Μια εκδήλωση αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη με ιδιαίτερο χαρακτήρα (και μεγάλη επιτυχία) πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 22 Φεβρουαρίου στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ζωγράφου, (Βίλα Κοτοπούλη) με διοργανωτή την δημοτική παράταξη «Ανυπότακτη Πόλη». Στο επίκεντρο ο εθνικός ποιητής της Παλαιστίνης Μαχμούτ Νταρουίς. Ο Σαράντος Φράγκος παρουσίασε τον ποιητή και εν συνεχεία με θεατροποιημένη μορφή παρουσιάστηκε μεγάλος μέρος του ποιήματός του «Κατάσταση πολιορκίας». Το κείμενο του Σαράντου Φράγκου αναδημοσιεύει το Kommon (θα ακολουθήσει η ανάρτηση του ποιήματος «Κατάσταση πολιορκίας»):
Κάθε φορά που μια κοινωνία, μια εθνότητα, μια τάξη ανθρώπων βιώνει καταπίεση, εξευτελισμό, κατοχή και απαρτχάιντ, όπως συμβαίνει για πάνω από 75 χρόνια στη μαρτυρική Παλαιστίνη, η μεγάλη τέχνη- η ποίηση τη βοηθάει προκειμένου να ενισχυθεί η δική της φωνή η δική της ταυτότητα. Γιατί η ποίηση αποτελεί συμπλήρωμα του κόσμου συστατικό στο ξεδίπλωμα της ιστορίας.
Όταν ένα ιστορικό έθνος όπως αυτό που κατοικεί από αιώνες στα παλαιστινιακά εδάφη, που εδώ και πάνω από ενάμισι χρόνο συστηματικοί φονιάδες εφαρμόζουν στα σπλάχνα του την ‘’τελική λύση’’ των ναζί, γίνεται φανερό πως η ποίηση στην περίπτωση αυτή δεν μπορεί να ‘ναι ούτε παρηγοριά ούτε καταφύγιο αλλά μετατρέπεται σε συλλογικό οργανωτή του συναισθήματος γίνεται όπλο αντίστασης και χειραφέτησης.
Η παλαιστινιακή λογοτεχνία αντανακλά την ιστορία ενός περήφανου λαού, του λαού της Παλαιστίνης τη δημιουργικότητα και τη θέλησή του για ζωή.
Ο αισθητικός πλούτος της λογοτεχνίας της είναι τεράστιος και αποτελεί μέρος της ευρύτερης αραβικής λογοτεχνίας που εκτείνεται στο παρελθόν πολύ πιο πριν από την ισλαμική εποχή.
Η Παλαιστίνη έχει διαδραματίσει πρωτοπόρο ρόλο στην αραβική πολιτιστική αναγέννηση [ νάχτα] ιδίως από τις αρχές του 20ου αιώνα πριν τη βρετανική κατοχή. Ένας βασικός παράγοντας είναι η μεταναστευτική ροή διανοουμένων και καλλιτεχνών από και προς την Παλαιστίνη, καθώς και η τροφοδότηση από αθρόα είσοδο αποφοίτων από τα πανεπιστήμια του Καΐρου και της Βηρυτού.
Πρόκειται για ένα ζωντανό πολιτιστικό κίνημα που εκδίδει εφημερίδες, λογοτεχνικά έργα όπως και μεταφράσεις αγγλικών και γαλλικών κειμένων. Μια άνοιξη πολιτισμού παρ’ ότι η ηγεμονία του πολιτικού πεδίου ανήκει στους φεουδάρχες θρησκευτικούς και πολιτικούς ηγέτες.
Στην ύπαιθρο ανθεί μια ιδιάζουσα παράδοση – οι περιπλανώμενοι μουσικοί ποιητές –[ οι καγουάλουν ] που αντλούν έμπνευση από τη συνεχή αλληλεπίδρασή τους με τον αγροτικό πληθυσμό. Πρόκειται για μια πολύμορφη λαϊκή ποίηση, για μια ιερή τελετουργία ζωής που επιβιώνει μέχρι σήμερα και έχει ασκήσει γόνιμη επίδραση στους παλαιστίνιους ποιητές.
