Η Αυριανή κι ο «αυριανισμός» εδώ και 45 χρόνια είναι μαύρο πανί για την Αριστερά, χρησιμοποιούνται σαν βρισιά. Ως εφημερίδα, ως μορφή δημόσιου λόγου, ως επιλογή πολιτικής αντιπαράθεσης, ως αισθητική, ως ηθική.
Στη συλλογική μνήμη κυριαρχούν τα χυδαία, εμετικά και πορνογραφικά πρωτοσέλιδα. Δεν πρέπει φυσικά να παραβλέπουμε πως στην ουσία του ο «αυριανισμός» είναι η υποκατάσταση της πολιτικής αντιπαράθεσης θέσεων και επιχειρημάτων με χυδαιολογία, δίκη προθέσεων, ηθική καταρράκωση, χρήση οποιουδήποτε ψέματος ή συκοφαντίας ή ψιθυρισμού.
Όλα αυτά με έναν και μοναδικό σκοπό: την φυσική ή ηθική εξόντωση του αντιπάλου μέσα από την προσωπική του σπίλωση και, κυρίως για συλλογικότητες, μέσα από την ταύτισή τους με τον «εχθρό», τον όποιον «εχθρό»! Μέσα από την επιβολή της νοοτροπίας πως όποιος διαφωνεί μαζί μας δεν έχει απλώς «άλλη άποψη» αλλά «είναι με τον εχθρό». Διαλαλείται ή αφήνεται να εννοηθεί πως οι εκφραστές της άλλης άποψης «τα έχουν πιάσει», τα «έχουν βρει» και, γιατί όχι «είναι πράκτορες», εννοείται πάντα του «εχθρού».
Η πρακτική αυτή, επίσημα τουλάχιστον, θα εγκαινιαστεί στις εκλογές του 1985. Από τη μια ήταν (για να θυμηθούμε τον μακαρίτη Κουτσόγιωργα) το «φως», δηλαδή το ΠΑΣΟΚ και από την άλλη το «σκότος», δηλαδή η Δεξιά. Το σκεπτικό ήταν πολύ απλό: Όποιος – δηλαδή η Αριστερά – δεν ήταν με το «φως – ΠΑΣΟΚ», ήταν δεδομένο πως ήταν με το «σκότος – Δεξιά». Δεν έμπαιναν καν στη συζήτηση έννοιες όπως η πολιτική ανεξαρτησία ή η ιδεολογική αναφορά, αυτά ήταν των… «κουλτουριαραίων». Ακριβώς γι αυτό δίνονταν και οι ανάλογες «ερμηνείες»: Οι «Φλωράκηδες» είχαν κότερα και εργοστάσια, ήταν «πουλημένοι» γι αυτό «ήταν με τη δεξιά» αφού δεν ψήφιζαν ΠΑΣΟΚ! Χρησιμοποιήθηκαν απίστευτα ψέματα και οχετοί.
Η Αριστερά στην αρχή γέλασε, μετά οργίστηκε και τελικά το ευχαριστήθηκε όταν το τέρας του αυριανισμού κατασπάραξε αυτόν που το δημιούργησε, δηλαδή το ΠΑΣΟΚ και τον ίδιον τον Α. Παπανδρέου. Όλες οι αντιδράσεις της ήταν σε λάθος στιγμή. Το χειρότερο όμως από όλα είναι ότι αυτοί που δέχτηκαν στο πετσί τους την φασιστική αυτή επικοινωνιακή πανούκλα δεν έμειναν ανεπηρέαστοι, κάποιες από τις λογικές και τις πρακτικές δυστυχώς τις έβαλαν στο ρεπερτόριό τους…
Τον Γράψα … «τον έβαλε το ΠΑΣΟΚ»!
Το 1989 είναι χρονιά ορόσημο, μεστή πολιτικών εξελίξεων. Ειδικά για την Αριστερά είναι η κορύφωση του δράματος. Ούτε οι πιο απαισιόδοξοι δεν φαντάζονταν πως η πλήρης υποταγή του ΚΚΕ στην λογική της ΕΑΡ, όπως εκφράστηκε με το «Κοινό πόρισμα ΚΚΕ –ΕΑΡ» θα οδηγούσε στο σοκ των κυβερνήσεων Τζαννετάκη και Ζολώτα. Η αντίδραση στο εσωτερικό του ΚΚΕ ήταν σεισμική: χιλιάδες μέλη και στελέχη αποχωρούν, η πλειοψηφία τους θα συγκροτήσει το ΝΑΡ. Η απάντηση του ΚΚΕ και του Συνασπισμού ήταν οργανωτικά μέτρα και δημόσια αντιπαράθεση. Σιγά – σιγά όμως άρχισε να «διαρρέει» και το δηλητήριο: «Όσοι διαφωνούν με την κυβέρνηση ΝΔ – ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ είναι με το διεφθαρμένο ΠΑΣΟΚ»! Μέχρι και ψίθυροι για χρήματα που «έσπρωχνε το ΠΑΣΟΚ στους Γραψαίους» κυκλοφόρησαν.
