Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Το παράδοξο είναι ότι μια α-πολιτική έννοια κατορθώνει να παράγει πολιτικές συνέπειες όχι προς όφελος της Δημοκρατίας, αλλά του παγκόσμιου Λεβιάθαν.
Η λέξη που κυριαρχεί στις μέρες μας και μεταφέρεται από στόμα σε στόμα, με τρόπο που θυμίζει μετάληψη άχραντου πολιτικού και φιλοσοφικού μυστηρίου, είναι η λέξη «συμπερίληψη». Μια λέξη που μαζί με άλλες λέξεις-προϊόντα της αστικής γλωσσικής ασάφειας έχει ενσωματωθεί και αυτή στο λεξιλόγιό μας υποκαθιστώντας άλλες πιο σαφείς, ιδιαίτερα αυτές που είχαν ως πρόθημα τη λέξη «αντί». Όπως αντιρατσισμός, αντιφασισμός, αντιμιλιταρισμός, αντικομφορμισμός. Οπότε αυτό που ξέραμε μέχρι σήμερα ως αντίθεση σε κάτι, έγινε απαίτηση συμμετοχής σε κάτι. Περίεργοι καιροί.
Συμπερίληψη, ως εμοί δοκεί, είναι η απροσδιόριστη πολιτικά έννοια που ανακάλυψαν οι αστικές ελίτ για να προσδώσουν δήθεν προοδευτικό και ανθρωπιστικό χαρακτήρα στην εκμετάλλευση των μεταναστών, στην αλλοίωση του χάρτη των φυλετικών κατανομών (ιδιαίτερα στις ΗΠΑ) με αποτέλεσμα οι δεύτερης κατηγορίας πολίτες μαύροι, Αραβες, Λατίνοι να συγκρούονται με τους «παράτυπους» μετανάστες. Αλλά ακόμα και λευκοί, να υφίστανται τις συνέπειες των λεγομένων θετικών διακρίσεων υπέρ των «διαφορετικών» με κριτήρια που κάθε άλλο παρά δίκαια μπορεί να τα χαρακτηρίσει κάποιος. Το παράδοξο είναι ότι μια α-πολιτική έννοια κατορθώνει να παράγει πολιτικές συνέπειες όχι προς όφελος της Δημοκρατίας, αλλά του παγκόσμιου Λεβιάθαν.
Κατόρθωσε να διχάσει την πνευματική πρωτοπορία, τους δημόσιους διανοούμενους, τους καλλιτέχνες και –το σπουδαιότερο– να διχάσει τη λαϊκή βάση, τους συνηθισμένους ανθρώπους, αναγκάζοντάς τους να παίρνουν θέσεις και να μπαίνουν σε προβληματισμούς που δεν αντιστοιχούν στις ανησυχίες και στα βάσανά τους. Και το κυριότερο, να βλέπουμε τις κοινότητες των διωγμένων, των καταπιεσμένων, των αδύναμων να στρέφονται η μία εναντίον της άλλης. Πώς αλλιώς θα χαρακτηρίσεις, παρά μόνο ως διχαστική, μια κουλτούρα που κατόρθωσε, ενώ αναφέρεται σε χώρο όπου εκτυλίσσονται γεγονότα στα οποία υποτίθεται ότι συμμετέχουν όλοι οι υπόλοιποι εκτός από αυτούς που διεκδικούν τη συμπερίληψη, να γίνονται πολιτικές διεργασίες ώστε η συμπερίληψη, η διαφορετικότητα, η πολυαισθαντικότητα και άλλες αφηρημένες έννοιες να αντικαταστήσουν τις αμιγώς πολιτικές και διαυγείς έννοιες της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης;
Το «κίνημα» της συμπερίληψης είναι τόσο πολιτικό όσο είναι πολιτικό το σινεμά του Γούντι Αλεν ή τα τραγούδια της Τέιλορ Σουίφτ. Είναι όχι μόνο μάταιο αλλά και αποπροσανατολιστικό να προσπαθούν κάποιοι να δώσουν πολιτικό χαρακτήρα σε μία έννοια με το να ονομάζουν την γκετοποίηση και την εργασιακή εκμετάλλευση των μεταναστών κοινωνική ενσωμάτωση ή καθορίζοντας τις έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας με βάση τις σεξουαλικές τάσεις, τον τρόπο ντυσίματος και τις ατομικές ιδιοτροπίες, περιορίζοντας το μέγιστο και (σκοπίμως) άλυτο πρόβλημα των διακρίσεων στο στενό πλαίσιο των προτιμήσεων.
