Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Μάλλον ακούγεται τετριμμένη η διαπίστωση ότι διανύουμε μια εποχή με πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά, ωστόσο είναι πέρα για πέρα αληθής. Ας περιγράψουμε σε αδρές γραμμές κάποια από αυτά.
Α. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΠΟΥ ΔΙΑΝΥΟΥΜΕ
α) η αναδιάταξη της οικονομικής ισχύος ανάμεσα στις χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο·
β) η μερική άρση του νεοφιλελευθερισμού μέσω της επιβολής μέτρων προστατευτισμού·
γ) η ήττα του ΝΑΤΟ στον ρωσονατοϊκό πόλεμο·
δ) η εκθετική αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων·
ε) η εξασθένιση των διαιρετικών τομών εντός της κοινωνίας·
στ) η άνοδος της ακροδεξιάς·
ζ) η πολεμική προετοιμασία για μια ενδεχόμενη γενικευμένη σύρραξη.
Β. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η ελληνική πραγματικότητα δεν θα μπορούσε να μείνει έξω από το νέο διαμορφούμενο πλαίσιο. Στα καθ’ ημάς παρατηρείται πρώτον, ένας συσσωρευμένος θυμός που συμπυκνώθηκε στην απεργία-συγκέντρωση της 28 Φεβρουαρίου, δεύτερον, η απαξίωση των ελληνικών κομμάτων, τρίτον, μια άνοδος της ακροδεξιάς ακολουθώντας τη γενική παγκόσμια τάση, τέταρτον, το ανελέητο σφυροκόπημα στον κόσμο της εργασίας και πέμπτον, η ένταση της οικονομικής και πολιτικής εξάρτησης της χώρας τα τελευταία χρόνια.
Η απεργία-συγκέντρωση στις 28 Φεβρουαρίου ασφαλώς και δεν είχε προηγούμενο. Από άποψη μαζικότητας μπορεί να συγκριθεί ίσως μόνο με την πρώτη πορεία για την επέτειο της εξέγερσης του πολυτεχνείου. Με σχετική σιγουριά θα μπορούσε κάποιος να πει ότι για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκαν συγκεντρώσεις με ένα κοινό θέμα σε κάτι λιγότερο από 300 πόλεις εντός και εκτός χώρας. Πρωτόγνωρο μπορεί να θεωρηθεί και το στοιχείο ότι πέραν του θυμού δεν υπήρχαν ενιαία αιτήματα και ένα σημείο στο οποίο να κατατείνει το «θέλω» των διαδηλωτών. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε με αφορμή το έγκλημα των Τεμπών, οι ερωτηθέντες απάντησαν ότι νιώθουν οργή/αγανάκτηση σε ποσοστό 38%, απογοήτευση σε ποσοστό 20%, ανησυχία/άγχος σε ποσοστό 17% και ελπίδα/αισιοδοξία μόλις το 6% (https://www.publicissue.gr/tempi_2025/).
Η απαξίωση των κομμάτων μετριέται με διάφορους τρόπους. Η αυξανόμενη αποχή σε διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις των τελευταίων ετών είναι ένας δείκτης. Η οργανωτική τους απίσχναση είναι ένας δεύτερος. Το ξεθώριασμα των διαιρετικών τομών είναι ένας τρίτος. Τέλος, κάποια δημοσκοπικά ευρήματα είναι ένας τέταρτος. Για παράδειγμα, σε σχετική δημοσκόπηση, λάθος θεωρεί την κατεύθυνση της ΝΔ, το 68% (σωστή μόλις το 16%), για το ΠΑΣΟΚ το αντίστοιχο ποσό είναι 68% (σωστή μόλις το 7%), ενώ για το ΣΥΡΙΖΑ, το 76% (σωστή μόλις το 5%) (https://www.publicissue.gr/ps-cri-2025/).
Η ακροδεξιά, αν και διασπασμένη σε κόμματα και κομματίδια και με αντιθέσεις μεταξύ τους, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη ούτε όσον αφορά τα εκλογικά αποτελέσματα ούτε όσον αφορά την πολιτική και ιδεολογική της παρέμβαση. Στις τελευταίες ευρωεκλογές τα τρία μεγαλύτερα κομμάτια του ακροδεξιού τόξου έλαβαν το 20% και μάλιστα με ισχυρή διείσδυση στα μισθωτά στρώματα του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η ιδεολογική επιρροή της ακροδεξιάς υπερβαίνει συχνά την εκλογική της επιρροή. Εθνικιστικές και ρατσιστικές απόψεις μπορούμε να συναντήσουμε και σε ψηφοφόρους άλλων κομμάτων.
Όσον αφορά τον κόσμο της εργασίας η συμπίεση του δείχνει να μην έχει τελειωμό. Την περίοδο της κρίσης πραγματοποιήθηκε μια άνευ προηγουμένου ανακατανομή του πλούτου και αφαίμαξη των φτωχότερων και των μεσαίων στρωμάτων, ενώ σήμερα με τον πληθωρισμό να επελαύνει και τη μείωση των κοινωνικών δαπανών, η λεηλασία συνεχίζεται αδιαλείπτως.
