Το Kommon αποχαιρετά το 2021 με τους συντάκτες του να επιλέγουν και να προτείνουν ορισμένα από τα ωραιότερα βιβλία που εκδόθηκαν τη χρονιά που έφυγε. Μια χρονιά που χαρακτηρίστηκε από την επέτειο του 1821 και την πανδημία, ενώ από τη μεριά των εκδοτών υπήρξε μια υπερπροσφορά αξιόλογων τίτλων.
Λεωνίδας Μοίρας, Η ελληνική επανάσταση μέσα από τα μάτια των Οθωμανών
Εκδόσεις Τόπος
Το ιστορικό γεγονός που σχεδόν μονοπώλησε, και το εκδοτικό, ενδιαφέρον τη χρονιά που τελειώνει ήταν αναμφίβολα η επανάσταση του 1821, η επέτειος των 200 χρόνων προκάλεσε έντονη δραστηριότητα. Η συντριπτική πλειοψηφία των εκδοτικών προσπαθειών λογικά προσεγγίζει το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός από τη σκοπιά των εξεγερμένων. Η ελληνική κοινωνία, ακόμα και το τμήμα που ασχολείται συστηματικά με την ιστορία, μικρή γνώση έχει για την ” άλλη πλευρά”.
Ο Λεωνίδας Μοίρας επιχειρεί να φωτίσει μια σχετικά άγνωστη πτυχή της Ελληνικής Επανάστασης: Τις αντιδράσεις και τον τρόπο με τον οποίο οι Οθωμανοί προσέλαβαν και ερμήνευσαν το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα των Ελλήνων. Είναι πολύτιμη μελέτη για όποιον θέλει να κατανοήσει πληρέστερα τους κλυδωνισμούς και τις συνέπειες της Επανάστασης καθώς και της συνακόλουθης ίδρυσης του ανεξάρτητου κράτους στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο συγγραφέας παρακολουθεί την εξέλιξη των γεγονότων της Επανάστασης μέσα από την οπτική της οθωμανικής πολιτικής ελίτ της Κωνσταντινούπολης, των χρονικογράφων της Πύλης και των Οθωμανών αξιωματούχων από περιοχές της περιφέρειας οι οποίες βρέθηκαν στο επίκεντρο των πολεμικών συγκρούσεων.
Απαραίτητο συμπλήρωμα, για την ολοκληρωμένη γνώση και κατανόηση της εποχής.
Σπύρος Αλεξίου
Frank Close, Φυσικός ή κατάσκοπος, η διχασμένη ζωή του Μπρούνο Ποντεκόρβο
Εκδόσεις Ροπή
Θες επειδή μου το χάρισε ένας άνθρωπος που εκτιμώ, θες γιατί είναι το πρώτο βιβλίο μετά που «επανήλθα», το διάβασα μονορούφι. «Φυσικός ή κατάσκοπος, η διχασμένη ζωή του Μπρούνο Ποντεκόρβο» είναι ο τίτλος του. Τώρα που το ξανασκέφτομαι το αμείωτο ενδιαφέρον που μου προκάλεσε οφείλεται πρωτίστως στο ίδιο το ιδιόμορφο περιεχόμενο του.
Πρόκειται για μια ιστορία που αφορά τη θυελλώδη διαδρομή της Φυσικής στον 20ο αιώνα μέσα από τη βιογραφία του Μπρούνο Ποντεκόρβο. Είναι κάτι σαν αστυνομικό μυθιστόρημα του Λε Καρέ με το πλεονέκτημα πως πρόκειται για πραγματικά γεγονότα καθώς ο Μπρούνο Ποντεκόρβο, ο μυημένος σε πυρηνικά μυστικά ιταλός φυσικός, δραπετεύει το 1950 στο «σιδηρούν παραπέτασμα» και παρασημοφορείται με το βραβείο Στάλιν το 1953.
Τώρα θα μου πείτε γιατί γνωρίζουμε τον Κιουρί και δεν γνωρίζουμε γρι για τον εραστή των σωματιδίων – φάντασμα, των νετρίνων, τον Μπρούνο Ποντεκόρβο, αυτόν τον κορυφαίο πυρηνικό φυσικό του περασμένου αιώνα, ας το αφήσουμε να απαντηθεί με το διάβασμα.
