Αϊνούρ Κουρμάνοφ: συμπρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κινήματος Καζαχστάν, συνέντευξη στο Zanovo-media
Μετάφραση: Άννα Κόκκαλη
Πηγή: lefteast.org
Σήμερα, όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τα τηλεοπτικά κανάλια στις πρώην σοβιετικές χώρες είναι κολλημένα στις διαμαρτυρίες που κατέκλυσαν ξαφνικά το Καζακστάν. Σε κάποιους γεννούν ελπίδα, σε άλλους – φρίκη και απόρριψη. Υπάρχουν αντιθέσεις και διαφορετικές ερμηνείες για το τι συμβαίνει: διαμαρτυρία δίκαιων ανθρώπων, διαμάχες φυλών, συνωμοσία φιλοδυτικών και φιλοτουρκικών δυνάμεων ή ακόμα και «ισλαμιστική αντίδραση». Ποια είναι, όμως, η αλήθεια;
Ο ανταποκριτής του Zanovo-media (Ζ.Μ.) μιλάει με τον Αϊνούρ Κουρμάνοφ –τον συμπρόεδρο του Σοσιαλιστικού Κινήματος του Καζακστάν, ο οποίος περιγράφει ως εξής την κατάσταση:
Α.Κ.: Οι εργάτες του Ζαναοζέν ήταν οι πρώτοι που ξεσηκώθηκαν. Η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου χρησίμευσε μόνο ως έναυσμα για τις λαϊκές διαμαρτυρίες. Άλλωστε, το βουνό των κοινωνικών προβλημάτων συσσωρεύεται εδώ και χρόνια. Το περασμένο φθινόπωρο, το Καζακστάν επλήγη από ένα κύμα πληθωρισμού. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι τα προϊόντα που εισάγονται στην περιοχή Μανγκιστάου ήταν πάντα εκεί 2-3 φορές ακριβότερα. Αλλά σε ένα κύμα ανόδου των τιμών στα τέλη του 2021, το κόστος των τροφίμων αυξήθηκε ακόμη περισσότερο και σημαντικά. Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη μας ότι στα δυτικά της χώρας βρίσκεται μια περιοχή με υψηλή ανεργία. Κατά τη διάρκεια των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων και των ιδιωτικοποιήσεων, οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις εκεί έκλεισαν. Ο μόνος τομέας που εξακολουθεί να λειτουργεί είναι οι παραγωγοί πετρελαίου. Αλλά ως επί το πλείστον ανήκουν σε ξένα κεφάλαια. Πάνω από το 70% του καζακικού πετρελαίου εξάγεται στις δυτικές αγορές, τα περισσότερα κέρδη επίσης πάνε σε ξένους ιδιοκτήτες
Δεν υπάρχει ουσιαστικά καμία επένδυση για την ανάπτυξη της περιοχής: είναι μια περιοχή απόλυτης φτώχειας. Πέρυσι αυτές οι επιχειρήσεις άρχισαν να υποβάλλονται σε βελτιστοποίηση μεγάλης κλίμακας. Έτσι, θέσεις εργασίας καταργήθηκαν, μισθοί και μπόνους των εργαζομένων περικόπηκαν ενώ πολλές επιχειρήσεις μετατράπηκαν σε εταιρείες παροχής υπηρεσιών. Όταν στην περιοχή Ατιράου η εταιρεία Tengiz Oil απέλυσε 40 χιλιάδες εργαζόμενους ταυτόχρονα, ολόκληρο το Δυτικό Καζακστάν υπέστη πραγματικό σοκ. Το κράτος δεν έκανε τίποτα για να αποτρέψει τέτοιες μαζικές απολύσεις. Και πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι ένας εργάτης στα πετρέλαια ταΐζει 5-10 μέλη της οικογένειας. Η απόλυση ενός εργάτη αυτομάτως καταδικάζει όλη την οικογένεια σε πείνα. Δεν υπάρχουν άλλες θέσεις εργασίας εδώ πέρα από τον κλάδο του πετρελαίου και τους τομείς που εξυπηρετούν τις ανάγκες του.