Η πολιτική και οικονομική εξάρτηση της χώρας ασφαλώς και δεν είναι ένα νέο φαινόμενο αλλά εδώ και μια δεκαπενταετία σχεδόν έχει ενταθεί: νέες συμφωνίες για τις αμερικανικές βάσεις, υποθήκευση της δημόσιας περιουσίας για έναν αιώνα σε ξένα κεφάλαια, σχεδιασμός των κρατικών προϋπολογισμών την περίοδο των μνημονίων από τις Βρυξέλλες, απόλυτη υποταγή στις επιταγές του ιμπεριαλισμού στον πόλεμο ΝΑΤΟ-Ρωσίας και στη γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού.
Γ. ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΕΝΟ
Από την περίοδο της κρίσης μέχρι και σήμερα, κανένα πολιτικό υποκείμενο δεν έδειξε ότι μπορεί να εκφράσει τον θυμό του κόσμου, να οργανώσει το λαϊκό κίνημα, να ηγηθεί σε μια διαδικασία αντεπίθεσης.
Το ΠΑΣΟΚ είναι μέρος του νεκροζώντανου πολιτικού μορφώματος που φέρει τον τίτλο «παγκόσμια σοσιαλδημοκρατία». Ήταν συμμέτοχο και συνένοχο σε αυτό που συνέβη μετά το 2010 (αν και πολύ νωρίς ενσωματώθηκε στο σύστημα), έχει υιοθετήσει πλήρως τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα, σπαράσσεται από εσωτερικές έριδες και δεν έχει καμία ελπίδα ανασύνταξης ούτε πολύ περισσότερο ιδεολογικού και πολιτικού επαναπροσδιορισμού.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, ανεξάρτητα από το πώς αυτοπροσδιορίζεται, είναι και αυτός μέρος της θνήσκουσας σοσιαλδημοκρατίας. Άλλωστε έχει διασπαστεί σε πέντε κόμματα και επιπλέον με την πολιτική του (μνημόνιο, αντιστροφή του μηνύματος του δημοψηφίσματος, εθελούσια φορολόγηση εφοπλιστών κ.ά.) εξευτέλισε την έννοια της αριστεράς την οποία υποτίθεται ότι εκπροσωπούσε.
Το ΚΚΕ εγκλωβισμένο σε ξεπερασμένα σεχταριστικά ιδεολογήματα αρνείται πεισματικά να προωθήσει μια πολιτική κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών και δείχνει να το ενδιαφέρει μόνο η αναπαραγωγή ενός γραφειοκρατικού μηχανισμού. Η εμμονή του με βάση την οποία κάθε πρόταση για το σήμερα είναι διαχειριστική, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε ακινησία και ήττες.
Η Πλεύση Ελευθερίας είναι ένα καιροσκοπικό μόρφωμα που τσαλαβουτάει ακόμη και σε ακροδεξιά νερά και παρά το γεγονός ότι παρουσιάζεται ως αντισυστημική, εργάζεται με συνέπεια για το σύστημα. Η υπερψήφιση του νομοσχεδίου για τα ωνάσεια σχολεία, είναι μόνο ένα παράδειγμα από τα πολλά που θα μπορούσε κάποιος να αναφέρει. Το «ξεφούσκωμά» της είναι ζήτημα χρόνου.
Δ. ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ
Το πολιτικό κενό, λοιπόν, είναι τεράστιο. Προσπαθεί να το καλύψει η ακροδεξιά και προφανώς αυτό το κάνει με έναν οπισθοδρομικό και υπερσυντηρητικό τρόπο. Η ακροδεξιά σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πλέον μια στρατηγική επιλογή του κεφαλαίου ή εν πάση περιπτώσει τμημάτων του.
Αν δεν βρεθούν κομμουνιστικές, ριζοσπαστικές, αριστερές δυνάμεις, να πάρουν την πρωτοβουλία για τη δημιουργία νέων πολιτικών υποκειμένων και σύμπηξης κοινωνικών μετώπων, έστω με αδυναμίες και ελλείμματα προκειμένου να υπάρχει μια ελπίδα για το μέλλον, ο δρόμος για την απόλυτη βαρβαρότητα δεν θα είναι πολύ μακριά. Αναζητούνται, συλλογικότητες, πρόσωπα, αγωνιστές, υπερβάσεις, αναγνώριση και καταπολέμηση των παθογενειών και άλλη κουλτούρα διαλόγου.
Ο Φουκουγιάμα με τη θεωρία του για το τέλος της ιστορίας δεν έχει δικαιωθεί από την ίδια την πραγματικότητα. Άλλωστε και ο ίδιος έχει κάνει την αυτοκριτική του. Το ζητούμενο είναι να αναδειχθεί και ο άλλος δρόμος όχι μόνο μέσα από θεωρητικές προσεγγίσεις αλλά και μέσω της πράξης. Αλλά αυτός ο άλλος δρόμος δεν μπορεί παρά να είναι ρηξικέλευθος και επαναστατικός.
Ο Βασίλης Λιόσης είναι συγγραφέας – εκπαιδευτικός
