Η πρόσφατη καταιγίδα Ντάνιελ, όπως και οι πρόσφατες πυρκαγιές, καψάλισαν και βύθισαν ακόμα μια φορά το αφήγημα της κυβέρνησης της ΝΔ για το αποτελεσματικό επιτελικό κράτος. Η κυβέρνηση φροντίζει να κερδίζει χρόνο, να κρύβει τις αδυναμίες της πίσω από επικοινωνιακή διαχείριση με τα φιλικά ΜΜΕ, αν και πολλά πράγματα δεν κρύβονται εύκολα.
Συγχρόνως, η αντιπολίτευση του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ επενδύει στο αφήγημα της ανικανότητας, η ακροδεξιά σε θεωρίες συνομωσίας, ενώ η Πλεύση Ελευθερίας «πλέει σε φιλικά νερά». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κυβέρνηση εμφανίζει προβλήματα διαχείρισης, όμως πίσω από την λεγόμενη «ανικανότητα» υπάρχουν οι σκοτεινές πλευρές, οι συγκεκριμένες προτεραιότητες και οι ανάλογες πολιτικές επιλογές. Η προσπάθεια εξυπηρέτησης του κεφαλαίου καθώς και η ιδιωτικοποίηση των κερδών με κοινωνικοποίηση των ζημιών, αποτελεί βασική παράμετρο της κυβερνητικής πολιτικής.
Ας ξεκινήσουμε από την περίπτωση των μεγάλων πυρκαγιών και του τρόπου διαχείρισης τους. Οι πυρκαγιές είναι σύνηθες φαινόμενο στην χώρα και με την κλιματική αλλαγή θα είχαμε μεγέθυνση του φαινομένου. Όμως, το θέμα είναι τι πολιτικές προέκρινε η κυβέρνηση πριν τις πυρκαγιές και τι μετά. Οι πυρκαγιές αντιμετωπίζονται κυρίως τους προηγούμενους μήνες από το καλοκαίρι, μέσω της εκκαθάρισης των δασών, τις δημιουργίας αντιπυρικών ζωνών, κλπ, καθώς και της νομοθετικής προστασίας ώστε να περιοριστούν οι λόγοι που οδηγούν ορισμένους να έχουν συμφέρον από την καταστροφή δασικών εκτάσεων.
Η κυβέρνηση αντί να επενδύσει σε ανθρώπινο δυναμικό (δασολόγους, δασοπυροσβέστες, αξιοποίηση ανέργων σε δασικές δραστηριότητες, κλπ) , φρόντισε να απολύει και να δέρνει τους δασοπυροσβέστες, μειώνει την δασική υπηρεσία, δεν αξιοποιεί ανθρώπινο δυναμικό για επίγειες δράσεις. Είναι γνωστό ότι οι προσλήψεις στο δημόσιο δεν αποτελούν κέρδος για το κεφάλαιο, ενώ και η ΕΕ φροντίζει για τον περιορισμό τους. Αντίθετα, η αγορά εξοπλισμού και η αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές αποτελούν ευκαιρία για δουλειές.
Όσο δε αφορά το νομικό πλαίσιο για τα καμένα δάση, αποτελεί μνημείο υποκρισίας όλου του επίσημου πολιτικού προσωπικού. Δεν είναι μόνο οι διαχρονικές νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων στα περιαστικά δάση, όπως η πρόσφατη παράταση για νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων κτισμάτων σε δημόσια έκταση που συμπληρώνουν 30ετία έναντι μειωμένου τιμήματος! Γνωστή η προσπάθεια να παρακαμφθεί η απόφαση του ΣΤΕ για την εκτός σχεδίου δόμηση, αλλά και η νομοθεσία που επιτρέπει εντός καμένων και αναδασωτέων την λειτουργία επιχειρήσεων «ήπιας δραστηριότητας» για λόγους δήθεν δημοσίου συμφέροντος. Όπως ενδεικτική είναι και η πρόσφατη απόφαση της κυβέρνησης, με αφορμή τις τεράστιες πυρκαγιές να νομιμοποιήσει την διαχείριση δασών από ιδιώτες. Είναι η συνέχεια στην ιδιωτικοποίηση του χωροταξικού σχεδιασμού μετά τις πυρκαγιές στην Βόρεια Εύβοια, μέσα από την επιτροπή Μπένου, η οποία αποφασίζει μαζί με ιδιωτικούς συμβούλους πως θα διαμορφωθεί όλη η Βόρεια Εύβοια. Μόνο τυχαία δεν είναι η αναφορά του Μητσοτάκη ότι το μοντέλο Βόρεια Εύβοια θα εφαρμοστεί και στον Έβρο. Όλα αυτά αποτελούν συμπτώματα που εκφράζουν την ιδιωτικοποίηση δημοσίων και δασικών εκτάσεων από ιδιωτικά συμφέροντα, και οι λεγόμενες «φυσικές καταστροφές» λειτούργησαν καταλυτικά για την προώθηση τους.