Στην πραγματικότητα, το Καζακστάν έχει δημιουργήσει ένα μοντέλο καπιταλισμού που βασίζεται στις πρώτες ύλες. Ο πληθυσμός έχει συσσωρεύσει πολλά κοινωνικά προβλήματα ενώ υπάρχει τεράστια κοινωνική διαστρωμάτωση. Η «μεσαία τάξη» έχει καταστραφεί, ο παραγωγικός τομέας καταστρέφεται. Η άνιση κατανομή του εθνικού προϊόντος εμπεριέχει στοιχεία διαφθοράς. Οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις έχουν σχεδόν εξαλείψει το δίχτυ κοινωνικής προστασίας. Και πιθανότατα, οι ιδιοκτήτες των πολυεθνικών εταιρειών υπολόγισαν ότι χρειάζονται 5 εκατομμύρια άνθρωποι για τη συντήρηση του “αγωγού” άρα το υπόλοιπο από τα 18 εκατομμύρια κατοίκων του Καζακστάν περισσεύει. Και γι’ αυτό η αυτή εξέγερση είναι και αντιαποικιακή από πολλές απόψεις. Τα αίτια των σημερινών διαμαρτυριών έχουν τις ρίζες τους στα γρανάζια του καπιταλισμού: η τιμή του υγροποιημένου αερίου έχει πραγματικά αυξηθεί στο χρηματιστήριο ενέργειας. Υπήρξε μια συνωμοσία μονοπωλίων που επωφελήθηκαν από την εξαγωγή αερίου στο εξωτερικό, δημιουργώντας έλλειψη και αύξηση των τιμών του στην εγχώρια αγορά. Οι ίδιοι λοιπόν προκάλεσαν τις ταραχές. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η σημερινή κοινωνική έκρηξη στρέφεται ενάντια σε όλη την πολιτική των καπιταλιστικών μεταρρυθμίσεων που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία 30 χρόνια και στα καταστροφικά αποτελέσματά τους.
Παραδόσεις Εργατικού Αγώνα. Αυθόρμητη Απεργία
Z.M.: Η μορφή διαμαρτυρίας αρχικά ήταν μια κλασική «προλεταριακή» απεργία. Το βράδυ της 3ης προς την 4η Ιανουαρίου ξεκίνησε μια «άγρια απεργία» (σ.σ. απεργία οργανωμένη έξω από τα καθεστωτικά συνδικάτα) στις επιχειρήσεις Tengiz Oil. Σύντομα η απεργία εξαπλώθηκε και στις γειτονικές περιοχές. Σήμερα, το απεργιακό κίνημα έχει δύο κύριες εστίες – το Ζαναοζέν και το Ακτάου
Όπως υποστηρίζουν οι συνωμοσιολόγοι, η αναταραχή στο Καζακστάν προετοιμάστηκε προσεκτικά στη Δύση και αυτό αποδεικνύεται από την προσεκτική οργάνωση και το συντονισμό των διαδηλωτών. Σύμφωνα όμως με τον Κουρμάνοφ:
Α.Κ.: Δεν πρόκειται για γεγονότα ίδια με εκείνα του Μαϊντάν, αν και πολλοί πολιτικοί αναλυτές προσπαθούν να τα παρουσιάσουν με αυτόν τον τρόπο. Στο ερώτημα από πού προήλθε μια τέτοια καταπληκτική αυτοοργάνωση η απάντηση είναι μία. Από την εμπειρία και την παράδοση των εργαζομένων. Οι απεργίες συγκλονίζουν την περιοχή Μανγκιστάου από το 2008 και το απεργιακό κίνημα ξεκίνησε τη δεκαετία του 2000. Ακόμη και χωρίς καμία συμβολή από το Κομμουνιστικό Κόμμα ή άλλες αριστερές ομάδες, υπήρχαν συνεχείς απαιτήσεις για εθνικοποίηση των πετρελαϊκών εταιρειών. Οι εργάτες απλώς είδαν με τα μάτια τους σε τι οδηγούσε η ιδιωτικοποίηση και η εξαγορά από τους ξένους καπιταλιστές. Κατά τη διάρκεια αυτών των προηγούμενων διαδηλώσεων, απέκτησαν τεράστια εμπειρία στον αγώνα και την αλληλεγγύη. Η ίδια η ζωή στην έρημο (σ.σ. στο Καζακστάν υπάρχουν εκτεταμένες εκτάσεις ερήμων και στέπας) έκανε τους ανθρώπους να μένουν μαζί. Σε αυτό το πλαίσιο η εργατική τάξη και ο υπόλοιπος πληθυσμός ενώθηκαν. Οι διαμαρτυρίες των εργαζομένων στο Ζαναοζέν και στο Ακτάου έδωσαν στη συνέχεια τον τόνο σε άλλες περιοχές της χώρας. Τα γιουρτ (σκηνές των νομάδων του Καζακστάν) και οι σκηνές που άρχισαν να στήνουν οι διαδηλωτές στις κεντρικές πλατείες των πόλεων, δεν είναι γεγονότα βγαλμένα από την εμπειρία των Ουκρανικών διαδηλώσεων του 2013 -του «Ευρωμαϊντάν»- έγιναν και πέρυσι στην περιοχή Μανγκιστάου κατά τη διάρκεια των τοπικών απεργιών. Ο κόσμος έφερνε νερό και φαγητό στους διαδηλωτές.
