Ενώ τα μάτια όλων μας είναι στραμμένα στη Γάζα και τη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν με την επέμβαση των ΗΠΑ , η περιοχή του Νότιου Καύκασου αναδύεται ως ένα κρίσιμο υποσύστημα στην εξελισσόμενη αρχιτεκτονική της ευρασιατικής γεωπολιτικής. Η γεωπολιτική ισορροπία στην περιοχή υφίσταται μια ορατή αναδιάταξη.Η Ρωσία και το Ιράν διαφοροποιούν τις αντίστοιχες διπλωματικές σχέσεις τους με το Αζερμπαϊτζάν.
Δεν υπάρχουν μόνο διμερείς εντάσεις, αλλά τόσο στη Μόσχα όσο και στην Τεχεράνη είναι εμφανής μια βαθύτερη επανεκτίμηση των στρατηγικών προσανατολισμών. Και στις δύο πρωτεύουσες, το Αζερμπαϊτζάν δεν θεωρείται πλέον ως ένας σταθερός παράγοντας εντός του κληρονομημένουμετασοβιετικού πλαισίου. Αντίθετα, αποτελεί έναν κόμβο δράσης, η μεταβαλλόμενη στάση του οποίου υπό την επήρρεια των ΗΠΑ -μέσω βασικά Τουρκίας- περιπλέκει τα παραδοσιακά πρότυπα επιρροής.
Δύο βασικά περιστατικά προς το τέλος Ιουνίου:
Αφενός , στις 28 Ιουνίου 2025, οι ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας πραγματοποίησαν μια σειρά συντονισμένων επιδρομών σε ολόκληρο το Γεκατερίνμπουργκ (Ρωσία), με φαινομενικό στόχο αυτό που οι ομοσπονδιακές αρχές περιέγραψαν ως «εθνοτική εγκληματική ομάδα» που συνδέεται με ανεξιχνίαστες δολοφονίες που χρονολογούνται από τις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Αφετ’ερου οι κατηγορίες του Ιράν ότι το Μπακού διευκολύνει τις εισβολές ισραηλινών drone, καταδεικνύουν πώς τα τοπικά σημεία τριβής εμπλέκονται όλο και περισσότερο με τις στρατηγικές φιλοδοξίες και ανησυχίες των εξωτερικών δυνάμεων
Ούτε η Ρωσία ούτε το Ιράν έχουν επιλέξει την επίσημη κλιμάκωση, αλλά και οι δύο έχουν υιοθετήσει μεθόδους που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ διπλωματίας και αποτροπής. Αυτό τους επιτρέπει να εκφράσουν τη διαφωνία τους, διατηρώντας παράλληλα την πιθανότητα άρνησης ευθύνης.
Από την άλλη πλευρά το Αζερμπαϊτζάν ενισχύει τη στάση του αντί να εντείνει την υποταγή του. Το αποτέλεσμα είναι η περαιτέρω κρυστάλλωση του επιθετικού περιφερειακού του ρόλου.
Βασικά στοιχεία της επιδιωκόμενης περιφερειακής ηγεσίας του Αζερμπαϊτζάν είναι:
- Προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και της συνδεσιμότητας μέσω της συνεργασίας ECO
Η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν φιλοξένησε την 17η Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας (ECO) στις 3-4 Ιουλίου στο Χανκέντι, στην περιοχή του Καραμπάχ – ένα σημαντικό ορόσημο για την περιοχή που επιβεβαιώνει την αυξανόμενη ηγεσία της χώρας στην προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας και της βιώσιμης ανάπτυξης.
Η ECO έχει καταστεί μια όλο και πιο ελκυστική πλατφόρμα για το περιφερειακό εμπόριο και τη συνεργασία, ιδίως για τις μεσόγειες χώρες της Κεντρικής Ασίας και το Αζερμπαϊτζάν. Το Αζερμπαϊτζάν είναι ενεργό μέλος από την ένταξή του στην οργάνωση στις 28 Νοεμβρίου 1992. Σήμερα, η ECO περιλαμβάνει το Αζερμπαϊτζάν, την Τουρκία, το Ιράν, το Καζακστάν, το Κιργιζιστάν, το Πακιστάν, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν, το Αφγανιστάν και το Ουζμπεκιστάν.
