Όταν για πρώτη φορά με την βοήθεια του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου, οι επιστήμονες «έπεσαν» πάνω σε μια «παρέα» ιών, δεν κατάλαβαν ότι πρόκειται για ζωντανούς οργανισμούς. Νόμισαν ότι βλέπουν κάποιες ανόργανες κρυσταλλικές μορφές, λόγω της εξαιρετικά απλής δομής τους η οποία όμως χαρακτηρίζεται από θαυμαστή συμμετρία που συναντάμε μόνο στους κρυστάλλους. Όσο όμως τους παρατηρούσαν, διαπίστωναν ότι κάθε άλλο παρά άψυχοι ήταν αφού έσφυζαν από ζωή και όλες τις χαρακτηριστικές της ιδιότητες. Μόνο που για να εκδηλώσουν αυτές τις χαρακτηριστικές ιδιότητες της ζωής, πρέπει να «τρυπώσουν» μέσα σε κάποιο ζωντανό κύτταρο-ξενιστή. Εκτός του κυττάρου-ξενιστή δεν μπορούν να επιβιώσουν, ούτε να αναπαραχθούν. Γι’ αυτό οι βιολόγοι τους χαρακτηρίζουν ως υποχρεωτικά παράσιτα, ανίκανα να ζήσουν ως αυτόνομοι οργανισμοί.
Τι είναι τελικά οι ιοί και από τι αποτελούνται; Είναι ένα ερώτημα που θα έθετε κάθε ανήσυχος μαθητής αν τον ζάλιζα με όλα τα παραπάνω, αρκετά ακαταλαβίστικα ομολογουμένως.
Λοιπόν ένας ιός δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μόριο DNA ή RNA, το οποίο είναι κλεισμένο μέσα σε ένα πρωτεϊνικό «κέλυφος». Κάτι σαν κυκλικός χορός από πρωτεΐνες, που στήνεται γύρω από ένα σημαντικό κεντρικό μόριο. Αυτό είναι όλο κι όλο ένας ιός. Η πιο απλή «ζωντανή» δομή που δημιούργησε η Φύση. Δεν είναι καν κύτταρο το οποίο, συγκριτικά με έναν ιό, είναι σαν μια πολύπλοκη μηχανή μπροστά σε ένα απλό κατσαβίδι! Να σκεφτείτε ότι από μόνος του δεν μπορεί να κάνει σχεδόν τίποτα. Ούτε τις πρωτεΐνες του να φτιάξει, ούτε το γενετικό του υλικό να διπλασιάσει όπως κάθε οργανισμός που σέβεται τον εαυτό του!
Θα αναρωτιέστε τι μπορεί τελικά να κάνει ένας ιός και έχει κερδίσει τον επίζηλο τίτλο του ζωντανού οργανισμού; Η απάντηση είναι ότι μπορεί να κάνει ό, τι και κάθε παράσιτο.
Μπορεί να «τρυπώνει» μέσα σε έναν άλλον οργανισμό και να τον απομυζά προς όφελός του. Να τον βάζει δηλαδή να δουλεύει κανονικά για πάρτη του, ενώ ο ίδιος στρογγυλοκάθεται και δεν κάνει τίποτε για την επιβίωσή του. Δουλεύουν άλλοι γι’ αυτόν. Δουλεύουν τόσο πολύ που τελικά πεθαίνουν από εξάντληση. Όπως ακριβώς και στις ανθρώπινες κοινωνίες όπου κάποια κοινωνικά παράσιτα, απολαμβάνουν όλα τα αγαθά χωρίς να έχουν δουλέψει ποτέ στη ζωή τους!
Βλέπετε αγαπητοί μου αναγνώστες, το κόλπο του παρασιτισμού διαπερνά την Φύση από τον μικρόκοσμο έως τον μακρόκοσμο. Αρκεί να βρεις τα κατάλληλα κορόιδα! Μάλιστα στην περίπτωση των ιών-παρασίτων, εκτός από την ατομική τους επιβίωση μέσα στα κύτταρα-θύματα όπου εγκαθίστανται, εξασφαλίζουν και τους απογόνους τους από αυτά χρησιμοποιώντας τα ως ωραιότατα εκκολαπτήρια. Ένας ιός μπαίνει μέσα στο μολυσμένο κύτταρο, χίλιοι βγαίνουν από αυτό μετά την ολοκλήρωση της ανεπιθύμητης πολλαπλής εγκυμοσύνης του! Φουσκώνει το ταλαίπωρο κύτταρο και τελικά σκάει στην κυριολεξία, για να βγουν από μέσα του οι νεογέννητοι ιοί. Και μόλις βγουν, αναζητούν κι αυτοί ως γνήσιοι απόγονοι παρασιτικών γονέων, νέα υγιή κύτταρα για να παρασιτίσουν εις βάρος τους. Έτσι μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα με αυτόν τον ιλιγγιώδη ρυθμό αναπαραγωγής, που θυμίζει γεωμετρική πρόοδο για όσους γνωρίζουν μαθηματικά, μπορεί να μολυνθούν εκατομμύρια κύτταρα ενός πολυκύτταρου οργανισμού. Τότε ο οργανισμός νοσεί. Είτε από ιογενή γρίπη όπως αυτή η τελευταίας εσοδείας που μας έχει πανικοβάλει, είτε από κάποιο άλλο ιογενές νόσημα.
