας μιλά για τις «πηγές» του και τους κινδύνους του
- Στο νέο βιβλίο σου διατρέχεις εξελίξεις, εκδοχές και μεταμορφώσεις της Ακροδεξιάς 80 χρόνων και περίπου στο μισό του πλανήτη, Ευρώπη και Αμερική. Εκπλήσσεται κανείς από την τεράστια «βιοποικιλότητα» της Ακροδεξιάς και τις αντιφατικές εκδοχές της, οπότε προκύπτει το ερώτημα: ποια βασικά κοινά στοιχεία δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό ενός πολιτικού σχηματισμού ως ακροδεξιού;
Ουδείς μπορεί να υποτιμήσει τις διαφορές ανάμεσα σε εγκληματικές, ανοιχτά φιλοναζιστικές οργανώσεις τύπου Χρυσή Αυγή και στον «κατοικίδιο» μεταφασισμό τύπου Λεπέν και Μελόνι. Ωστόσο τα κοινά σημεία είναι εξίσου σημαντικά: το σύμπλεγμα ρατσισμού – εθνικισμού – νατιβισμού. Η έμμονη ιδέα ότι η περιούσια εθνοτική ομάδα, με το μοναδικό ιστορικό πεπρωμένο, απειλείται από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Η υποταγή της Δημοκρατίας και των οικουμενικών δικαιωμάτων στην εξουσία και το ένστικτο του χαρισματικού ηγέτη. Η αβυσσαλέα εχθρότητα στον σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Αυτή η ευρεία κοινή βάση συντηρεί τον διαρκή κίνδυνο μετατροπής του μεταφασισμού σε καραμπινάτο νεοφασισμό, αν εμφανιστούν ακραίες καταστάσεις κοινωνικής ή εθνικής κρίσης.
- Στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, η συντήρηση της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη βασίστηκε στην ανακύκλωση και αξιοποίηση ναζιστικών και φασιστικών «σταγονιδίων» από αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες και άλλους πυλώνες των συστημάτων εξουσίας στην Ευρώπη. Σήμερα, τα ακροδεξιά σχήματα που εκτοξεύεται η επιρροή τους φαίνονται υπερβολικά αυτονομημένα από οποιοδήποτε σύστημα εξουσίας. Ισχύει ή πρόκειται για πολιτική οφθαλμαπάτη;
Υποθέτω ότι χρησιμοποιείς με σαρκαστική διάθεση τον όρο «σταγονίδια», με τον οποίο ο Ευάγγελος Αβέρωφ υποτιμούσε συνειδητά τα χουντικά στοιχεία στον στρατό και στις δυνάμεις καταστολής, για να περιορίσει την αποχουντοποίηση. Οπως προσπαθώ να εξηγήσω στο βιβλίο μου, οι Αμερικανοί, αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ανακύκλωσαν όχι απλά κάποια «σταγονίδια», αλλά τεράστιες «λίμνες» ναζί και φασιστών, θέτοντάς τους στην υπηρεσία τους απέναντι στον νέο εχθρό, τον κομμουνισμό. Τυπικό παράδειγμα ήταν η επιχείρηση Gladio – Κόκκινη Προβιά, ιδίως σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ελλάδα και η Γαλλία, όπου τα Κ.Κ. είχαν γιγαντωθεί μέσα από την Αντίσταση. Οσο για τη σύγχρονη Ακροδεξιά, ο αντισυστημικός μανδύας της είναι διάτρητος. Ο Τραμπ σχημάτισε κυβέρνηση μεγαλοεπιχειρηματιών και στρατηγών. Ο Μιλέι, στην Αργεντινή, ήταν ένας άσημος οικονομολόγος μέχρι να τον κάνει διάσημη τηλεπερσόνα ένας από τους ισχυρότερους οικονομικούς ομίλους της χώρας. Το PVV του Γκέερτ Βίλντερς στην Ολλανδία πρότεινε για την πρωθυπουργία πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας Πληροφοριών. Ναυαρχίδες του συστημικού Τύπου στην Ελλάδα έπλεκαν το εγκώμιο του ΛΑΟΣ και του Καρατζαφέρη για τη συμβολή τους στη μνημονιακή κυβέρνηση Παπαδήμου.