Ψυλλιάζομαι, όμως, πως ο λόγος θα είναι ο ίδιος, λίγο πολύ, για τον οποίο δεν ξέρουμε τίποτα για τον σπουδαίο πυρηνικό φυσικό Ίγκορ Κουρτσάτοφ, τον επικεφαλή του προγράμματος της ρώσικης ατομικής βόμβας, αλλά ξέρουμε τόσα για τον Ζαχάρωφ ή τον Οπενχάιμερ. Πρόκειται για ένα βιβλίο με επιστημονική και πολιτική βαρύτητα.
Αλέκος Αναγνωστάκης
Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Το σκάνδαλο του αιώνα
Εκδόσεις Ψυχογιός
«Η δημοσιογραφία είναι μια βιολογική ανάγκη του ανθρώπου, που για τον ίδιο λόγο είναι ικανή να επιβιώσει ακόμη και αν εξαφανιστούν οι ίδιες οι εφημερίδες. Πάντα θα υπάρχει ένας άνθρωπος που θα διαβάζει ένα άρθρο στο φαρμακείο της γωνίας και πάντα -γιατί αυτό έχει τη χάρη- θα υπάρχει μια παρέα πολιτών διατεθειμένων να τον ακούσουν, ακόμη κι αν το κάνουν για να νιώσουν τη δημοκρατική ευχαρίστηση του να μη συμφωνήσουν μαζί του». Τα παραπάνω προέρχονται από ένα άρθρο του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, από τα 50 που περιλαμβάνονται στον τόμο «Το σκάνδαλο του αιώνα», το οποίο γράφτηκε το 1954. Πριν την εμφάνιση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και την κρίση των εφημερίδων.
Είναι 50 κείμενα – μαργαριτάρια αρκετά να δείξουν το χιούμορ, την αγάπη του για τη δημοσιογραφία και το απαράμιλλο στυλ του, που τον αναγόρευσε σε έναν από τους μεγαλύτερους «παραμυθάδες» του Τύπου. Το ύφος και το πλούσιο δημοσιογραφικό υλικό που άφησε πίσω του οδήγησαν στην δημιουργία του Ιδρύματος Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες για τη Νέα Λατινοαμερικανική Δημοσιογραφία.
Λεωνίδας Βατικιώτης
Μαριάννα Τζιαντζή, Το αηδόνι του τρένου και άλλες ιστορίες
Εκδόσεις Καστανιώτη
Διηγήματα της σύγχρονης Αθήνας, στιγμές και σκέψεις της πόλης, φυσιογνωμίες που συναντιούνται στον Ηλεκτρικό και στους δρόμους, όχι των βορείων και των νοτίων προαστίων, τρυφερή φροντίδα για την καθημερινότητα. Εδώ επίσης οι πρόσφυγες και οι μετανάστες παρευρίσκονται και δρουν, δεν είναι βουβά πρόσωπα, αλλά συμμέτοχοι στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της πόλης και των ανθρώπων της. Οι ιστορίες είναι ανεξάρτητες αλλά όχι αυτόνομες. Κάποια πρόσωπα επανέρχονται, άλλοτε ως παρατηρητές άλλοτε ως πρωταγωνιστές, δίνοντας στην αφήγηση μια ενότητα, την οποία ούτως ή άλλως καταχτά με το ύφος και τη βαθιά ανθρώπινη οπτική της. Η μία από αυτές τις ιστορίες με τίτλο: «Φέτα απ’ του Ζαφόλια», είχε πρωτοδημοσιευτεί στο Kommon τον Απρίλιο του 2020.
Λεωνίδας Βατικιώτης
Maurice Attia, Το κόκκινο και το φαιό
Εκδόσεις Πόλις Νουάρ
Τον γνωρίσαμε στην Ελλάδα με την επιτυχημένη τριλογία της Μασσαλίας. Και εδώ, όπως και στα προηγούμενα, πρωταγωνιστεί ο Γαλλοαλγερινοϊσπανός Πάκο Μαρτίνεθ, αστυνομικός ρεπόρτερ και κριτικός σινεμά. Βρισκόμαστε στο 1978 όταν οι Ερυθρές Ταξιαρχίες έχουν μόλις απαγάγει τον Άλντο Μόρο αρχιτέκτονα του Ιστορικού Συμβιβασμού, μαζί με τον ηγέτη του Ιταλικού Κ.Κ. Ενρίκο Μπερλινγκουέρ. Το ιταλικό πολιτικό σύστημα στις διαπραγματεύσεις του με τις Ερυθρές Ταξιαρχίες ακολουθώντας την τακτική «δεν διαπραγματευόμαστε με τρομοκράτες» θυσιάζει στην πραγματικότητα τον Μόρο αφού όπως φαίνεται το πάνω χέρι σε αυτές το έχει η CIA. Εκεί φαίνεται καθαρά το αδιέξοδο στο οποίο οδηγούνται οι Ερυθρές Ταξιαρχίες στην εντελώς λανθασμένη, τακτικά, κίνησή τους.
