Το κείμενο που ακολουθεί σε συντετμημένη εκδοχή δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Documento το Μεγάλο Σάββατο 19 Απριλίου 2025.
Σε λιγότερο από 90 ημέρες δεν αποκλείεται να ευχόμαστε να είχαν επιβληθεί τελικά οι δασμοί του Τραμπ στις ευρωπαϊκές εξαγωγές.
Το συγκεκριμένο χρονικό περιθώριο, των 90 ημέρων, αφορά το «πάγωμα» μέρους των δασμών 20% που ανακοινώθηκαν σε βάρος της ΕΕ. Η Ουάσιγκτον δεν ανακάλεσε το σύνολο των δασμών που επέβαλε στην από δω μεριά του Ατλαντικού. Οι δασμοί σε χάλυβα και αλουμίνιο ύψους 25% παρέμειναν άθικτοι, ενώ οι δασμοί ύψους 20% έγιναν τελικά 10%, αφού πρώτα η ΕΕ υπέκυψε στον αμερικανικό εκβιασμό συμφωνώντας να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις με τον Λευκό Οίκο.
Εν είδει παρενθέσεως πρέπει να το τονίσουμε ότι η στάση των Βρυξελλών βρίσκεται στον αντίποδα της στάσης που υιοθέτησαν άλλες μεγάλες χώρες οι οποίες βρέθηκαν στο στόχαστρο του αμερικανικού εμπορικού πολέμου. Την πιο επιθετική στάση επέδειξε η Κίνα που αρνήθηκε καν τη συνέχιση της συζήτησης με τις ΗΠΑ κάνοντας επίδειξη δύναμης, ενώ Καναδάς – Μεξικό που βρίσκονται σε χρόνια οικονομική εξάρτηση από τις ΗΠΑ ακόμη και μετά το 2020 (όταν η συμφωνία USMCA αντικατέστησε τη NAFTA), επέλεξαν την επιβολή απαντητικών δασμών. Μόνο η ΕΕ, μετά τους συνήθεις λεονταρισμούς, παρακαλούσε για διαπραγματεύσεις. Μάλιστα, οι παραινέσεις χωρών όπως η Γερμανία να μην στοχοποιήσουν οι Βρυξέλλες κλάδους όπως εκείνον της υψηλής τεχνολογίας ακύρωσε εκ προοιμίου κάθε ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι διαπραγματεύσεις πολύ πιθανά θα στραφούν σε τρεις αλληλοσυνδεόμενες κατευθύνσεις, που συμπυκνώνουν χρόνια αμερικανικά αιτήματα προς την ΕΕ.
Πρώτη είναι η αλλαγή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Οι Αμερικάνοι ακόμη κι επί Μπάιντεν εξέφραζαν με κάθε ευκαιρία την δυσφορία τους σε τρία νομοθετικά πλαίσια της ΕΕ που αποτελούσαν αξεπέραστο εμπόδιο για την άλωση της ευρωπαϊκής αγοράς από τις αμερικανικές πολυεθνικές. Την φορολογία που θεωρείται υψηλή, τους υγειονομικούς κανόνες που αποκλείουν την είσοδο στην ευρωπαϊκή αγορά αμερικανικών τροφίμων – σκουπίδια και το ρυθμιστικό πλαίσιο στην υψηλή τεχνολογία το οποίο χαρακτηρίζεται κρατικισμός, σοβιετία κ.λπ. Το ιδανικό περιβάλλον λειτουργίας των πλατφορμών εκ μέρους των «broligarchs», όπως χαρακτηρίζονται οι μεγιστάνες της πληροφορικής που στήριξαν τον Τραμπ, επιβάλλει την απόλυτη ασυδοσία, με ανεξέλεγκτη παραπληροφόρηση και αχαλίνωτο λόγο μίσους (αρκεί να μην θίγονται τα εγκλήματα που διαπράττει το Ισραήλ).
Η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να βάλει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τις ποινές προς τα αμερικανικά μονοπώλια της υψηλής τεχνολογίας, επιδιώκοντας ως αντάλλαγμα να μειωθούν οι δασμοί του Τραμπ στις ευρωπαϊκές εξαγωγές, αποδεικνύει την πολιτική ατολμία, τον καιροσκοπισμό και την υποκρισία της ΕΕ.
