Κατά την Ελληνική μυθολογία η Ήρα, η επίσημη γυναίκα του Δία είναι ζηλιάρα και αιωνίως θυμωμένη επειδή ο Δίας ανέκαθεν έχει σχέσεις με πολλές γυναίκες, γυναίκες θεές και κοινές θνητές. Σύμφωνα με την Θεογονία του Ησίοδου η Ήρα κάποια στιγμή από αντίδραση γεννά τον Ήφαιστο από εξώγαμη σχέση.
Ο Ήφαιστος γεννιέται άσχημος και ανάπηρος. Η Ήρα δεν αντέχει στη θέα του και τον πετά από τον Όλυμπο στη θάλασσα να πνιγεί. Η έγκαιρη όμως επέμβαση της Θέτιδας και της Ευρυνόμης τον διασώζει. Από αυτό το γεγονός, πάντα μισεί τη μητέρα του πάντα είναι βίαιος, ακόμα και στο γάμο του με την Αφροδίτη που διαλύεται το πρώτο βράδυ.
Είναι αυτός που χαλκεύει τα δεσμά του Προμηθέα, αυτός που κληρονομεί την απόρριψη και την οικογενειακή βία όπως και τη δύναμη του πυρός από μια ισχυρή εξουσία. Και με τη σειρά του όσα κληρονομεί προσπαθεί να τα διαβιβάσει σε άλλους.
Κάποια στιγμή η βία κατεβαίνει από τον Όλυμπο και κατοικεί μέσα στους ανθρώπους. Οι πόλεμοι οι θεϊκοί, οι γιγαντομαχίες, οι τιτανομαχίες και τόσα άλλα μυθικά χάνουν την αίγλη τους γιατί οι άνθρωποι αρχίζουν να χωρίζονται σε ισχυρούς και αδύναμους, σε έχοντες και μη και οι ισχυροί επιβάλουν πάντα τη θέλησή τους είτε με τα όπλα είτε με την ψυχολογική βία και καταναγκασμό. Έτσι ο πόλεμος από θεϊκό προνόμιο μετατρέπεται σε ανθρώπινο.
Η εποχή μας δεν έχει ανάγκη από θεϊκούς μύθους γιατί διαθέτει μια σειρά από μηχανισμούς που οδηγούν στη βία μια σειρά από πολεμικές κατακτήσεις.
Με την ψηφιακή κάμερα, το βίντεο, τη φωτογραφία, με την απευθείας σύνδεση με τα μέτωπα του πολέμου [ τα θερμά, τα έμφυλα, τα φυλετικά, τα ενδοοικογενειακά, τα επιχειρηματικά, της νύχτας , τα οπαδικά και πολλά ακόμα ] ο πόλεμος μεταδίδεται σε πραγματικό χρόνο σαν ιστορικό αλλά και σαν αισθητικό γεγονός.
Περάσανε πάνω από τρεις δεκαετίες όταν για πρώτη φορά μπήκε ο πόλεμος σε ζωντανή μετάδοση στην καθημερινότητά μας μέσα από τις οθόνες, ο πόλεμος σαν θέαμα. Ήταν τότε που η ‘’καταιγίδα της ερήμου’’ ισοπέδωνε το Ιράκ και ταυτόχρονα τροφοδοτούσε τη βιομηχανία του θεάματος.
Έκτοτε πολλές καταιγίδες πολεμικές έχουν επισυμβεί, με πιο πρόσφατη την ερειπωμένη Γάζα, πολλές ‘’καταιγίδες’’ έχουν παραχθεί στα στούντιο του Χόλυγουντ, πολλές έχουν εντυπωθεί σε βιβλία, άπειρες έχουν εγκατασταθεί σε ηλεκτρονικές μνήμες.
Αλλά το πιο συγκλονιστικό είναι ότι ο πόλεμος σαν καταιγίδα πουλιέται με τη σέσουλα σε ένα από τα δυο παιδικά παιχνίδια και διδάσκετε στις παιδικές οθόνες. Αυτός ο παιδικός πόλεμος που έχει να κάνει με τον μελαμψό ‘’τρομοκράτη’’ που ξαπλώνεται αιμόφυρτος στη γη από τον ξανθό ‘’εκδικητή’’ προς τέρψη της παιδικής ψυχής.
Σήμερα η πλειοψηφία των νέων ανθρώπων και των παιδιών δεν μεγαλώνουν σε συνθήκες ηθικής και υλικής ασφάλειας, σε συνθήκες στοργής. Στις μέρες μας η ψυχική υγεία νοσεί, η επικοινωνία προβληματική, το θετικό και στηρικτικό περιβάλλον ανύπαρκτο. Ο πόλεμος με τη μορφή του αρνητισμού, της επιθετικότητας , ακόμα και του σαδισμού απειλεί και ευυπόληπτα σπίτια. Όλο και πιο συχνά κι ένας αποδιωγμένος μικρός Ήφαιστος σέρνεται χωρίς ελπίδα σε κάθε γειτονιά.