Το «φαιό» έχει να κάνει με την παράλληλη αφήγηση του συγγραφέα σχετικά με το μακρινό 1899, όταν η γυναίκα του Πάκο Μαρτίνεθ ανακαλύπτει τυχαία ένα ξεχασμένο κείμενο του πατέρα της που αυτοκτόνησε, το οποίο φέρνει στο φως, την πολιορκία τής αστυνομίας στο κτήριο της αντισημιτικής οργάνωσης «Η μεγάλη δύση της Γαλλίας», που τότε εξέδιδε τη μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα «ο Αντιεβραίος». Είναι η ιστορία της οικογένειας του παππού της και η σύγκρουση των δύο αγοριών της, προσκείμενων σε διαφορετικά πολιτικά στρατόπεδα.
Νίκος Γουρλάς
Κύρκος Δοξιάδης, Νεοφιλελευθερισμός και νεοτερική Εξουσία (καπιταλισμός, βιοπολιτική, Ακροδεξιά)
Εκδόσεις: Νήσος
Αντικειμενικά η υγειονομική κρίση και η Πανδημία του Covid-19 ήρθαν να οξύνουν τις αντιθέσεις και αντιφάσεις του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Το ιδεολόγημα περί «τέλους της Ιστορίας» χρεωκόπησε, και αναζητείται αριστερή διέξοδος. Η αριστερά, όμως, έρχεται αντιμέτωπη με τη σκληρή πραγματικότητα των ταξικών αγώνων, σε έναν ατέρμονο ταξικό κοινωνικοπολιτικό πόλεμο, με εμφανές το προβάδισμα του αντιπάλου…αλλά χωρίς τελικό νικητή. Απαιτούνται ιδεολογική-θεωρητικά εργαλεία που θα επανα-τροφοδοτήσουν τους πολίτες στις λογικές-θεωρητικές επεξεργασίες τους, πριν προβούν σε οποιαδήποτε πολιτική/κινηματική πράξη.
Το βιβλίο του καθηγητή Δοξιάδη, αποτελεί ένα επιστημονικό έργο, αναστοχασμού, επανεξέτασης και επικαιροποίησης στην εποχή «εξαίρεσης ή εκτάκτου ανάγκης» του COVID-19 των «ιερών κειμένων» και «τεράτων» της αριστεράς («ορθόδοξης» και νέας) απέναντι στον Καπιταλισμό και στις μορφές εφαρμογής του, όπως για παράδειγμα Κρατικός Παρεμβατισμός-Κοινωνικό Κράτος, Νεοφιλελευθερισμός, Φασισμός-Ναζισμός (μια ευχάριστη περιπλάνηση μεταξύ του Μαρξ, του Smith και του von Hayek. Από τον Althusser και τον Foucault, στον Agamben).
Νίκος Δαμιανάκης
Σπύρος Αλεξίου, 21 ρωγμές στην επίσημη ιστορία για το 1821
Εκδόσεις Τόπος
Καλογραμμένο, σαφές, θεμελιωμένο σε πηγές αναμφισβήτητες, το βιβλίο του Σπύρου Αλεξίου αναδεικνύει αλήθειες… δυσάρεστες. Δυσάρεστες για ποιους; Μα φυσικά και για τις δύο συνιστώσες της κυρίαρχης «ενατένισης» του 1821… Τόσο της εθνικιστικής- εθνοκεντρικής, όσο και της «ευρω- λάγνας». Το βιβλίο αποκαλύπτει πλευρές γνωστών συμβάντων, οι οποίες έχουν μείνει (κι όχι… από ατύχημα ή εξ αμελείας) στο σκοτάδι ή το ημίφως. Αναδεικνύει ταυτόχρονα γεγονότα και πρόσωπα που έμειναν εξ ολοκλήρου στην αφάνεια- επίσης όχι από αμέλεια. Ο συγγραφέας αντλεί συμπεράσματα από τον κόσμο της πραγματικής ιστορίας κι όχι της «δεοντολογικής» απονεύρωσής της. Διαβάζεις το βιβλίο και σκέφτεσαι ότι ο Σπ. Αλεξίου θα είχε «κάνει» άνετα , όχι 21, αλλά 35 ή 51 ρωγμές, αν η Επανάσταση είχε γίνει το 1835 ή το 1851 αντίστοιχα. Διότι η «επίσημη αφήγηση» έχει χτίσει τόσο μεγάλα τείχη, για να κρατήσει μακριά τα «ζιζάνια» της αλήθειας, ώστε ισχύει το… όρεξη να’ χεις να προκαλείς ρωγμές- το προσφερόμενο εμβαδόν είναι μεγάλο. Ο Σπύρος Αλεξίου είχε την όρεξη, τις γνώσεις, την ερευνητική διάθεση, τη μεθοδολογία. Ευτυχώς για όλους μας!