Το δε γεγονός ότι το σύστημα της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας, ένα σύστημα βασισμένο στις διακρίσεις, όχι μόνο υιοθετεί τα συνθήματα ενός κινήματος που έστω και με ρηχό τρόπο τις αντιμάχεται, αλλά φτάνει και να τα εφαρμόζει με φανατισμό (δες τελετή έναρξης Ολυμπιακών Αγώνων καθώς και τις νομοθεσίες περί δικαιώματος επιλογής φύλου σε παιδιά του δημοτικού σχολείου) δείχνει ότι κάτι περίεργο συμβαίνει. Δείχνει ότι όλη αυτή η υπερβολή, τελικά, εξυπηρετεί όχι τη λεγόμενη woke ατζέντα αλλά την άλλη, τη γνωστή, την αέναη, παντοδύναμη και αναλλοίωτη ατζέντα της Πυγμής.
Η αποκατάσταση και η επεξεργασία πολιτικών εννοιών πρέπει να περιλαμβάνει στον πυρήνα του οδικού της χάρτη την επαναστατικότητα, απαιτεί ανατροπή, όραμα, αντικατάσταση του παλιού με το καινούργιο. Και το σημαντικότερο, απαιτεί παλλαϊκή συμμετοχή όχι με βάση τις ατομικές ιδιαιτερότητες του κάθε συμμετέχοντα αλλά με βάση τα κοινά χαρακτηριστικά ανθρώπων που διεκδικούν το δικαίωμα να αλλάξουν τη μοίρα όλης της κοινωνίας και όχι μιας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων· αυτά τα χαρακτηριστικά που ενώνουν ένα κίνημα και όχι αυτά που το διχάζουν. Πολιτικά είναι τα αιτήματα που επιδιώκουν ν’ αλλάξουν την Ιστορία.
Τα υπόλοιπα, ιδιαίτερα αυτά που μέσω της υπερβολής διεκδικούν συμμετοχή σε ένα αποτυχημένο όσον αφορά τον πολιτισμό και τον ανθρωπισμό σύστημα, εξαντλούνται σε πρωτοτυπίες που αργά ή γρήγορα καταντούν κοινοτοπίες, οι οποίες όταν παύσουν να εξυπηρετούν το πλέγμα της εξουσίας με τη διαπλοκή που τις ανέδειξε, θα πεταχτούν στον κάλαθο των αχρήστων ως δήθεν προϊόντα παρακμής και κοινωνικού εκφυλισμού. Και μοιάζουν, όλα αυτά τα ατίθασα, δημιουργικά και κατά κάποιον τρόπο ελεύθερα πλάσματα, με αγριοκάτσικα που θέλουν να μπουν στο μαντρί με τα αγελοποιημένα αιγοπρόβατα και να ακούνε τον βοσκό που τα μαθαίνει να προετοιμάζονται για τη Μεγάλη Εβδομάδα.
Τι σημαίνει λοιπόν συμπερίληψη; Δικαίωμα συμμετοχής υποθέτω. Αλλά πού, σε ποιον χώρο; Στον χώρο του ατέρμονου ανταγωνισμού και της ανθρωποφαγίας;
Πώς και με ποιους όρους; Με όρους συμμετοχής σε μια λεόντειο εταιρεία που το καταστατικό της βασίζεται στην ανισότητα και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο; Ναι, μας λένε, θέλω να συμπεριληφθώ κι εγώ σε αυτό που συμμετέχετε εσείς. Ποιο είναι αυτό; Ποιοι είμαστε εμείς; Ποιοι εσείς; Και συγκρούεται πλέον το ασαφές «Εμείς» με το εξίσου ασαφές «Εσείς» για συμμετοχή σε ένα ευτελές «Αυτό», προς όφελος των «Αλλων». Των πάντοτε πονηρών, επιδέξιων και αποτελεσματικών Αλλων που γι’ αυτούς έννοιες όπως η συμπερίληψη, η διαφορετικότητα, η «ουδετεροφυλότητα» – και όποιο άλλο ευφάνταστο και ανώδυνο για το σύστημα εξουσίας υποκατάστατο του τρίπτυχου της Δημοκρατίας είναι καλές και άγιες μόνο όταν έχουν την «ενσυναίσθηση» να υποχωρούν άτακτα μπροστά στις μεγαλοπρεπείς αυλόπορτες των επαύλεών τους.
Ο Τάκης Λάγιος είναι νομικός – συγγραφέας