Στο Καζακστάν σήμερα δεν υπάρχει νόμιμη αντιπολίτευση, ολόκληρο το πολιτικό πεδίο έχει εκκαθαριστεί. Το Κομμουνιστικό Κόμμα του Καζακστάν ήταν το τελευταίο που εκκαθαρίστηκε το 2015. Έμειναν μόνο 7 φιλοκυβερνητικά κόμματα. Αλλά υπάρχουν πολλές ΜΚΟ που εργάζονται στη χώρα, οι οποίες συνεργάζονται ενεργά με τις αρχές για την προώθηση μιας φιλοδυτικής ατζέντας. Αγαπημένα τους θέματα: ο λιμός της δεκαετίας του 1930, η αποκατάσταση συμμετεχόντων στο κίνημα Μπασμάτσι και συνεργατών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με τους ναζί κ.λπ. Οι ΜΚΟ εργάζονται επίσης για την ανάπτυξη του εθνικιστικού κινήματος, το οποίο στο Καζακστάν είναι εντελώς φιλοκυβερνητικό. Οι εθνικιστές πραγματοποιούν συγκεντρώσεις κατά της Κίνας και της Ρωσίας, οι οποίες τυγχάνουν κυρώσεων από τις αρχές.
Ζ.Μ.: Σύμφωνα με τον συνομιλητή μας, οι απαίσιοι ισλαμιστές που φέρονται ως πηγή των πρόσφατων γεγονότων είναι επίσης εξαιρετικά αδύναμοι και καθόλου καλά οργανωμένοι στο Καζακστάν. Όπως μας διαβεβαίωσε, στην πραγματικότητα, το σύγχρονο Καζακστάν είναι αφοσιωμένο στην οικοδόμηση ενός μονοεθνικού κράτους και ο εθνικισμός είναι η επίσημη ιδεολογία του. Όλες οι αναφορές περί «φιλοσοβιετικού» Καζακστάν από το κανάλι Mir TV είναι μύθος:
Α.Κ.: Το 2017, ανεγέρθηκε στην Κιζιλορντά ένα μνημείο για τον Μουσταφά Σοκάϊ , τον εμπνευστή της λεγεώνας του Τουρκεστάν της Βέρμαχτ. Σήμερα, το κράτος αναθεωρεί ριζικά την ιστορία. Η διαδικασία έχει ενταθεί ιδιαίτερα μετά την επίσκεψη του Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ στις ΗΠΑ πριν από μερικά χρόνια. Το παντουρκικό κίνημα επίσης δραστηριοποιείται ολοένα και περισσότερο. Πιο πρόσφατα, με πρωτοβουλία του Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, ιδρύθηκε η Ένωση Τουρκικών Κρατών στην Κωνσταντινούπολη, στις 12 Νοεμβρίου 2021. Η ελίτ του Καζακστάν διατηρεί τα κύρια περιουσιακά της στοιχεία στη Δύση. Γι’ αυτό τα ιμπεριαλιστικά κράτη δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την πτώση του σημερινού καθεστώτος- είναι ήδη απολύτως με το μέρος τους.