Διονύσης Ελευθεράτος
Άννη Νούνεση, Βαρτουή
Βιβλιοπωλείο Πλούς
Ο συγκλονιστικός μονόλογος μιας Αρμένισσας που έζησε την φρίκη της γενοκτονίας και την ζωή της ως προσφυγοπούλα στην Κέρκυρα. Το βιβλίο υπογράφει η αγαπημένη μας συμπολίτισσα Άννη Νούνεση και αποτελεί μια μοναδική και εξαιρετική προσφορά στις κοινότητες των Αρμένηδων προσφύγων για την διατήρηση της ιστορικής μνήμης.
Η ίδια η συγγραφέας γράφει για τους αναγνώστες του Kommon: «Πέρα από την τιμή με συγκινεί πολύ γιατί είναι σαν μνημόσυνο στους Αρμένιους της Κέρκυρας! Σας ευχαριστώ.
Γιορτάζαμε τα Χριστούγεννα λοιπόν δύο φορές στις 25 στο δικό μου το σπίτι και στις 6 Ιανουαρίου που γιορτάζει η Αρμενική Εκκλησία ως παλαιοημερολογίτες.
Αυτό που με συγκινούσε ήταν ότι πάντα είχαμε και τους παππούδες τους γέρους Καρσιάν. Την δεύτερη μέρα έπρεπε οι νέοι να πάμε επίσκεψη στο σπίτι τους. Μας προσέφεραν μανταρίνια και πορτοκάλια που τα είχαν διαλέξει να είναι τα καλύτερα. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί στον Καύκασο τα εσπεριδοειδή ήταν σπάνια οπότε κρατώντας μέσα από αυτή την ιστορία το έθιμο ζούσαν λίγο τον τόπο τους από τον οποίο τους είχαν έτσι ξεριζώσει.
Στο τραπέζι των Χριστουγέννων στρώναμε στη μέση ένα τεράστιο ταψί με αρνί και πατάτες με πολύ λάδι και αμέτρητη ποσότητα σκόρδου. Πέφταμε με τα μούτρα και το απόγευμα αγκαλιά στον καναπέ βρωμούσαμε σαν πρόσφυγες που έλεγε η μάνα μου, η καθώς πρέπει Κερκυραία, και έφευγε ιδιαίτερα αν είχαμε φάει παστουρμά».
Το βιβλίο μπορείτε να το βρείτε με παραγγελία στην Κέρκυρα στο βιβλιοπωλείο «Πλούς» (τηλ. 2661035191), μέσω του web ή στο βιβλιοπωλείο «Εναθήναις» (Μαυροκορδάτου 9).
Σταμάτη Κυριάκης
Γιάννη Λομβαρδά, Η ύβρις της ανισότητας μέσα από την παγκόσμια ιστορία
Εκδόσεις Εντός
Όπως λέει και ο τίτλος είναι μια μεγάλη πραγματεία της ιστορίας της ανισότητας (η λέξη ύβρις χρησιμοποιείται με την αρχαιοελληνική έννοια) στην ιστορία του κόσμου. Ξεκινά από τις πρωτόγονες κοινωνίες, την κοινωνία του γένους και τη μητριαρχία και φθάνει ως τις μέρες μας. Σε όλη αυτή την πορεία το ζήτημα των κοινωνικών ανισοτήτων, εξαιρετικά κρίσιμο και αποφασιστικής σημασίας στην εποχή μας, ορίζει το περιεχόμενο. Ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών συγκεντρωμένος σε λίγες, εν τέλει, σελίδες (900 περίπου), δίνει το πανόραμα του κόσμου και κυρίως υποβάλλει την ανάγκη της δράσης των κοινωνικών υποκειμένων. Στην ιστορία της ανθρωπότητας κάθε κοινωνικής σχηματισμός έφθανε το απόγειο της δύναμης και της ακμής του για να οδηγήσει την ανισότητα και τις αντιθέσεις του στο σημείο βρασμού, οπότε και οι κοινωνικές δυνάμεις επιβάλλουν ανατροπές. Ομοίως σήμερα ο καπιταλισμός.