Ποτέ άλλοτε τόσες οικογενειακές τραγωδίες, τόσες γυναικοκτονίες δεν είχαν γίνει πρωτοσέλιδα. Ποτέ άλλοτε τόσα παιδιά δεν βίωναν ζήλια, αντιζηλία , επιθετικότητα και καταστροφικά συναισθήματα. Δηλαδή όλα εκείνα που θα τα κάνουν να αγαπήσουν τον πόλεμο, να κατακτήσουν τον ‘’αντίπαλο’’, τον πρόσφυγα, τον ξένο , τον διαφορετικό, τον αλλότριο.
Είναι γεγονός, ζούμε τα γεγονότα του πολέμου κάθε είδους που καθορίζουν τη σύγχρονη ιστορία και τους τρόπους πρόσληψης. Ο αποδέκτης οικειοποιείται την αισθητική του πολέμου μέσω της αισθητηριακής αντίδρασής του.
Ο σύγχρονος θεατής θεάται όχι μόνο κουφάρια ανθρώπινα και καταστροφή στα πεδία των μαχών, αλλά και ‘’τεμαχισμένα’’ και βιασμένα σώματα γυναικών, την σε ζωντανό χρόνο αλληλοεξόντωση αντιμαχόμενων νονών της νύχτας, την εκπόρνευση ανηλίκων, την εξαγορά κρατικών λειτουργών από το παρακράτος του εγκλήματος, τη συνολική εκείνη παρακμή που λέει πως τα πάντα διεκδικούνται με όρους πολέμου με το ‘’δίκαιο’’ του ισχυρού.
Το βλέμμα του θεατή εγκλιματίζεται όλο και περισσότερο στην αποσπασματική απεικόνιση συμβάντων και αναφορών που έχουν να κάνουν με κάθε μορφή σύγκρουσης, με κάθε εκδοχή πολέμου. Και όσο εντείνονται και πλέκονται μεταξύ τους οι πόλεμοι, τόσο αδρανοποιείται η πολιτική και κοινωνική στάση, τόσο υποβαθμίζεται η συμμετοχή ακόμα και για τα αυτονόητα.
Έτσι τα καταφέρνουν οι συντεταγμένες του πολέμου να αισθητικοποιούν την πολιτική και κοινωνική ζωή. Η πλατιά λαϊκή μάζα υφίσταται ένα πραγματικό βιασμό, το ‘’δίκαιο’’ του ισχυρού με συνέπεια να υποτάσσεται στους μηχανισμούς παραγωγής πολεμικών αξιών.
Αυτή η αισθητικοποίηση που κορυφώνεται με τον θερμό πόλεμο αποτελεί μέρος του έρποντος εκφασισμού της εποχής μας. Η πολεμική λατρεία και υπεροχή, είτε στο πραγματικό μέτωπο είτε στην οθόνη, αποτελεί είδωλο, παρέχει ένα σκοπό, μια δράση, χωρίς αμφισβήτηση των κατεστημένων μορφών ιδιοκτησίας, χωρίς αμφισβήτηση του καπιταλισμού.
Η αισθητική του πολέμου χρυσώνει τα επίσημο δόγμα του ανταγωνισμού, επηρεάζει τις εξουσιαστικές σχέσεις, τις εξαρτήσεις, επιβάλει αξιολογικά μέτρα και κριτήρια. Η αισθητικοποίηση, το ‘’φαίνεσθαι’’, συμβάλει στην εγκατάσταση του μεταμοντέρνου χυλού στην πολιτική και την τέχνη, μεγεθύνει τους μανδαρίνους του πολιτικού διαλόγου της ‘’τηλεδημοκρατίας’’ μετατρέποντας τη μέγιστη λαϊκή μάζα σε άβουλο και πειθήνιο θεατή.
Η σημερινή έκρηξη των παραγωγικών δυνάμεων που δεν αξιοποιούνται με τρόπο φυσικό για λογαριασμό της λαϊκής πλειοψηφίας, γιατί εμποδίζονται από τις κατεστημένες σχέσεις ιδιοκτησίας, βρίσκει διέξοδο στον πόλεμο.
Ο πόλεμος είναι που γιγαντώνει τα τεχνικά μέσα, τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς, τις ενεργειακές πηγές και τους δρόμους του ‘’μεταξιού’’ με τον πιο αφύσικο και απάνθρωπο τρόπο. Μια τεχνολογική επανάσταση στην υπηρεσία του αίματος.
Η εποχή μας από αυτή την άποψη γειτνιάζει πολύ με την περίοδο του Α’ παγκοσμίου πολέμου και τα ύστερα χρόνια του μεσοπολέμου, τότε που στα πεδία των μαχών η τεχνολογία του πολέμου βρήκε για πρώτη φορά την τελειότητά της.
Τότε που ο πόλεμος αγκάλιασε σχολές και ρεύματα καλλιτεχνικά. Ήταν τότε που ο Μαρινέτι, ο πατέρας του φουτουρισμού, με αφορμή τον αποικιακό πόλεμο της Ιταλίας στην Αβησσυνία, έγραφε μεταξύ άλλων τα εξής.