Ένας παραμορφωτικός καθρέφτης που μετέφερε μια βασική πρακτική του αυριανισμού στο εσωτερικό της Αριστεράς, την ταύτιση με τον αντίπαλο. Η ζωή εκδικήθηκε με τον πιο σκληρό τρόπο, λίγους μήνες μετά ο Συνασπισμός θα …σχημάτιζε κυβέρνηση και με το διεφθαρμένο ΠΑΣΟΚ, την κυβέρνηση Ζολώτα! Όμως η ζημιά είχε γίνει, η αρρώστια είχε μεταδοθεί…
Η σκιά της κατάρρευσης…
Στις δύο δεκαετίες που ακολούθησαν η ζωή της Αριστεράς ήταν δύσκολη, η βαριά σκιά της κατάρρευσης έπεφτε πάνω της. Σε τέτοιες συνθήκες η λογική του «αυριανισμού» εύρισκε έδαφος: Η Αριστερά ήταν «χαμένη ψήφος», διαλαλούσαν οι απέναντι. Πιο επικίνδυνο ήταν όμως το σαράκι στο εσωτερικό της, η ενστικτώδης τάση περιχαράκωσης που ήθελε τις συλλογικότητές της να αντιμετωπίζουν τους διπλανούς τους σαν τον χειρότερο εχθρό. Και πλέον εύκολα πετάγονταν οι ρετσινιές, με τον ίδιο πάντα παρανομαστή: «είναι με τους άλλους». Η διαφωνία ήταν «ταύτιση με τις επιδιώξεις της αστικής τάξης», συνήθως «νερό στο μύλο του ΠΑΣΟΚ».
Σαν κάτι να πήγε ν’ αλλάξει…
Μετά το 2005 το κλίμα αρχίζει ν’ αλλάζει. Στο προσκήνιο έρχονται γενιές που δεν βίωσαν με τον ίδιον τρόπο την ήττα. Κυρίως το κίνημα σηκώνει κεφάλι με τη μάχη του ασφαλιστικού, το άρθρο «16», την έκρηξη μετά τη δολοφονία Γρηγορόπουλου. Εκτός όλων των άλλων παραμέτρων, οι κοινοί αγώνες σπάνε προκαταλήψεις και η, από χρόνια ώριμη ανάγκη, ενισχύει την μετωπική γραμμή στο εσωτερικό της Αριστεράς, τόσο στη ρεφορμιστική όσο και στην αντικαπιταλιστική πτέρυγά της. Στην τελευταία περίπτωση, χειροπιαστό αποτέλεσμα η ΑΝΤΑΡΣΥΑ αλλά και άλλες κινήσεις τόσο στην κεντρική πολιτική έκφραση, όσο και σε κινηματικές διαδικασίες.
Δεν άλλαξε όμως …
Τα γεγονότα που ακολούθησαν είναι γνωστά. Τη σκυτάλη του αυριανισμού θα παραλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ, ήδη από την επόμενη των εκλογών του Μάη του 2012 με πανομοιότυπες πρακτικές: «Διλήμματα» ΣΥΡΙΖΑ ή δεξιά, ψίθυροι περί «χαμένης ψήφου» στην Αριστερά, «πρώην» που καλούσαν να ψηφίσουμε τώρα ΣΥΡΙΖΑ, συκοφαντίες κι υπονοούμενα. Αξέχαστα τα mail που διακινούσαν μέλη του ΣΥΡΙΖΑ και «αθώα» αναρωτιόνταν «πού βρίσκει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ τα λεφτά και συμμετέχει στις εκλογές»; Και για να γίνει ο εξευτελισμός τέλειος, ανοιχτός εναγκαλισμός του ΣΥΡΙΖΑ με τους φυσικούς εκφραστές του αυριανισμού, τους Κουρήδες που πλέον έχουν βαφτιστεί… Κόντρα!