- Τι μπορούμε, λοιπόν, να ορίσουμε ως «Νέα Ακροδεξιά» και σε αντιδιαστολή με ποια στοιχεία της «παλιάς»;
Στο μεγαλύτερο μέρος του Ψυχρού Πολέμου, η παλιά Ακροδεξιά είτε μαχόταν ανοιχτά εναντίον της αστικής Δημοκρατίας (στην Ιταλία, τα αρχικά του νεοφασιστικού MSI παραπέμπουν στο «ο Μουσολίνι Είναι Αθάνατος») είτε περιοριζόταν σε κινήματα διαμαρτυρίας εναντίον της βαριάς φορολογίας, όπως συνέβη με τα πρώτα ακροδεξιά κόμματα στις σκανδιναβικές χώρες, στις Αλπεις και στη Γαλλία. Μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, η νέα Ακροδεξιά φιλοδοξεί -και σε αρκετές περιπτώσεις το καταφέρνει- να αναδειχθεί σε δύναμη εξουσίας, στρέφοντας την αιχμή της στην παγκοσμιοποίηση. Χωρίς να εγκαταλείπει τον παραδοσιακό αντικομμουνισμό, προβάλλει ως νέα αξία χρήσης, στα μάτια των αρχουσών τάξεων, την ικανότητά της να εκτρέπει τον λαϊκό ριζοσπαστισμό από το χρηματιστικό κεφάλαιο στους μετανάστες και τους ξένους. Βέβαια, η επιχείρηση «αποδαιμονοποίησης» της Ακροδεξιάς δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η Αλις Βάιντελ έκανε φιλότιμες προσπάθειες να δώσει ένα σύγχρονο, φεμινιστικό, ακόμη και φιλο-ΛΟΑΤΚΙ προφίλ στην AfD, αλλά ο επικεφαλής της ευρωλίστας της, Μαξιμίλιαν Κρα, βγήκε στην τελική ευθεία της προεκλογικής περιόδου να δηλώσει ότι δεν ήταν όλα τα μέλη των Waffen-SS εγκληματίες. Θέλει η Ακροδεξιά να κρυφτεί, αλλά η χαρά δεν την αφήνει.
- Τα ακροδεξιά κόμματα που είναι ήδη στη διακυβέρνηση της Ευρώπης ή χτυπάνε την πόρτα της, και ιδιαίτερα σε Ιταλία, Γαλλία και Γερμανία, παίρνουν αποστάσεις από τον παλαιότερο ευρωσκεπτικισμό ή αντιευρωπαϊσμό τους και βρίσκουν πλέον συνομιλητές στην επιχειρηματική ελίτ. Ποιος υιοθετεί ποιον σε αυτή την προσέγγιση; Η Ακροδεξιά την επιχειρηματική ελίτ ή το αντίστροφο;
Το παράδειγμα της Ιταλίας είναι το πιο χαρακτηριστικό. Οι «Αδελφοί της Ιταλίας» έγιναν κυβέρνηση διατηρώντας ως έμβλημά τους τη Fiamma Tricolore, την Τρίχρωμη Φλόγα του ιταλικού νεοφασισμού. Παρ’ όλα αυτά, η Μελόνι κέρδισε τα εύσημα των Βρυξελλών χάρη στην αμέριστη υποστήριξη του ΝΑΤΟ εναντίον της Ρωσίας στο Ουκρανικό και στον ενταφιασμό των θέσεών της κατά της Ε.Ε. και του ευρώ. Στο βιβλίο μου γράφω για την υποστήριξη που βρήκε η Μελόνι από βιομήχανους του ιταλικού Βορρά. Αυτές τις μέρες ξεπλήρωσε το γραμμάτιο, δίνοντας τη δυνατότητα στις πιο πλούσιες περιφέρειες να κρατάνε μεγαλύτερο μέρος των φόρων που πηγαίνουν στο κεντρικό κράτος. Οι συνέπειες θα είναι τραγικές για τον φτωχότερο ιταλικό Νότο και είμαι περίεργος να δω αν σημάνουν την αρχή της αποδόμησης της ίδιας της Μελόνι.