Η περιοχή της ECO είναι γεωγραφικά εκτεταμένη και διαθέτει πλούσιους οικονομικούς πόρους σε διάφορους τομείς και κλάδους, όπως η γεωργία και η καλλιεργήσιμη γη, η ενέργεια και τα ορυχεία, οι ανθρώπινοι πόροι, καθώς και μια τεράστια στρατηγική εμπορική περιοχή. Η περιοχή της ECO στο σύνολό της σημείωσε μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ 3,8% την τελευταία δεκαετία. Το συνολικό ονομαστικό ΑΕΠ της περιοχής ανήλθε σε 2,4 τρισεκατομμύρια δολάρια και το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 3,7% στο τέλος του 2023.
Η 17η Σύνοδος Κορυφής της ECO στο Χανκέντι είναι ιδιαίτερα σημαντική ενόψει της επανένταξης και της ανασυγκρότησης του Καραμπάχ. Η περιοχή του Καραμπάχ έχει καταστεί πεδίο σημαντικών διπλωματικών συναντήσεων και διεθνών φόρουμ μετά την πρόσκτηση από τοΑζερμπαϊτζάν.
Η ενίσχυση της περιφερειακής ολοκλήρωσης, η υποστήριξη των διαμετακομιστικών διαδρόμων, το εμπόριο και η εξαγωγή ενέργειας είναι ο στόχος του Αζερμπαϊτζάν να καταστεί ο κύριος ενεργειακός και μεταφορικός κόμβος της περιοχής. Η χώρα έχει ολοκληρώσει με επιτυχία βασικά έργα ενεργειακής υποδομής, όπως ο αγωγός πετρελαίου Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν (BTC) και ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου (SGC), επιτρέποντας την εξαγωγή ενέργειας από την Κασπία Θάλασσα στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας.
- Τα ΗΑΕ Κι το Αζερμπαϊτζαν υπέγραψαν στις 10.07.2025 οικονομική συμφωνία συνεργασίας – σημαντικό βήμα για τη διμερή ανάπτυξη και οικονομική συνεργασία μεταξύ των δύο κρατών σε επενδύσεις ,επισιτιστική ασφάλεια , ανανεώσιμη ενέργεια, περιβαλλοντική συνεργασία και περαιτέρω αναπτυξιακούς σκοπούς.
- Η προοπτική μιας ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν η οποία επίκειται στησυνάντηση των προέδρων του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας που έγινε στο Αμπού Ντάμπιστις 10.07.2025.Η συνάντηση αυτή είχε δηλωθε’ιαπό τον σύμβουλο Μάρκο Ρούμπιο του Τραμπ,μεταξύ των επιτευγμάτων εξωτερικής πολιτικής του τελευταίου. Η κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, η ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Κονγκό και Ρουάντα και οι αεροπορικές επιδρομές σε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, οι οποίες, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών, σταμάτησαν την κλιμάκωση της ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ Ιράν και Ισραήλ.
Η πολυπλοκότητα των διαπραγματεύσεων έγκειται στο ευρύ φάσμα των θεμάτων που συζητούνται — συμπεριλαμβανομένου του πιο αμφιλεγόμενου: η απεμπλοκή των περιφερειακών μεταφορικών οδών. Πρόσφατα δημοσιεύθηκαν αναφορές σε περιφερειακά και διεθνή μέσα ενημέρωσης που υποδηλώνουν την πιθανή συμμετοχή μιας αμερικανικής ιδιωτικής εταιρείας στην εξασφάλιση της ασφάλειας του διαδρόμου Ζανγκεζούρ — της στρατηγικής διαδρομής που προορίζεται να συνδέσει την ηπειρωτική Αζερμπαϊτζάν με την εξκλάβειαΝαχτσεβάν μέσω της νότιας Αρμενίας.
Το Αζερμπαϊτζάν έχει απορρίψει στο παρελθόν οποιαδήποτε συμμετοχή ξένων εταιρειών στην ασφάλεια του διαδρόμου και συνεχίζει να τονίζει ότι τέτοια ζητήματα πρέπει να αντιμετωπίζονται χωρίς τη συμμετοχή τρίτων.