Όμως μικρή σημασία θα είχε σήμερα, καθώς κανείς πια δεν θεωρεί τον ΣΥΡΙΖΑ Αριστερά. Το ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι η ισχυρότατη επίδραση της λογικής αυτής στη συζήτηση της Αριστεράς, η ακύρωση της ιδεολογικής και πολιτικής αντιπαράθεσης με συντροφικούς όρους. Με καταλυτικό τον ρόλο των social media η Αριστερά βιώνει την ήττα με τρόπο που μόνο θλίψη και απογοήτευση γεννά, καθώς ο αναχωρητισμός και η περιχαράκωση πάνε χέρι – χέρι με αυριανιστικές λογικές. Πρώτος διδάξας το ΚΚΕ που εδώ και χρόνια θεωρεί όλη την Αριστερά ενεργούμενο της αστικής τάξης, του ΣΥΡΙΖΑ και όποιου άλλου διαβολικού… και έχει ξεμπερδέψει. Δυστυχώς, πλέον υπάρχουν επίδοξοι μιμητές…
Ή με το ΝΑΤΟ ή με τον Πούτιν…
Ο πόλεμος που εξελίσσεται σε πολλά σημεία του πλανήτη, ο κίνδυνος εμπλοκής της χώρας, η ανάγκη αντιιμπεριαλιστικού, δημοκρατικού και διεθνιστικού κινήματος είναι πια στην πρώτη γραμμή της συζήτησης στην Αριστερά, το επέβαλε η πραγματικότητα και, ως συνήθως, τρέχουμε πίσω της. Λογικό να υπάρχει προβληματισμός και συζήτηση, λογικό ιδεολογικά ρεύματα που τη διατρέχουν να καταθέτουν διαφορετικές απόψεις. Ως εδώ κανένα πρόβλημα και σκοπός αυτού του κειμένου δεν είναι η κριτική των απόψεων αυτών που άλλωστε υπάρχουν πάνω από έναν αιώνα.
Το πρόβλημα ξεκινά από την απίστευτη αυτάρκεια και αλαζονεία με την οποία συχνά τοποθετούνται εκπρόσωποι των ρευμάτων αυτών. Αυτάρκεια κι αλαζονεία που δεν δικαιολογείται από την πραγματικότητα ούτε -πολύ περισσότερο- από την ιστορική διαδρομή που, για να το πούμε ξεκάθαρα, δεν έστεψε με δάφνες δικαίωσης κανένα από τα ρεύματα αυτά.
Αποτέλεσμα αυτής της λογικής: μια χωρίς όρια και αρχές αντιπαράθεση στο δημόσιο διάλογο με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την ταύτιση του συντρόφου που διαφωνεί με τον αντίπαλο, αυτό δηλαδή που αποτελεί την πεμπτουσία του «αυριανισμού»! Πλέον, στην ορολογία μας υπάρχει η «Νατοϊκή Αριστερά»(!), στην οποία «ανήκουν» τα τροτσκιστικά κυρίως κομμάτια, και η «Πουτινική Αριστερά»(!) στην οποία «ανήκουν» οι συλλογικότητες που προτάσσουν την επικαιρότητα του αντιιμπεριαλιστικού αγώνα. Αποτέλεσμα ένα επίπεδο πολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ αριστερών που μόνο θλίψη και ντροπή προκαλεί και, το κυριότερο, αποτελεί τροχοπέδη σε αυτό που κραυγάζει: Την ανάγκη συσπείρωσης όλων των δυνάμεων για την αντιπαράθεση με τον εφιάλτη του πολέμου που έρχεται όλο και πιο κοντά. Τι είδους «συσπείρωση» να υπάρξει μεταξύ «πρακτόρων του ΝΑΤΟ» και «πρακτόρων του Πούτιν»;
«Απεργιακές πλατείες» άδειες, γεμάτες όμως σελίδες με «καταγγελίες»…
Αντίστοιχη η εικόνα από το εργατικό κίνημα. Τα προβλήματα γνωστά και αντικείμενο μεγάλης συζήτησης. Τις τελευταίες μέρες ήρθε στο προσκήνιο η «Κοινωνική Συμμαχία», μια κίνηση των πιο επιθετικών κύκλων του κεφαλαίου σε συνεργασία με τον βραχίονα τους στο εργατικό κίνημα, τους «νενέκους» της ΓΣΕΕ. Μια κίνηση – τομή που διεκδικεί όχι απλά την υποταγή του κινήματος αλλά και την ενεργητική συστράτευσή του με τις επιδιώξεις του κεφαλαίου.
Φυσιολογικά υπήρξε έντονη συζήτηση για τον τρόπο αντίδρασης. Είναι ενδεικτικό πως το σύνολο –σχεδόν – των μαχόμενων δυνάμεων διατύπωσαν παραπλήσιες εκτιμήσεις. Δυστυχώς, παρά το δεδομένο αυτό και παρά τις θετικές πρωτοβουλίες (όπως του Συλλόγου Δασκάλων Αιγάλεω) δεν έγινε κατορθωτό να υπάρξει αυτό που η ανάγκη (και η απλή λογική…) επέβαλλε: Μία, κοινή, μαχητική συγκέντρωση όλων των δυνάμεων που θα ακύρωνε με εκκωφαντικό τρόπο τις επιδιώξεις της «Κοινωνικής Συμμαχίας». Η βαθιά κρίση και οι κυρίαρχες λογικές δεν επέτρεψαν την υπέρβαση. Στην Αθήνα διοργανώθηκαν 4(!) διαφορετικές συγκεντρώσεις, άμαζες και ακίνδυνες, όπως όλοι μπορούσαν να προβλέψουν.