Ανάλογες παραμέτρους παρατηρούμε και στην κακοκαιρία Ντάνιελ που έπληξε την Θεσσαλία.. Η Θεσσαλία έχει πλημμυρίσει πολλές φορές, ενώ πριν τρία χρόνια είχε πληγεί από τον Ιανό. Η κυβέρνηση έχει επικεντρώσει στο μεγάλο ύψος βροχής για να αποφύγει τις ευθύνες της, ενώ η αντιπολίτευση εστιάζει κυρίως στην ανικανότητα της κυβέρνησης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με τέτοια ύψη βροχής θα υπήρχαν πλημμύρες , όπως επίσης υπήρξε αργοπορία του κρατικού μηχανισμού και «άστοχη» χρησιμοποίηση κονδυλίων. Δεν υπήρχε μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, ενώ εκατοντάδες εκατομμύρια διατέθηκαν για προεκλογικά έργα βιτρίνας και όχι για αντιπλημμυρικά. Αυτό όμως δεν είναι τυχαίο. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο κάποιοι διαπλεκόμενοι εργολάβοι και η προχειρότητα. Πχ η γέφυρα έξω από το Βόλο έπεσε λόγω «κακοτεχνίας», αλλά η γέφυρα στο Μουζάκι έπεσε γιατί η γνωστή κατασκευαστική είχε βάλει υποστυλώματα για να περάσουν οι νταλίκες με τις ανεμογεννήτριες με αποτέλεσμα να στενέψει το ποτάμι.
Το πρώτο πράγμα που συμβουλεύουν οι ειδικοί για τη ανάσχεση πλημμυρικών φαινομένων είναι η κατασκευή φραγμάτων. Μικρά για να ανακόπτουν την ορμή έως και μεγαλύτερα που θα λειτουργούν σαν αποταμιευτήρες. Τέτοια φράγματα ενδεχομένως δεν είναι άμεσα αποδοτικά, αν και συμβάλλουν εκτός της προστασίας και στην διαχείριση του νερού. Όπως αναφέρουν ειδικοί επιστήμονες τέτοια φράγματα έπρεπε να είχαν κατασκευαστεί σε παραποτάμους του Πηνειού όπως στον Ενιπέα, στον Καράμπαλη, στον Καλέτζη, κλπ. Το ότι δεν κατασκευάστηκαν (ούτε εξετάστηκε σοβαρά η δημιουργία τους) δεν είναι τυχαίο. Η σημερινή κυβέρνηση που επιδιώκει την ιδιωτικοποίηση του νερού και της ενέργειας, δεν έχει κανένα λόγο να κατασκευάσει τέτοια φράγματα. Η δε ιδιωτική ΔΕΗ που είναι η κατ εξοχή αρμόδια για κατασκευή και λειτουργία υδροηλεκτρικών έχει άλλες προτεραιότητες. Η ΔΕΗ δεν έχει κατασκευάσει υδροηλεκτρικό τα τελευταία 15 χρόνια, και όλη η επιδοτούμενη «πράσινη ενέργεια» πραγματοποιείται από ιδιώτες. Τα μικρά φράγματα χωρίς την διαχείριση του νερού είναι ασύμφορα για τους ιδιώτες, ενώ τα μεγάλα γίνονται ελκυστικά μέσω ΣΔΙΤ. Όσο δε για την ΔΕΗ και τα γαλάζια golden boys που απαρτίζουν την ιδιωτική νομενκλατούρα, οι προτεραιότητες ήταν χαρακτηριστικές. Η Διοίκηση Στάσση έδωσε 1,3 δισ. για την εξαγορά της ΕΝΕΛ Ρουμανίας. Πίσω από τις φανφάρες για «πράσινη ανάπτυξη», πήραν τα λεφτά μας από τις αυξήσεις του ρεύματος και τα επένδυσαν στο εξωτερικό!
Εκεί που ο απλός κόσμος βλέπει μια καταστροφή, το κεφάλαιο βλέπει ευκαιρίες. Η δήλωση του πρωθυπουργού ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλες τις κατασκευαστικές της χώρας δεν είναι τυχαία. Δεν αποκλείεται να δούμε με αφορμή την πλημμύρα μια νέα «επιτροπή Μπένου» με την βοήθεια ιδιωτικών συμβούλων να χαράζει πολιτική για την Θεσσαλία. Δεν αποκλείεται με την επίκληση της έκτακτης ανάγκης να δούμε εκτός από τις συνηθισμένες απευθείας αναθέσεις σε ημέτερους, πιο στρατηγικές επιλογές. Δεν είναι καθόλου απίθανο ιδιώτες να επιδοτηθούν για να κατασκευάσουν φράγματα μέσω ΣΔΙΤ, να προωθηθεί περαιτέρω η ιδιωτικοποίηση της ενέργειας και του νερού. Στα ίδια πλαίσια μεγάλες εταιρίες (πχ αγροτικές, ενεργείας, κλπ) να εξαγοράσουν κοψοχρονιά την γη. Δεν πρέπει να διαφεύγει από την προσοχή μας ότι ο αγροτικός κλήρος στην Καρδίτσα είναι ο μισός σε έκταση ανά αγρότη από την Λάρισα, όπως και ότι υπάρχουν ήδη προτάσεις για αγορές χιλιάδων στρεμμάτων γης από μεγάλες εταιρίες φωτοβολταϊκών.