Αυτή η σταθερή στάση αντικατοπτρίζει την άποψη του Αζερμπαϊτζάν: ο διάδρομος Ζανγκεζούρ δεν είναι απλώς ένα έργο logistics, αλλά ένα ζήτημα εθνικής κυριαρχίας και στρατηγικής ασφάλειας — και ως εκ τούτου δεν μπορεί να υπόκειται σε εξωτερικό έλεγχο
Η εμφάνιση αναφορών για ξένους συνεργάτες μπορεί να αποτελεί μια προσπάθεια άσκησης πίεσης μέσω της πληροφόρησης ή μια δοκιμή των αντιδράσεων των μερών, ιδίως εν μέσω της εντατικοποίησης του γεωπολιτικού ανταγωνισμού στην περιοχή, όπου τα συμφέροντα της Ρωσίας και της Δύσης συγκρούονται όλο και περισσότερο.
- Το Ουζμπεκιστάν, το Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν ιδρύσαν κοινοπραξία για την έναρξη του «Πράσινου Ενεργειακού Διαδρόμου της Κασπίας»
Οι πρόεδροι των τριών χωρών δεσμεύτηκαν να εμβαθύνουν τη συνεργασία τους στον τομέα της πράσινης ενέργειας. στις συμφωνίες που επιτεύχθηκαν κατά τη σύνοδο κορυφής για το κλίμα COP-29, που πραγματοποιήθηκε στο Μπακού τον Νοέμβριο του 2024,
Σύμφωνα με την εφημερίδα The Times of Central Asia, η οποία επικαλείται τις υπηρεσίες Τύπου των Εθνικών Ηλεκτρικών Δικτύων του Ουζμπεκιστάν και την κυβερνητική πύλη του Καζακστάν gov.kz, εταιρείες ενέργειας από το Ουζμπεκιστάν, το Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν ανακοίνωσαν τη δημιουργία μιας κοινοπραξίας για την ανάπτυξη του Πράσινου Ενεργειακού Διαδρόμου της Κασπίας. Η νέα οντότητα, με την ονομασία GreenCorridorAlliance, καταχωρήθηκε επίσημα την 1η Ιουλίου στο Μπακού και ενώνει τους τρεις εθνικούς φορείς εκμετάλλευσης ηλεκτρικής ενέργειας: Azerenerji (Αζερμπαϊτζάν), KEGOC (Καζακστάν) και Εθνικά Ηλεκτρικά Δίκτυα του Ουζμπεκιστάν. το έργο υποστηρίζεται από την Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης (ADB) και την Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων σε Υποδομές (AIIB
Η κοινοπραξία αναμένεται να αποτελέσει βασικό πυλώνα του έργου που αποσκοπεί στην εξαγωγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη και στη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ενεργειακής ασφάλειας σε ολόκληρη την περιοχή. Οι αρχές του Ουζμπεκιστάν τόνισαν τη στρατηγική σημασία της πρωτοβουλίας, τόσο για την ενίσχυση της ενεργειακής ανεξαρτησίας όσο και για την προώθηση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης:
Ο Πράσινος Ενεργειακός Διάδρομος της Κασπίας έχει σχεδιαστεί για να διευκολύνει το διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας και να επιταχύνει την υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε ολόκληρη την Κεντρική Ασία και την περιοχή της Κασπίας. Μακροπρόθεσμα, το έργο στοχεύει στην ενοποίηση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας του Ουζμπεκιστάν, του Καζακστάν και του Αζερμπαϊτζάν, δημιουργώντας μια αξιόπιστη διαδρομή για τις εξαγωγές καθαρής ενέργειας προς την Ευρώπη.
Αυτές οι εξελίξεις δεν είναι μεμονωμένες μετατοπίσεις, αλλά συμπτώματα μιας ευρύτερης διαρθρωτικής μετάβασης. Η μετάβαση αυτή χαρακτηρίζεται από την διάβρωση των μετασοβιετικών κανόνων σταθερότητας, την εντατικοποίηση του ενδοπεριφερειακού ανταγωνισμού και την εμφάνιση μιας διαπραγματευτικής διπλωματίας σε όλο και πιο αμφισβητούμενες σφαίρες επιρροής. Το αποτέλεσμα είναι μια ζώνη αυξημένης αστάθειας. Το στρατηγικό περιβάλλον καθορίζεται όλο και λιγότερο από σταθερές συμμαχίες και όλο και περισσότερο από μεταβαλλόμενες κλίμακες επιρροής.
Με διαρκώς μειούμενη τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας και αυξανόμενης της Δύσης, Ευρώπης και ΗΠΑ.