Η αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal είχε αποκαλύψει εδώ και μέρες ότι τα ευρωπαϊκά πρόστιμα στην Meta (που ελέγχει τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης Facebook, Instagram και WhatsApp) και στην Apple καθυστέρησαν να ανακοινωθούν για να μην ρίξουν λάδι στη φωτιά του εμπορικού πολέμου που κήρυξε ο Τραμπ. Τα πρόστιμα στους δύο κολοσσούς αφορούν βεβαιωμένες παραβάσεις του ευρωπαϊκού Νόμου για τις Ψηφιακές Αγορές (Digital Markets Act), κατόπιν έρευνας που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2024. Τα προκαταρκτικά της ευρήματα δόθηκαν στη δημοσιότητα το καλοκαίρι του 2024. Τα πρόστιμα ενδέχεται να φτάσουν έως το 10% των παγκόσμιων(!) ετήσιων εσόδων της κάθε εταιρείας.
Exclusive: The EU recently delayed penalizing Apple and Meta Platforms, temporarily avoiding a conflict with the U.S. during a week that saw the bloc ramp up its push for a trade deal https://t.co/0Rft0boUYu
— The Wall Street Journal (@WSJ) April 18, 2025
Η ολιγωρία της ΕΕ να εφαρμόσει το νόμο που υποτίθεται θα άνοιγε την διαδικτυακή αγορά, τερματίζοντας τον θανάσιμο εναγκαλισμό των αμερικανικών μονοπωλίων, αποδεικνύει κατ’ αρχάς ότι ακόμη και στην ΕΕ η δικαιοσύνη είναι άβουλο όργανο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ανεξαρτησία της είναι κενό γράμμα, όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα. Επί της ουσίας, η ατολμία της Ευρώπης να τιθασεύσει τα αμερικανικά διαδικτυακά μεγαθήρια την καθιστά περισσότερο προβλέψιμη και χειραγωγήσιμη ακόμη και από την αμερικανική δικαιοσύνη που βρίσκεται σε ανοικτό πόλεμο εδώ και χρόνια με τους «μεγάλους της τεχνολογίας». Η διαμάχη μάλιστα έχει εισέλθει στο τελευταίο της στάδιο.
Απειλούνται οι μεγάλοι της τεχνολογίας
Η δίκη που διεξάγεται στις ΗΠΑ με κατηγορούμενο την Meta χαρακτηρίζεται ως η μεγαλύτερη πρόκληση στην ιστορία του κολοσσού του Μαρκ Ζούκερμπεργκ. Θα μπορούσε μάλιστα να καταλήξει σε ποινή διάσπασης του ομίλου αξίας 1,5 τρισ. δολ., με τον υποχρεωτικό διαχωρισμό των εφαρμογών Instagram και WhatsApp. Η υπόθεση οδηγήθηκε στην ακροαματική διαδικασία αφού η Meta απέρριψε την πρόταση εξωδικαστικού συμβιβασμού που κατέθεσε η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου των ΗΠΑ (Federal Trade Commission) κι η οποία κατέληγε στην καταβολή προστίμου ύψους 30 δισ. δολ. Η αντιπρόταση της μητρικής του Facebook ξεκίνησε από την οικειοθελή καταβολή προστίμου ύψους 450 εκατ. δολ., για να ανέβει στο 1 δισ. δολ. Η απροθυμία των αμερικανικών ρυθμιστικών αρχών να εξετάσουν οποιοδήποτε ενδεχόμενο εξωδικαστικού συμβιβασμού έπεφτε κάτω απ΄ τα 18 δισ. δολ. οδήγησε την υπόθεση στις δικαστικές αίθουσες της Ουάσιγκτον. Στο επίκεντρο των ομοσπονδιακών κατηγοριών βρίσκεται η «συστηματική στρατηγική» της Meta να εξαλείψει τους ανταγωνιστές της. Αυτή η στρατηγική οδήγησε το 2012 στην εξαγορά του Instagram και το 2014 στην εξαγορά του WhatsApp, έναντι 1 και 19 δισ. δολ. αντίστοιχα.
