Ένα βιβλίο «με καλές συστάσεις» από έναν αγαπητό φίλο, ξεχασμένο αλλά σε ορατή θέση στη βιβλιοθήκη ανασύρθηκε αυτές τις μέρες. Ίσως και λόγω τίτλου: Μέρες δίχως τέλος του Ιρλανδού Sebastian Barry (εκδόσεις Ίκαρος το 2018 στην Ελλάδα.)
Από τις πρώτες σελίδες που αλλάζουν με αυξανόμενο ενδιαφέρον, το ερώτημα που πιθανά αιωρείται στη σκέψη του αναγνώστη είναι η άποψη που κρύβει ο τίτλος για το περιεχόμενο των γεγονότων που περιγράφονται. Άποψη που μπορεί να είναι διαφορετική στον καθένα από αυτή του συγγραφέα, αλλά που πηγάζει από την αίσθηση εγγύτατης παρουσίας σου στα συμβαίνοντα, αν και διαθέτεις την ασφάλεια …της πολυθρόνας σου.
Τα γεγονότα διαδραματίζονται στη καρδιά του 19ου αιώνα στις νοτιοδυτικές πολιτείες της Αμερικής. Την εποχή που οι ατμομηχανές, τα τρένα οι ραγδαία επεκτεινόμενοι καλλιεργήσιμοι και κατοικήσιμοι χώροι παράλληλα με τους πολέμους αλλάζουν τη χώρα. Εξελίξεις που ανατρέπουν τους τρόπους ζωής της καθημερινότητας και δύσκολα συνειδητοποιούνται από όσους βρίσκονται για χρόνια στη πρώτη γραμμή του πολέμου ή σε απομονωμένες γεωγραφικά περιοχές εξόρυξης πρώτων υλών.
«Διασχίζουμε εκτάσεις που θα θέλαμε ώρες ατελείωτες να τις περάσουμε με το άλογο. Το τρένο καλπάζει σαν αφηνιασμένος βούβαλος. Σε 2-3 μέρες θα ‘μαστε στο Σεντ Λούις. Θαύμα δεν το χωράει ο νους σου. Πάμε τόσο γρήγορα που νομίζω ότι οι σκέψεις μας δεν προλαβαίνουν και ξεμένουν και τρέχουνε από πίσω μας στις ράγες …» γράφεται στη σελίδα 266.
Γεγονότα που αλλάζουν τις ανθρώπινες σχέσεις και ταυτόχρονα διατηρούν τις ταξικές και φυλετικές διακρίσεις. Αυτοί -οι Ινδιάνοι και οι φίλοι τους- που πριν ταξίδευαν στην οροφή των αμαξών, τώρα ταξιδεύουν μαζί με τους αποίκους, τους χρυσοθήρες, τους ανθρακωρύχους, τους μαύρους και τους στρατιώτες στη τρίτη θέση των τρένων χωρίς παράθυρα. Είναι αυτοί που δεν συζητάνε για τους νόμους που φτιάχνονται στην Ουάσιγκτον. Είναι άνθρωποι που δρουν σύμφωνα με αυτά που συμβαίνουν γύρο τους, γιατί έχουν πιστεί ότι «το μυαλό είναι φοβερός ψεύτης και δεν δίνω μεγάλη πίστη σ΄ ότι μου λέει».
Η πείνα, η ανάγκη επιβίωσης αποτελεί το καύσιμο της ατομικής και συλλογικής κίνησης του μεγάλου μέρους των κατοίκων της Αμερικής εκείνα τα χρόνια. Ινδιάνοι, άποικοι από την Ευρώπη και άλλες ηπείρους, Αφρικανοί δούλοι που λιμοκτονούν, αναζητούν ανταγωνιστικά στους ίδιους τόπους τις προϋποθέσεις επιβίωσης. Την ειρηνική επιβίωση που εκείνους τους καιρούς περνάει μέσα από τη βία και το θάνατο.
Η μετάβαση στη βιομηχανική κοινωνία -ιδιαίτερα στην Αμερική που αρθρώνεται χωρίς δική της ιστορία- συνοδεύεται από εκατόμβες θυμάτων.
Σκοτώνονται και σκοτώνουν αδίστακτα σε μάχες που άλλοι σκηνοθέτησαν και ο καθένας προβάλει τον δικό του λόγο για την ίδια πράξη. Φτιάχνουν σχέσεις αγάπης, φιλίας και αλληλεγγύης που εκπλήσσουν για τη δυναμική τους και τις αντιφάσεις τους στο περιβάλλον και στις συνθήκες που γεννιούνται και αναπτύσσονται. Η φιλία και η έχθρα, o έρωτας στην ανθρώπινη φύση πέρα από τις συμβάσεις, η οικογένεια που χτίζεται με πρωτόγνωρη δύναμη και χωρίς δεσμούς αίματος, οι χαρακτηριζόμενοι προδότες του ¨χώρου τους¨ που είναι και φίλοι συνυπάρχουν στις εντυπωσιακά ¨κοφτές¨ και περιεκτικές προτάσεις του βιβλίου.
Ιρλανδοί πολεμάνε και σκοτώνουν Ιρλανδούς που έφυγαν από τη πατρίδα τους για τον ίδιο λόγο… και ήρθαν σε αυτούς τους τόπους με τον ίδιο σκοπό.
Όπου καθώς αλλάζεις τις σελίδες του βιβλίου, δημιουργείται η εντύπωση ότι τελικά το μάταιο των πραγμάτων θα κυριαρχήσει. Όταν ελπίδα δεν φαίνεται από πουθενά, εμφανίζεται αβίαστα κάθε φορά, η λογική του ανθρώπινου πολιτισμού να κερδίζει τη μάχη παρακάμπτοντας το λάθος. Γίνεται στο μικρόκοσμο τουλάχιστον των γεγονότων πρωταγωνιστής.
Αισθάνεσαι ότι η αέναη πάλη ενάντια στη καταστροφή, για τον πολιτισμό των ανθρωπίνων σχέσεων υπήρχε πάντα. Κλείνεις την ανάγνωση του βιβλίου με την πεποίθηση ότι αυτός ο αγώνας δεν έχει αρχή και τέλος.
Αυτές οι μέρες δεν έχουν τέλος.
