Είναι ένα βιβλίο (εκδ. Καστανιώτη) που περιγράφει μια μικρή ιστορία. Ένα περιστατικό της περιόδου της δικτατορίας. Και μέσα από τη μικρή ιστορία αναπλάθεται και αποκαλύπτεται η εποχή εκείνη, όπως ήταν, όχι όπως της έφτιαξαν μετά, είτε από σκοπιμότητα είτε από αφέλεια.
Η ιστορία είναι μια συνηθισμένη του φοιτητικού αντιδικτατορικού κινήματος. Ένας φοιτητής συλλαμβάνεται τυχαία. Πάει στην Ασφάλεια, βιώνει την ατμόσφαιρα, όχι βασανιστήρια και ακραίες καταστάσεις, αλλά κατά τη συνήθεια. Έτσι αυτή η συνήθεια κάνει την ατμόσφαιρα πιο φυσική, πιο αντιπροσωπευτική.
Ο Ιερώνυμος Λύκαρης έχει ήδη στο ενεργητικό του τέσσερα μεγάλα μυθιστορήματα, αστυνομικής πλοκής, και συμμετοχή σε συλλογικούς τόμους αστυνομικής λογοτεχνίας. Στα βιβλία του η δικτατορία, οι αστυνομικοί μηχανισμοί, οι ματαιωμένες ελπίδες έχουν κυρίαρχη θέση. Είναι μια κοινωνική πολιτική ματιά σημαδεμένη από τι καταρρεύσεις του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και από τις ματαιωμένες προσδοκίες της μεταπολίτευσης.
Γίνεται προφανές πως ο συγγραφέας έχει ζήσει την εποχή και έχει πάρει ενεργά μέρος στο αντιδικτατορικό κίνημα, γιατί πιάνει τις λεπτές ανάσες της εποχής και τις αισθήσεις των ανθρώπων της.
Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα ο Στάλιν έρχεται ως φωτογραφία που ανασύρει ένας ελαφρόμυαλος ασφαλίτης, ο οποίος ρωτάει εμμονικά τον κρατούμενο φοιτητή: «Ρε, έβαφε ο Στάλιν τα μαλλιά του;».
Η παράνομη δράση, οι εκδηλώσεις του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος, η καταθλιπτική επιβολή της λογικής που διέχεε η χούντα στην κοινωνία, δείχνουν την πραγματική διάσταση και τα προβλήματα της εποχής πολύ καλύτερα από τις πολιτικές αναλύσεις, ή τουλάχιστον πιο βιωματικά και γι’ αυτό παραστατικά.
Το ενδιαφέρον για την ανάγνωση του βιβλίου μένει αμείωτο και κάθε σελίδα σε προκαλεί να διαβάσεις την επόμενη. Νομίζω, όμως, πως το πιο ενδιαφέρον μέρος το φυλάει ο συγγραφέας για το τέλος, όπου βρίσκει την ευκαιρία να σχολιάσει τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκαν την μνήμη μετά την κατάρρευση της χούντας, πρόσωπα και φορείς, η εξουσία, αλλά και οι διεκδικητές μεριδίων από τα ιμάτια της αντιδικτατορικής πάλης. Σημειώνει, μεταξύ άλλων: «Οι ενσυνείδητοι παραχαράκτες της Ιστορίας εκμεταλλεύονται τη μικρή δόση της ιστορικής πραγματικότητας που κατέχει ο καθένας μας, παίρνουν μια αλληλουχία συμπτώσεων, τη μοντάρουν για να αναδείξουν ή να αποσιωπήσουν, καταπώς τους συμφέρει πάντα, τις αιτίες που προκάλεσαν αληθινά ή πλαστά γεγονότα. Σε αυτού του είδους τις λογικοφανείς κατασκευές, που τις πλασάρουν για ιστορική πραγματικότητα, πολλές φορές δεν καταφέρνουμε, τουλάχιστον με την πρώτη ματιά, να καταλογίσουμε το παραμικρό ψεγάδι» (Τα πλάγια είναι του συγγραφέα).
Κάτι ξέρει και λέει. Για όσους έχουν ζήσει την εποχή, οι ενσυνείδητοι παραχαράκτες έχουν και πρόσωπο και ταυτότητα.
Τελικά είναι ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα, πειστική εικόνα και μελέτη μιας σημαντικής εποχής.