Θα μου πείτε και οι οργανισμοί τι κάνουν; Κάθονται με σταυρωμένα χέρια να τα λεηλατούν οι πονηροί ιοί; Ευτυχώς όχι, φίλοι μου.
Κάθε υγιής οργανισμός διαθέτει ισχυρή άμυνα απέναντί τους.
Διαθέτει ολόκληρο «στράτευμα» με τους απλούς στρατιώτες του, τους αξιωματικούς του, τους ανιχνευτές του, αλλά και τα κατάλληλα όπλα του. Άλλοτε γίνονται μάχες σώμα με σώμα με τον εχθρό, άλλοτε ανακρίσεις στους συλληφθέντες για άντληση πληροφοριών, ακόμη και χημικός πόλεμος γίνεται αν χρειαστεί. Υπάρχουν μάλιστα κάτι γιγάντια κύτταρα -τα μακροφάγα- που καταβροχθίζουν στο άψε-σβήσε τους θρασείς ιούς, κάνοντάς τους μια χαψιά στην κυριολεξία. Ενώ κάποια άλλα -τα κύτταρα μνήμης-κρατούν σημειώσεις για την φύση του εχθρού, ώστε να τους «θυμούνται» σε πιθανή μελλοντική επίθεση.
Έτσι γίνεται πάντοτε. Κάθε επίθεση γεννά την άμυνα και στην συνέχεια την αντεπίθεση. Έτσι δεν γίνεται και στις ανθρώπινες κοινωνίες; Επιτίθεται μια παρασιτική τάξη στην εργατική τάξη; Στην αρχή έχουμε συμπτώματα εξασθένησης και καχεξίας των εργαζομένων, από την συνεχή αφαίμαξη των παρασίτων. Στην συνέχεια όμως αρχίζει να οργανώνεται αμυντικό μέτωπο. Και τέλος οι αμυνόμενοι περνούν στην αντεπίθεση.
Πού σε πονεί και πού σε σφάζει κύριε-παράσιτε.
Θέλεις να μου πιεις και την τελευταία σταγόνα από το αίμα μου, βρικόλακα; Πάρε μια Επανάσταση να δεις πόσα απίδια βάνει ο σάκος! Μη μου πείτε ότι δεν υπάρχει εκπληκτική ομοιότητα ανάμεσα στις μικροβιακές και τις κοινωνικές ασθένειες;
Πάντα οι υγιείς οργανισμοί, ατομικοί ή κοινωνικοί, αντιδρούν στις επιθέσεις των παρασίτων.
Εκτός αν είναι τόσο αδύναμοι οπότε χάνουν τη μάχη για τη ζωή.
Το μόνο που με φοβίζει είναι ότι οι κοινωνικές πανδημίες δεν αφήνουν πολλά κύτταρα μνήμης μετά το πέρασμά τους. Λες και οι κοινωνίες θέλουν να ξεχνούν τις προηγούμενες επιθέσεις και την φύση του εχθρού. Με κίνδυνο να τους βρει απροετοίμαστους στην επόμενη επίθεση.
Πάντα όμως όλο και βρίσκονται κάποιοι που θυμούνται και επαγρυπνούν στις επάλξεις των κοινωνικών αγώνων, όπως επαγρυπνούν τα κύτταρα-μνήμης των οργανισμών…
Αυτά με αφορμή τον νέο ιό που μας «τρομοκρατεί» τον τελευταίο καιρό. Δεν είναι τόσο νέος φίλοι μου! Ο παλιός είναι, ελαφρά μεταλλαγμένος για να ξεγελάσει την άμυνά μας.
Γιατί το συνηθίζουν αυτό οι ιοί.
Φορούν στολές παραλλαγής για να μας ξεγελούν.
Όλοι οι ιοί.
Και οι πραγματικοί και οι κοινωνικοί.
Είπαμε είναι παράσιτα!
Μην τους φοβάστε όμως.
Αν έχουμε καλή άμυνα και γερή μνήμη, σίγουρα θα τους νικήσουμε!
*Η Ελισάβετ Καπαγερίδου είναι εκπαιδευτικός, χημικός