Η παλαιστινιακή ποίηση κάνει πιο ευδιάκριτα τα χνάρια της στα χρόνια της βρετανικής κατοχής [ 1918 – 1948 ]. Ήταν τότε που θρήνησε για την καταστροφή που προκάλεσαν οι βρετανοί αποικιοκράτες και ταυτόχρονα ύμνησε και εξύψωσε τις στιγμές ηρωισμού και θυσίας των εξεγερμένων.
Η ποίηση τραγούδησε την Παλαιστινιακή πατρίδα και παράλληλα εξέφρασε τον επικείμενο κίνδυνο της εξορίας που έμελλε να βιώσουν οι παλαιστίνιοι μετά το 1948. Το γνωστό ως ‘’Νάκμπα’’, όταν το Ισραήλ εποίκησε το 78ο/ο της Παλαιστίνης, τότε που με την αρωγή των βρετανών ισοπέδωσε 500 πόλεις και χωριά σκοτώνοντας 15000 Παλαιστίνιους.
Ορόσημο για την παλαιστινιακή ποίηση αποτελεί η δεκαετία του ’60, όταν ιδρύεται η ΟΑΠ, με επικεφαλής τον Γιάσερ Αραφάτ. Τότε παλαιστίνιοι ποιητές και πεζογράφοι από το εσωτερικό και την εξορία από στρατόπεδα προσφύγων αλλά και από γειτονικές χώρες, συγκλίνουν και δίνουν δυνατή φωνή στην εμπειρία της στέρησης και στην αυξανόμενη παλίρροια της αντίστασης κατά της ισραηλινής κατοχής.
Ανάμεσά τους ο πεζογράφος Χασσάν Καναφάνι που δολοφονήθηκε από τους ισραηλινούς το 1972 και οι σπουδαίοι ποιητές Σαμίχ Αλ-Κάσεμ, Ταουφίκ Ζαγιάντ και Μαχμούντ Νταρουίς.
Ο Μαχμούντ Νταρουίς αντιπροσωπεύει την παλαιστινιακή ποίηση στην πιο μεγαλειώδη και δημοφιλή μορφή της. Στην περίπτωσή του, η ποίηση, εκτός από όχημα ιστορίας και ιδεολογίας, μετεξελίσσεται και σε μια νέα αισθητική, προσφέροντας καινούρια ερωτήματα σχετικά με την ανθρώπινη εμπειρία, τον τόπο και το χρόνο.
Στην περίπτωσή του ο ποιητικός λόγος γίνεται λόγος τραγικός, ανάλογος του αρχαίου Ελληνικού, που εκφράζει το πεπρωμένο και τις συνθήκες των ανθρώπων όταν αυτοί γίνονται τραγικά υποκείμενα.
Η Βηρυτός του Λιβάνου τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, αποτελεί ένα γόνιμο τόπο για την παλαιστινιακή λογοτεχνία εκεί όπου διαμένει και ο Νταρουίς μέχρι το 1982 όταν οι Ισραηλινοί εισέβαλαν στο Λίβανο και η ΟΑΠ εγκατέλειψε το αρχηγείο της.
‘’ Σε αυτή τη γη υπάρχει κάτι που αξίζει να το ζήσεις
Σε αυτή τη γη, την κόρη της γης
τη μάνα όλων των τελειωμών
τη λέγαν Παλαιστίνη
Παλαιστίνη τη λένε ακόμα
Σε αυτή τη γη υπάρχει κάτι που αξίζει να το ζήσεις
Ο ερχομός του Απρίλη
η μυρωδιά του ψωμιού την αυγή
αυτά που λένε οι γυναίκες για τους άντρες
τα γραπτά του Αισχύλου
η αρχή του έρωτα
το χορτάρι πάνω σε μια πέτρα
μητέρες που ζουν με το σκοπό της φλογέρας
και οι φόβοι των κατακτητών για τη μνήμη’’
γράφει.
Ο Μαχμούντ Νταρουίς θεωρείται εθνικός ποιητής της Παλαιστίνης και είναι από τους σημαντικότερους σύγχρονους της αραβικής λογοτεχνίας. Έχει αγωνιστεί με συνέπεια για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία της πατρίδας του έχει ζήσει εξόριστος για 26 ολόκληρα χρόνια.