‘’ Ο πόλεμος είναι ωραίος, γιατί χάρη στις αντιασφυξιογόνες μάσκες, τα μεγάφωνα που σκορπίζουν τον τρόμο, τα φλογοβόλα και τα τανκς, εδραιώνει την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στην καθυποταγμένη μηχανή.
Ο πόλεμος είναι ωραίος, γιατί εγκαινιάζει την πολυπόθητη μεταλοποίηση του ανθρώπινου κορμιού.
Ο πόλεμος είναι ωραίος, γιατί εμπλουτίζει ένα ανθόσπαρτο λιβάδι με τις ορχιδέες των πολυβόλων.
Ο πόλεμος είναι ωραίος, γιατί συντονίζει τους πυροβολισμούς, τις κανονιές, τις ανάπαυλες του πυρός, τα αρώματα και την πτωμαϊνη σε μια συμφωνία.
Ο πόλεμος είναι ωραίος, γιατί δημιουργεί καινούργιες αρχιτεκτονικές, όπως η αρχιτεκτονική των μεγάλων τανκς, των γεωμετρικών σχηματισμών στους οποίους πετάνε τα σμήνη των αεροπλάνων, όπως του καπνού που ανεβαίνει σπειροειδώς πάνω από πυρπολημένα χωριά και πόλεις…
Ποιητές και καλλιτέχνες του φουτουρισμού, να θυμάστε τούτες τις βασικές αρχές της αισθητικής του πολέμου, ώστε ο αγώνας σας για μια καινούργια ποίηση, για μια καινούργια πλαστική, να φωτίζεται απ’ αυτές.’’
Ο πόλεμος που παίζεται σε πολλά μέτωπα σήμερα, μέσα από τις οθόνες αποκτά σχήμα, χρώματα, ρυθμό, εικαστικές αναλογίες και επιβάλλεται πάνω στο ανθρώπινο σώμα. Ένα σώμα αδύναμο και ευάλωτο και με χειραγωγημένες τις απόπειρές του για αντίσταση. Είναι η αφύσικη, η παρά φύση κατάσταση.
Ο πόλεμος, ‘’Αντί ν’ αλλάξει την κοίτη των ποταμών, οδηγεί το ανθρώπινο ποτάμι στην κοίτη των χαρακωμάτων, αντί να σπέρνει σπόρους με τα αεροπλάνα, σπέρνει εμπρηστικές βόμβες πάνω απ’ τις πόλεις. Η ανθρωπότητα, που κάποτε ήταν κατά τον Όμηρο, θέαμα για τους θεούς του Ολύμπου, έχει γίνει τώρα θέαμα για τον εαυτό της.
Η αλλοτρίωσή της έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο, που την κάνει να βιώνει την ίδια της την καταστροφή σαν αισθητική απόλαυση πρώτου μεγέθους. Έτσι έχουν τα πράγματα με την αισθητικοποίηση της πολιτικής που καλλιεργεί ο φασισμός. Ο κομμουνισμός του απαντά με την πολιτικοποίηση της τέχνης.’’
Γράφει ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, πριν από ενενήντα τόσα χρόνια κι είναι λες σήμερα.
Είναι προφανές, αυτή είναι η απάντηση, η πολιτικοποίηση της τέχνης , η ιδεολογικοποίηση της πολιτικής απέναντι στη φασίζουσα αισθητικοποίησή της . Γιατί οι αποστάσεις, οι ζώνες ασφάλειας ολοένα και μικραίνουν.
Μια ανάσα, μια οθόνη μας χωρίζει από την κόλαση της Γάζας, μια οθόνη με σκηνικό διάκοσμο άταφους νεκρούς, χαλάσματα και σκόνη, μια οθόνη από τους ανέστιους παρίες του κοινωνικού αποκλεισμού, μια οθόνη από το θερμό , τον υβριδικό, τον καθημερινό πόλεμο.
Αναγνώριση και πάθος Αριστοτελικό χρειάζεται, οργάνωση και ισχυρό μέτωπο για να φωτιστεί ο σπαραγμός και ο διαμελισμός της εποχής, να σηκώσουμε τα τραύματα στους ώμους, να προχωρήσουμε, να νικήσουμε τον πόλεμο.
Γιατί μπορούν να γίνουν πολλοί εκείνοι οι λίγοι, εκείνοι οι ‘’απροσάρμοστοι’’ που λαχταράνε μια θημωνιά από καλοκαιριάτικο ήλιο, την ειρήνη. Γιατί όλοι τους ήτανε κάποτε παιδιά. Και , ‘’Σαν ήμουνα μικρός καθρεφτιζόμουν στα ρυάκια της πατρίδας μου, δεν ήμουν πλασμένος για πόλεμο’’ λέει γ’ αυτούς ο Νικηφόρος Βρεττάκος.
