Η επίσημη ιστορία δίνει ελάχιστες πληροφορίες για όσα διαδραματίστηκαν τις παραμονές της επανάστασης του 1821…
Μια μικρή, διδακτική ιστορία αφορά την προσπάθεια καταστροφής των περίφημων μπαρουτόμυλων της Δημητσάνας στις 7 Φεβρουαρίου του 1821, παραμονές δηλαδή της επανάστασης. Στη Δημητσάνα η παρασκευή μπαρουτιού είχε ξεκινήσει από το 1500 περίπου ως οικογενειακή ενασχόληση, σε γουδιά. Στα μέσα του 18ου αιώνα ο μητροπολίτης Μυστρά Ανανίας θα μετατρέψει δύο παλιούς αλευρόμυλους σε μπαρουτόμυλους, σχέδιο που θα εγκαταλειφθεί μετά τη δολοφονία του το 1760 περίπου.
Το 1819 θα έρθουν από την Ύδρα οι αδερφοί Σπηλιόπουλοι, μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Θα επαναλειτουργήσουν τους δύο και θα δημιουργήσουν κι άλλους, οι πηγές αναφέρουν 5 συνολικά. Ένα τμήμα της παραγωγής το εμπορεύονταν χωρίς … προτιμήσεις, ο Χουρσίτ πασάς (διοικητής του Μοριά) ήταν πελάτης. Σύμφωνα πάντα με μαρτυρίες, ένα άλλο το έκρυβαν σε κατώγια ή σπηλιές.
Στις αρχές του 1821 η κατάσταση στην Πελοπόννησο ήταν έκρυθμη. Ουσιαστικά είχε αφεθεί αφύλακτη καθώς ο Χουρσίτ διορίστηκε Σερασκέρης (αρχιστράτηγος) των τουρκικών στρατευμάτων στην Ήπειρο. Την ίδια στιγμή, η άφιξη του Παπαφλέσσα και του Κολοκοτρώνη έστειλε μήνυμα πως πλησίαζε η επανάσταση, γεγονός που ενέτεινε τις προετοιμασίες αλλά και τις αντιδράσεις όσων ήταν φιλότουρκοι.
Από αυτήν ακριβώς την πλευρά φαίνεται πως ο καδής (δικαστικό αξίωμα) της Τρίπολης, δέχτηκε καταγγελίες ότι οι μπαρουτόμυλοι των Σπηλιόπουλων στη Δημητσάνα παράγουν μπαρούτι για τον Αλή πάσα των Ιωαννίνων ο οποίος βρισκόταν από το 1820 σε πόλεμο με την οθωμανική αυτοκρατορία, έχοντας την υποστήριξη της Φιλικής εταιρείας που εκπροσωπούσε ο Παπαρρηγόπουλος.
Είναι βέβαιο πως οι μπαρουτόμυλοι της Δημητσάνας πουλούσαν μπαρούτι στον Αλή πασά. Αποκλεισμένος όπως ήταν δεν θα μπορούσε να προμηθευτεί από αλλού. Η πρακτική αυτή εξυπηρετούσε την τακτική της Φιλικής.
Ο Καδής της Τρίπολης, στις 7 του Φλεβάρη έκανε επί τόπου έρευνα με πρόθεση την καταστροφή τους αλλά κατά… περίεργο τρόπο δεν διαπίστωσε τίποτα ύποπτο και δέχτηκε την εξήγηση πως υπάρχει αυξημένη ζήτηση μπαρουτιού για «τα ζουλάπια (άγρια ζώα) που κατατρώγουν τα κοπάδια»!
Οι Τούρκοι αξιωματούχοι δεν ήταν ηλίθιοι. Διεφθαρμένα γρανάζια μιας αυτοκρατορίας που σάπιζε ήταν και στην οποία τα πάντα τα καθόριζε το μπαξίσι. Σύμφωνα με μαρτυρίες τις εποχής ο Καδής πληρώθηκε αδρά από τους αδερφούς Σπηλιόπουλους και οι μπαρουτόμυλοι γλύτωσαν την καταστροφή για το καλό της επερχόμενης Επανάστασης.
Την περίοδο της επανάστασης λειτούργησαν 15 μύλοι που θα παράγουν περίπου 500 κιλά μπαρούτι την ημέρα. Προσφέρεται στις επαναστατικές κυβερνήσεις αντί γραπτών αποδείξεων που το κράτος, φυσικά, ποτέ δεν εξόφλησε. Για να γίνουν φυσέκια χρειάζονταν χαρτί, το οποίο βρέθηκε από τα βιβλία της ιστορικής βιβλιοθήκης της Δημητσάνας αλλά και πολλών μοναστηριών, πληροφορία που δίνει ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματα του.
Οι τουριστικοί οδηγοί έχουν υπέροχες εικόνες των Μπαρουτόμυλων κι η επίσημη ιστορία πολλούς λόγους να… κρύβει λόγια. Φιλική εταιρεία, Αλή πασάς, Έλληνες καταδότες, αχαριστία ελληνικού κράτους…. Ε, δεν είναι πολύ ταιριαστά με το εθνικό αφήγημα!