Γεννήθηκε το Μάρτη του 1941 σ’ ένα χωριό βόρεια της ισραηλινής πόλης Άκκο όπου πρόλαβε και βίωσε τον κατ’ οίκον περιορισμό. Εγκατέλειψε το ισραηλινό έδαφος το 1970.
Υπήρξε βαθειά προσηλωμένος στην παλαιστινιακή υπόθεση και ταυτόχρονα υποστηρικτής της δίκαιης ειρηνικής συνύπαρξης με το λαό του Ισραήλ. Ήταν εκλεγμένο μέλος της ΟΑΠ από το 1987. Παραιτήθηκε από την οργάνωση το 1993 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την υπογραφή των συνθηκών του Όσλο.
Εργάστηκε σαν δημοσιογράφος υπήρξε μέλος του Ισραηλινού Κομμουνιστικού Κόμματος σπούδασε στη Μόσχα πολιτική οικονομία ήταν εκδότης και διευθυντής του παλαιστινιακού λογοτεχνικού περιοδικού ‘’Αλ-Κάρμερ’’ .
Στα περίχωρα της Ραμάλα ήταν υπεύθυνος σε ένα πολιτιστικό κέντρο το ‘’Ζαλίλ Σακατίνι’’. Το 2002 σε μια επιδρομή ενόπλων ισραηλινών το κέντρο λεηλατήθηκε. Άρπαξαν τα αρχεία έργα τέχνης, έβαλαν δυναμίτη και το ανατίναξαν. Νομίζοντας οι μωροί πως έτσι θα μπορούσαν να θάψουν την παλαιστινιακή υπόθεση.
Έχει γράψει 30 ποιητικές συλλογές που έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 40 γλώσσες. Έχει τιμηθεί με πάμπολλα διεθνή βραβεία. Μεταξύ αυτών το βραβείο Λότους της Ένωσης Αφροασιατών Συγγραφέων και το βραβείο Λένιν για την ειρήνη το 1983.‘Εφυγε από τη ζωή το 2008 στα 67 του χρόνια.
Πίστευε ότι η ποίηση είναι πρώτα απ’ όλα μια κατασκευή μυθοπλασίας – όπως και είναι – μύθοι, που όμως διαθέτουν εκείνη την ξεχωριστή ικανότητα να τροφοδοτούν την ιστορική ταυτότητα ενός λαού να σχηματίζουν τη γλώσσα του να ξεχωρίζουν τη δημιουργική του ετερότητα. Κάτι ανάλογο με αυτό που πετυχαίνει η αρχαία Αθηναϊκή τραγωδία.
‘’Ταυτότητα είναι ό,τι κληροδοτούμε και όχι ό,τι κληρονομούμε, ό,τι επινοούμε και όχι ό,τι θυμόμαστε. Ταυτότητα είναι η αποσύνθεση του καθρέφτη που πρέπει να σπάσουμε κάθε φορά που μας αρέσει το είδωλο που βλέπουμε μέσα του’’ – γράφει το 2007.
Ο ποιητικός του ορίζοντας είναι ονειρικός τα υλικά του εμπλουτισμένα από Ελληνικούς, Περσικούς και βιβλικούς μύθους. Ο στίχος του μια ευφρόσυνη λυρική νότα απλός όπως ένα φυσικό αντικείμενο. Με αυτή την απλότητα και αμεσότητα κατάκτησε τη δημοφιλία μια θέση ανάλογη με του Γιάσερ Αραφάτ.
Η ποίηση στάθηκε η αληθινή πατρίδα του όντας το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του εξόριστος και περιπλανώμενος. Η Παλαιστίνη, η πατρίδα του, υπήρξε γι’ αυτόν μια μεταφορά για την προσδοκία την ελευθερία και την ομορφιά που φέρνει η ειρήνη.
Η παλαιστινιακή γη δεν είναι απλά ένας τόπος αλλά η ίδια η ενσάρκωση της ιστορίας. Αυτή η γη που στην ποίησή του αναλύεται σε επιμέρους εκφραστικά στοιχεία όπως το στάρι, η ελιά, τα πουλιά που σε συνάφεια με τους ανθρώπους ενσαρκώνουν την κοινή μητέρα, τη μάνα γη.