Με την πλάτη στον τοίχο βρίσκεται και η Google, που υπέστη την δεύτερη δικαστική της ήττα σε λιγότερο από έναν χρόνο. Στο στόχαστρο των αμερικανών δικαστών βρέθηκε η σύζευξη των εκδοτών με τους διαφημιζόμενους που επιβάλλει η δημοφιλής μηχανή αναζήτησης μέσω της διαφημιστικής εφαρμογής. Βάσει της δικαστικής απόφασης, την οποία έχει ήδη εφεσιβάλει η Google, κάθε εν δυνάμει ανταγωνιστής αποκλείστηκε. Η πρώτη καταδικαστική απόφαση εναντίον της Google αφορούσε το μονοπώλιο που διατηρεί στις διαδικτυακές αναζητήσεις. Η τελεσίδικη απόφαση μπορεί να οδηγήσει, όπως και στην περίπτωση της Meta, στην διάσπαση της Google, με τον αναγκαστικό διαχωρισμό κλάδων όπως ο browser Chrome ή της διαφημιστικού της κλάδου.
Οι δικαστικές περιπέτειες στις ΗΠΑ των δύο κορυφαίων αμερικανικών τεχνολογικών μονοπωλίων εξηγεί σε σημαντικό βαθμό από την μια πλευρά την υποταγή των ιδιοκτητών τους στον Τραμπ και την εγκατάλειψη των Δημοκρατικών. Από την άλλη ερμηνεύει, δίνοντας υλική υπόσταση στην ρητορική του Τραμπ υπέρ της απορρύθμισης και της κατάργησης κάθε νόμου που περιορίζει την οικονομική κυριαρχία των μεγάλων του διαδικτύου. Μπροστάρης των broligarchs είναι εν ολίγοις ο Τραμπ. Ο ματωμένος γάμος Τραμπ και μεγάλων του διαδικτύου δείχνει ότι στο περιβάλλον του καπιταλισμού ακόμη και οι εν δυνάμει απελευθερωτικές τεχνολογίες (λόγω του μη ιεραρχικού, οριζόντιου χαρακτήρα τους) μετατρέπονται σε μηχανισμούς πρωτοφανούς ελέγχου όχι μόνο της αγοράς αλλά και των συνειδήσεων.
Το δεύτερο θέμα συζήτησης μεταξύ του Τραμπ και της ΕΕ θα είναι η επιβολή μιας διαφοροποιημένης πολιτικής δασμών κατά κλάδο, στη θέση του οριζόντιου 20%. Εδώ, δεν αποκλείεται να βρεθούμε μπροστά στην εξής κατάσταση, η οποία μάλιστα να εφαρμοστεί εν κρυπτώ: Βιομηχανικοί κλάδοι που θα χαρακτηριστούν στρατηγικοί (εντελώς τυχαία ξεχωρίζω ως πιθανούς την γερμανική και γαλλική αυτοκινητοβιομηχανία, τη γαλλική οινοποιεία κοκ) να απαλλαγούν από νέους δασμούς ενώ αντίθετα άλλοι κλάδοι να σηκώσουν το βάρος της εξισορρόπησης του αμερικανικού εμπορικού ισοζυγίου.
Αντι-κινέζικο μέτωπο της ΕΕ
Το τρίτο θέμα διαπραγματεύσεων θα είναι η σκλήρυνση της ευρωπαϊκής εμπορικής πολιτικής κατά της Κίνας. Η πρόεδρος της ΕΕ έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη την πρόθεση συνεργασίας με τις ΗΠΑ κατά της Κίνας. Δεν θα είναι η πρώτη φορά που οι Βρυξέλλες θα κηρύξουν εμπορικό πόλεμο εναντίον του Πεκίνου. Η πρώτη φορά ήταν πριν καν εκλεγεί ο Τραμπ και στήσει στον Λευκό Οίκο τα λάβαρα με το σύνθημα «Κάντε την Αμερική Μεγάλη Ξανά». Στις 4 Οκτωβρίου 2024, τα κράτη μέλη της ΕΕ ενέκριναν, με μια οριακή αν όχι αμφιλεγόμενη πλειοψηφία, πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επιβολή νέων δασμών ύψους 35% στα εισαγόμενα κινέζικα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Με τους νέους δασμούς που επιβλήθηκαν επάνω στους υπάρχοντες ύψους 10% (τέσσερις φορές υψηλότερους σε σχέση με τους τότε αμερικανικούς δασμούς), συνολικά οι δασμοί κατά της Κίνας (κατά την ευρέως αποδεκτή μεθοδολογία) ανέρχονται σε 45%. Η ΕΕ δηλαδή ξεπέρασε τον Τραμπ σε προστατευτισμό πριν καν αυτός εκλεγεί! Οι κατηγορίες της ΕΕ επομένως εναντίον των ΗΠΑ για προστατευτισμό και νεομερκαντιλισμό είναι υποκριτικές… Οι νέοι δασμοί στην Κίνα δίχασαν την ΕΕ, μιας και συγκέντρωσαν 10 ψήφους υπέρ, 5 κατά (Σλοβακία, Σλοβενία, Μάλτα, Ουγγαρία και Γερμανία) και 12 αποχές!