Την εικόνα αυτή συμπλήρωσε και εδώ η λάσπη του «αυριανισμού»: Από την πρώτη στιγμή, οι διαφορετικές απόψεις και προτάσεις δεν χαρακτηρίστηκαν απλά «λανθασμένες». Η γκάμα για τις αντίθετες απόψεις (των συντρόφων…) περιελάμβανε διατυπώσεις όπως «υποταγή στα σχέδια του ΣΕΒ», «ουρά της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ», «Θέλετε να μας πάτε στην …» κλπ. Είναι ενδεικτικό πως η σημαντική πρωτοβουλία του Συλλόγου Δασκάλων Αιγάλεω δέχτηκε επίθεση όχι με κριτήριο το, κατά γενική ομολογία θετικό, περιεχόμενό της αλλά με βασικό επιχείρημα πως το υποστήριξαν… «κι άλλοι»!
Κι αυτά είναι που μπορούν να γραφτούν δημόσια, στους εσωτερικούς διαλόγους διατυπώθηκαν χαρακτηρισμοί για συντρόφους και συλλογικότητες της Αριστεράς(!) που θα έκαναν το χαρτί να κοκκινίσει….
Φτάνει ως εδώ, έξω ο «αυριανισμός» από την Αριστερά…
Ατελείωτος θα ήταν ο κατάλογος των παραδειγμάτων. Προτεραιότητα είναι να αρνηθούμε τον «αυριανισμό» ως κανονικότητα στην Αριστερά, δεν μπορεί να είναι αποδεκτές τέτοιες πρακτικές. Είναι όρος για την αντιστροφή του κλίματος, για την υπέρβαση της κρίσης, για την αναγκαία ανασυγκρότηση κι αντεπίθεση να πάρουμε οριστικό διαζύγιο με τέτοιες πρακτικές, να επαναφέρουμε την πολιτική συζήτηση στο χώρο της Αριστεράς με κυρίαρχη λογική πως είναι συζήτηση μεταξύ συντρόφων που όλοι έχουν μικρό ή μεγάλο μερίδιο στην αλήθεια. Πολιτική συζήτηση με αρχές που θα στοχεύει στην κοινή υπέρβαση, στην ανάγκη νέων ανώτερων συνθέσεων.
Εκτός… εκτός αν κάποιοι θεωρούν πως κατέχουν την απόλυτη αλήθεια. Αυτοί θα πρέπει να καταθέσουν τα «πιστοποιητικά δικαίωσης» τους, σύγχρονα ή παλαιότερα, τους θριάμβους της πολιτικής γραμμής τους που τους επιτρέπει να αντιμετωπίζουν με τέτοια αλαζονεία τη διαφορετική αντίληψη. Επειδή τέτοια πιστοποιητικά δεν υπάρχουν ως υποκατάστατο έρχεται ο «αυριανισμός».
Αυτό, το μπορούμε…
Το τοπίο της Αριστεράς μοιάζει γκρίζο, υπάρχουν όμως ακτίνες. Σε όλες τις εκδοχές της κινούνται ρεύματα, προχωρούν ανασυνθέσεις. Αργά, βασανιστικά αλλά κινούνται. Οι απαντήσεις στα μεγάλα θεωρητικά και πολιτικά ερωτήματα είναι δύσκολες, σε κάποιες περιπτώσεις ίσως ξεπερνούν και το μπόι μας. Το να επανακατακτήσουμε όμως τις έννοιες της συντροφικότητας, της ενότητας μέσα από τη διαφορετικότητα, της εργατικής ηθικής… ε, αυτό μπορούμε να το κατορθώσουμε. Νέες συλλογικότητες που αναδεικνύονται μέσα από βασανιστικές διεργασίες, πρεσβεύοντας την ανάγκη υπέρβασης της σημερινής κατάστασης και επαναθεμελίωσης των κομμουνιστικών ιδεών, οφείλουν να αποτελέσουν τη δύναμη του παραδείγματος, απέχοντας συνειδητά από τέτοιες πρακτικές, αρνούμενες να τις νομιμοποιήσουν ακόμα κι αν προκληθούν. Ελπίζοντας να λιγοστεύουν συνεχώς οι θιασώτες τέτοιων πρακτικών και, κυρίως, να μπολιαστούν με την εργατική ηθική οι νέες βάρδιες!