Η παράμετρος της εξυπηρέτησης ιδιωτικών συμφερόντων και των ιδιωτικοποιήσεων δεν αφορά μόνο το πριν και το μετά μιας φυσικής καταστροφής, αλλά και των μέσων αντιμετώπισης της. Οι φετινές πυρκαγιές και η πλημμύρα στην Θεσσαλία είναι αποκαλυπτικές για την κατάσταση των μέσων που χρησιμοποιήθηκαν. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που λόγω κλίματος και ανάγλυφου θα χρειαστεί (εκτός των άλλων) πυροσβεστικά αεροπλάνα και ελικόπτερα. Επίσης, λόγω ακτογραμμής η χώρα πρέπει να έχει ελικόπτερα έρευνας-διάσωσης. Αυτό συνεπάγεται ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο για ύπαρξη επαρκών μέσων την διαχείριση των οποίων φυσικό είναι να έχει το κράτος (πχ Στρατός, Αεροπορία, Πυροσβεστική, Λιμενικό, κλπ).
Τα εναέρια μέσα που διατίθενται για τις πυρκαγιές είναι κυρίως τα 17 αεροπλάνα Canadair και τα 25 ελικόπτερα Σινούκ, ενώ για τις διασώσεις τα 12 Super Puma. Από τα 17 Canadair τα 11 είναι αρχαία και οι διαθεσιμότητες πολύ χαμηλές ενώ από τα 8 νεότερα οι διαθεσιμότητες μέτριες. Από τα 25 Σινούκ λειτουργικά είναι 5-6, ενώ από τα Super Puma μόλις 2! Αυτή η κατάσταση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα μη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και «ανικανότητας». Είναι αποτέλεσμα μιας πολιτικής που επενδύει στην απαξίωση κρατικών λειτουργιών και υποκατάστασης από ιδιώτες. Τα πυροσβεστικά δεν έχουν επαρκή διαθεσιμότητα, για να συμπληρώνονται με ετήσιες ενοικιάσεις ιδιωτικών ελικοπτέρων. Η συντήρηση τους παραμελείται μέσω και της απαξίωσης της ΕΑΒ, για να αναλάβουν έργο επισκευών ιδιωτικές εταιρίες σε συνεργασία με το λόμπυ των αποστράτων της ΝΔ. Η απαξίωση της ΕΑΒ (που έχει ρόλο στην συντήρηση αεροπλάνων και ελικοπτέρων) για να ιδιωτικοποιηθεί δεν είναι τυχαία. Ούτε είναι τυχαία η πρόσφατη ανάληψη της υποστήριξης των Σινούκ από Αμερικανική εταιρία σε συνεργασία με ντόπιους απόστρατους. Η μικρή διαθεσιμότητα ελικοπτέρων στην πρόσφατη καταιγίδα δεν οφείλεται μόνο στην ανικανότητα, όπως ήταν το κύριο αφήγημα για τα ελικόπτερα μέσα στα νερά στο Στεφανοβίκειο.
Η χρησιμοποίηση των φυσικών καταστροφών ως ευκαιρία για τους ιδιώτες, είναι ένα διεθνές φαινόμενο. Αλλωστε ο ίδιος ο όρος «φυσικές καταστροφές» είναι μια έκφραση για να υποβαθμίζονται οι πολιτικές ευθύνες. Όσο λάθος είναι να αγνοηθούν οι ευθύνες της σημερινής κυβέρνησης στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, άλλο τόσο λάθος είναι να αγνοούνται οι βαθύτερες αιτίες που οδηγούν σε πολιτικές επιλογές. Όσο λάθος είναι το αφήγημα της ΝΔ ότι φωτιές γίνονται και στον Καναδά (λες και είναι το ίδιο πράγμα τα αχανή χωρίς πρόσβαση δάση του Καναδά με τα δικά μας) άλλο τόσο λάθος είναι επιχειρήματα «γιατί δεν είμαστε Ολλανδία» σε σχέση με τις πλημμύρες.
Όσο λάθος είναι να τα φορτώνει η κυβέρνηση στην κλιματική αλλαγή άλλο τόσο λάθος είναι να τα χρεώνεις μόνο στην «βαλκανική προχειρότητα» και στην κυβερνητική ανικανότητα. Να το πούμε απλά: Φέτος για τα 1.500.000 καμένα στρέμματα και τα 700.000 πλημυρισμένα, εκτός από την κλιματική αλλαγή και την ανικανότητα της κυβέρνησης, «είναι και ο καπιταλισμός ηλίθιε!»
Ο Γ. Παυλόπουλος είναι οικονομολόγος, πρώην εργαζόμενος στις τράπεζες