Μια ποίηση αναλυτική και συνάμα συνθετική που τη διατρέχουν οι μύθοι της γονιμότητας από την αρχαία Βαβυλώνα και την αρχαία Ελλάδα, ένα παιχνίδι, ένα συνταίριασμα αντιθέτων που οδηγούν σε μια δεύτερη γέννηση σε μιαν αναβίωση.
Οι έννοιες της γέννησης, του θανάτου, της ανανέωσης και της αναβίωσης παίρνουν στην ποίησή του βαθειά ιστορική και πολιτική διάσταση χωρίς να ξεπέφτει, χάρις στο ταλέντο του, σε ρηχή και εύκολη πολιτικολογία.
Η μεγαλειώδης ποιητική σύνθεση του Νταρουίς, ‘’Κατάσταση πολιορκίας’’, είναι θα λέγαμε κάτι ανάλογο των ‘’Ελεύθερων πολιορκημένων’’ του Σολωμού. Μια κατάσταση εκτεθειμένη σε αναπόδραστα δίπολα. Φως και σκοτάδι, ζωή και θάνατος, υποταγή και αντίσταση, ομορφιά και ασχήμια. Μια συνθήκη καταναγκαστικού εγκλεισμού που ακυρώνει κάθε συνύπαρξη με τον εισβολέα και θρέφει την έσχατη λύση – την έξοδο -.
Ο Μαχμούντ Νταρουίς, γράφει την ‘’κατάσταση πολιορκίας’’ όντας πολιορκημένος στη Ραμάλα το 2002. Είναι ταυτόχρονα συγγραφέας και αυτόπτης μάρτυρας. Μας προσφέρει ένα ποιητικό έργο δομημένο με τα υλικά της αρχαιοελληνικής τραγωδίας με τα υλικά της τραγωδίας του λαού του.
Ένα ποιητικό οδοιπορικό σπουδαίο γιατί είναι εγκόσμιο, απλό και λαϊκό σαν το τρεχούμενο νερό, μερικές φορές μελαγχολικό γιατί είναι φιλοσοφημένο, ιστορικό και γι’ αυτό στρατευμένο.
Μια ποίηση ελλειπτική και συνάμα κοφτερή που δίνει φτερά στα απαγχονισμένα τραγούδια, στις ματοκυλισμένες χαρές, στα γοερά κλάματα και τα μετατρέπει σε πεζούς ιππότες που όλα τα φτιάχνουν εξ αρχής, το στάρι, το κρασί και το ντουφέκι.
Που δεν έχει την πολυτέλεια της βιβλιοθήκης και της σιγουριάς του γραφείου, αλλά συλλαμβάνεται μέσα στους καταυλισμούς των προσφύγων, στα κατεχόμενα, στη γραμμή της μάχης, στους δρόμους της εξορίας και της φυλακής. Και μέσα εκεί αυτή η ποίηση μεταμορφώνεται σε ιστορία και πράξη ζωής.
H ποιητική του γλώσσα δεν είναι μόνο αυτή που φαίνεται, η γραμμένη, γιατί μέσα από τους στίχους του στα ενδιάμεσα των συλλαβών και των λέξεων ακούγεται ένας δεύτερος ήχος άγραφτος που συμπληρώνει ή αντιμάχεται τον γραμμένο.
Πίσω από το ποίημα ένα δεύτερο ποίημα αόρατο που σε ταράζει που ζητάει να ζήσει έξω από τις σελίδες στη σκόνη του πραγματικού κόσμου. Ένα χαρακτηριστικό ένα γνώρισμα μονάχα των μεγάλων δημιουργών.
Ταυτόχρονα λέει πως δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε το ποίημα αν αυτό δεν είναι σωματοποιημένο και δεν αποτελεί μέρος του συλλογικού και του ατομικού βιώματος.
‘’Μην εμπιστεύεσαι το ποίημα
είναι μια απουσία
δεν είναι γνώση ούτε υπόθεση
είναι η αίσθηση μιας συντριβής’’
Γράφει στην ‘’Κατάσταση πολιορκίας’’
Η ρίμα του Νταρουίς μας κάνει να βλέπομε το πανόραμα της Παλαιστίνης,
να ακούμε και να νιώθουμε τα σχέδια τα χρώματα τους ήχους και τους ρυθμούς της κι έτσι να την αποκαλύπτουμε στην πληρότητά της.