Η υποκρισία της ΕΕ είναι εξοργιστική όχι μόνο σε ό,τι αφορά τους ίδιους τους δασμούς μιας και η ίδια εφάρμοσε (κατά της Κίνας) ό,τι κατήγγειλε (κατά των ΗΠΑ). Η ΕΕ προκαλεί επειδή εδώ και χρόνια, αλλά ειδικά μετά το 2019 με αφορμή την Πράσινη Συμφωνία, διαμήνυε στους ευρωπαίους πολίτες ότι για χάρη της διάσωσης του περιβάλλοντος και της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής αξίζει ακόμη και να φτωχοποιηθούν. Τα περισσότερα μέτρα που εφαρμόστηκαν στο πλαίσιο της Πράσινης Μετάβασης, με αποκορύφωμα την ενεργειακή μετάβαση, σηματοδότησαν τεράστιες απώλειες εισοδήματος από τις τσέπες των πιο φτωχών πολιτών σε όφελος των ολιγαρχών της πράσινης ενέργειας και την απογείωση της ενεργειακής φτώχειας. Τότε προείχε η μείωση των επικίνδυνων ρύπων, που πράγματι συμβάλουν σημαντικά στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη! Όταν όμως ήρθαν τα κινέζικα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που με 25.000 ευρώ θα παρείχαν στους χρήστες πολύ υψηλότερες αποδόσεις σε σύγκριση με τα βαθιά προβληματικά ηλεκτρικά οχήματα της Volkswagen και της Tesla και όλων των άλλων δυτικών κατασκευαστών, τότε δεν προείχε η μείωση των επικίνδυνων ρύπων μέσω της αντικατάστασης των αυτοκινήτων με μηχανές εσωτερικής καύσης, αλλά η περιφρούρηση των μεριδίων πωλήσεων και των κερδών της δυτικής αυτοκινητοβιομηχανίας, μέσω της επιβολής δασμών. Αξίζει να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος, το 2019 το ένα τέταρτο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της ΕΕ προερχόταν από τις μεταφορές κι εξ αυτών το 72% από τις οδικές μεταφορές. Παρόλα αυτά, η επιθετική δασμολογική πολιτική της ΕΕ κατά της Κίνας έδειξε ότι κριτήριο για τις ευρωπαϊκές αποφάσεις δεν είναι η μείωση των επικίνδυνων αερίων που συμβάλουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη αλλά η διάσωση των ευρωπαϊκών πολυεθνικών, ακόμη και σε βάρος του πλανήτη!
Σε κάθε περίπτωση, οι αμερικανικοί δασμοί, όπως και να εφαρμοστούν, θα εντείνουν την ανισομετρία που υπάρχει εντός της ΕΕ, καθώς οι μικρότερες χώρες της ΕΕ που ήδη έχουν πληγεί από τον ανταγωνισμό τους με τα γερμανικά, γαλλικά ή ιταλικά μονοπώλια, εντός της ΕΕ, τώρα καλούνται να πληρώσουν ένα επιπλέον τίμημα. Το πρόστιμο των ΗΠΑ απέναντι στα ευρωπαϊκά μεγαθήρια, το οποίο καλούμαστε να καλύψουμε όλοι στο όνομα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης…