- Στο βιβλίο μάς θυμίζεις με έναν τεράστιο όγκο δεδομένων και ιστορικών εμπειριών στην Ευρώπη και την Αμερική τη διαχρονική «συνομιλία» νεοφιλελευθερισμού και ακροδεξιών εγχειρημάτων. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι βασικός τροφοδότης της «Νέας Ακροδεξιάς»;
Ναι, αλλά ισχύει και το αντίστροφο. Ο νεοφιλευθερισμός εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη Χιλή του Πινοτσέτ, προτού γίνει παγκόσμια οικονομική ορθοδοξία από τη Θάτσερ και τον Ρίγκαν. Ο Γκέερτ Βίλντερς του ολλανδικού PVV ξεκίνησε την καριέρα του ως βοηθός του Ευρωπαίου επίτροπου Φριτς Μπολκεστάιν, διαβόητου για την ομώνυμη Οδηγία, που έγινε επιτομή του πιο άγριου νεοφιλελευθερισμού. Η φινλανδική Ακροδεξιά ανέλαβε την αντιπροεδρία της κυβέρνησης και από αυτή τη θέση πρωτοστάτησε στη «δημοσιονομική εξυγίανση» με σειρά αντιλαϊκών μέτρων. Πλήρωσε όμως ακριβό τίμημα στις τελευταίες ευρωεκλογές και αυτό κάτι λέει για τα όρια του ακροδεξιού λαϊκισμού.
- Η αξιοσημείωτη επιρροή της Ακροδεξιάς ιδιαίτερα στην Ευρώπη σε λαϊκά και εργατικά στρώματα είναι, ώς έναν βαθμό, και αποτέλεσμα της αποκοπής και αποστασιοποίησης της Αριστεράς από αυτά;
Ασφαλώς. Οι Νέοι Δημοκρατικοί του Κλίντον, ο Τρίτος Δρόμος του Μπλερ και το Νέο Κέντρο του Σρέντερ στηρίχτηκαν στην πεποίθηση ότι η εργατική τάξη εκπροσωπεί το παρελθόν της Κεντροαριστεράς, ενώ το μέλλον της βρίσκεται στη λεγόμενη «μεσαία τάξη» και στο πολιτικό Κέντρο – το Ακραίο Κέντρο του νεοφιλελευθερισμού. Τα αποτελέσματα είναι αυτά που βιώνουμε σήμερα. Ωστόσο τίποτα δεν έχει χαθεί οριστικά. Ο Μπρεχτ τιτλοφόρησε την έξοχη αλληγορία του για την προέλαση του ναζισμού «Η Αποτρέψιμη Ανοδος του Αρτούρο Ούι». Στην Ελλάδα, για λόγους ευκολίας, θυσιάσαμε το επίθετο «Αποτρέψιμη», χάνοντας όμως κάτι πολύ ουσιαστικό.
- Λίγο πριν από τον πρώτο γύρο των γαλλικών βουλευτικών εκλογών είμαστε σε ένα μεταίχμιο για όλη την Ευρώπη. Ποια είναι η εκτίμησή σου για την τελική στάση της γαλλικής οικονομικής ελίτ; Θα δει στη Λεπέν την «εφεδρεία» απέναντι στο αριστερό μέτωπο ή θα αποφύγει τον πειραματισμό;
Μέχρι πολύ πρόσφατα, οι επιχειρηματικοί κύκλοι στήριζαν αναφανδόν τον Μακρόν, πρώην στέλεχος του Ομίλου Ρότσιλντ, τον πρόεδρο με την πιο αστική κοινωνική βάση στην Ιστορία της Πέμπτης Δημοκρατίας. Ωστόσο η καταβαράθρωση του Μακρόν και ο φόβος της Αριστεράς, ιδιαίτερα της Ανυπότακτης Γαλλίας -δύναμης που αντλεί τη δύναμή της κυρίως από τα εργατικά προάστια με τους μεγάλους μεταναστευτικούς πληθυσμούς- αλλάζει την ατμόσφαιρα. Ηδη η Λεπέν στηρίζεται από τα μίντια του Ομίλου Μπολορέ -το γαλλικό αντίστοιχο του Ομίλου Μέρντοχ, που στήριξε τον Τραμπ- και αντιμετωπίζεται με ευμενή ανοχή από τη Figaro του Ομίλου Ντασό. Ιδωμεν.βιβλίο