Ζ.Μ.: Αλλά μήπως δεν είναι όλα τόσο ξεκάθαρα με τις γεωπολιτικές προτεραιότητες του Καζακστάν; Φαίνεται ότι η ηγεσία του τείνει να ασκεί την περιβόητη πολυδιάστατη πολιτική, με ελιγμούς μεταξύ Ρωσίας, Δύσης, Κίνας και Τουρκίας. Αλλά μια προϋπόθεση ταιριάζει σε όλους τους ξένους εταίρους εδώ – η τοπική «πιστή» νομοθεσία επιτρέπει στις ξένες εταιρείες να βγάζουν τα κέρδη από τη χώρα. Ωστόσο, εάν μπορεί, κανένας από τους παγκόσμιους παίκτες δεν θα διστάσει να αλλάξει την κυβέρνηση με μια ακόμη πιο υπάκουη. Και φυσικά, η φιλελεύθερη αντιπολίτευση θα προσπαθήσει να εδραιώσει και ήδη καθιερώνει τον έλεγχό της στο μαζικό κίνημα διαμαρτυρίας.
Α.Κ.: Η παραίτηση του Ναζαρμπάγιεφ από τη θέση του προέδρου προκειμένου να ηγηθεί του Συμβουλίου Ασφαλείας είχε ως κίνητρο την επιθυμία να καλλιεργήσει την εμφάνιση μίας δημοκρατίας, που θα ανήκει στη Δύση. Στην πραγματικότητα, διατηρεί τον πλήρη έλεγχο σε όλους τους κλάδους της εξουσίας ενώ κατάφερε να αυξήσει τη δύναμή του αποφεύγοντας εντελώς κάθε ευθύνη. Ο πρόεδρος Τοκάγιεφ είναι μια διακοσμητική φιγούρα, ένα πιόνι στα σπλάχνα της ηγεμονεύουσας τάξης .
Χωρίς αμφιβολία, οι τρέχουσες διαμαρτυρίες μπορεί να οδηγήσουν ορισμένες φατρίες σε απόπειρα πραξικοπήματος ή παρόμοιες ενέργειες Δεν μπορούμε, όμως, να αναγάγουμε τα πάντα σε θεωρίες συνωμοσίας. Ούτε το σημερινό κίνημα διαμαρτυρίας πρέπει να εξιδανικευτεί. Ναι, είναι ένα κοινωνικό κίνημα βάσης, με πρωτοποριακό ρόλο των εργαζομένων, που υποστηρίζεται από ανέργους και άλλες κοινωνικές ομάδες. Αλλά υπάρχουν πολύ διαφορετικές δυνάμεις που εργάζονται μέσα σε αυτό, ειδικά καθώς οι εργαζόμενοι δεν έχουν δικό τους κόμμα, ταξικά συνδικάτα, ένα σαφές πρόγραμμα που να ανταποκρίνεται πλήρως στα συμφέροντά τους. Οι υπάρχουσες αριστερές ομάδες στο Καζακστάν θυμίζουν περισσότερο κύκλους και δεν μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά την εξέλιξη των γεγονότων. Ολιγαρχικές και εξωτερικές δυνάμεις θα προσπαθήσουν να οικειοποιηθούν ή τουλάχιστον να χρησιμοποιήσουν αυτό το κίνημα για δικούς τους σκοπούς. Αν κερδίσουν, θα ξεκινήσει η αναδιανομή της ιδιοκτησίας και η ανοιχτή αντιπαράθεση μεταξύ διαφόρων ομάδων της αστικής τάξης, ένας «πόλεμος όλων εναντίον όλων». Όμως, σε κάθε περίπτωση, οι εργαζόμενοι μπορούν να κερδίσουν ορισμένες ελευθερίες και να αποκτήσουν νέες ευκαιρίες, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας δικών τους κομμάτων και ανεξάρτητων συνδικαλιστικών οργανώσεων, που θα διευκολύνουν τον αγώνα τους για τα δικαιώματά τους στο μέλλον.