Κώστας Μάρκου
Furuzan, Ένα καλοκαίρι γεμάτο αγάπη
Εκδόσεις Τσουκάτου
Η Φουρουζάν κρατά ιδιαίτερη θέση στην τουρκική λογοτεχνία και είναι πολυβραβευμένη συγγραφέας στη χώρα της και το εξωτερικό. Η Φουρουζάν είναι πρωτίστως Πολίτισσα και έζησε με τη μητέρα της τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια σε διάφορες συνοικίες και στις δύο πλευρές του Βοσπόρου, τις οποίες γνώρισε καλά όπως και τους κατοίκους που ήταν από διάφορες θρησκευτικές και εθνικές κοινότητες.
Το μυθιστόρημά της «Ένα Καλοκαίρι γεμάτο αγάπη» αποτελεί μια πολυπρόσωπη τοιχογραφία της Πόλης του 1950-60, αφορά σε μια αστική Κωνσταντινούπολη, όπου οι οικονομικές και ταξικές διαστρωματώσεις όπως και οι κοινωνικές αντιλήψεις, σχεδόν καταρρακώνουν την προσωπική διαδρομή των ηρώων. Μια γυναικεία οπτική της Ιστορίας από την σκοπιά των ανθρώπων που την υφίστανται.
Οι λέξεις δεν μπορούν να μεταφέρουν, τη μυρωδιά, τις εικόνες, τις γεύσεις, τα χρώματα και τα αισθήματα, αυτού του μυθιστορήματος. «Οι λέξεις πηγαινοέρχονταν ανάμεσά τους, σαν ριπές ευτυχίας και χαράς. Παντού μύριζε τριαντάφυλλα»…Εκείνη την ημέρα η άνοιξη ήταν τόσο πυκνή που νόμιζες ότι μπορούσες να την πιάσεις».
Παρότι είναι οξύμωρο να λέμε ότι οι λέξεις δεν μπορούν να περιγράψουν άλλες λέξεις, αυτό είναι το μεγάλο κατόρθωμα της Φουρουζάν.
Όλγα Μοσχοχωρίτου
Εντουάρ Λουί, Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας
Εκδόσεις αντίποδες
Το τρομερό παιδί των Γαλλικών γραμμάτων γράφει για τη μητέρα του. Γεννημένος το 1992έζησε στο βιομηχανικό γαλλικό βορρά, εν μέσω της κατάρρευσης της βιομηχανίας και της εργατικής τάξης, στην οποία ανήκε η οικογένειά του. Έζησε την παρακμή του κοινωνικού περίγυρου μαζί με τις προκαταλήψεις και την κοινωνική περιθωριοποίηση, επειδή ήταν «διαφορετικός». Αυτή τη διαδρομή, την οποία έχει περιγράψει σπαρακτικά στο σπουδαίο βιβλίο του «Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ» (Εντύ Μπελγκέλ είναι το πραγματικό οικογενειακό του όνομα) και τώρα με το καινούργιο του βιβλίο, που εκδόθηκε στη Γαλλία τον Απρίλιο αυτής της χρονιάς, παρακολουθεί την απελευθέρωση της μητέρας του από τα δεσμά του μικρού κόσμου, μια πραγματική μεταμόρφωση. Στην εποχή που ο σεξισμός και η πολλαπλή περιθωριοποίηση του φύλλου παίρνει διαστάσεις, η φωνή της απελευθέρωσης περιέχει πολλαπλά σημεία ελπίδας. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι επίσης η συνομιλία του ίδιου με τον σκηνοθέτη Κεν Λόουτς, ένας 30ρης με έναν 80ρη, για την τέχνη και την πολιτική (Διάλογος για την τέχνη και την πολιτική), σε ένα άλλο βιβλίο από τις ίδιες εκδόσεις.
Θανάσης Σκαμνάκης
