Πηγή: Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο
Για την πρόσφατη απόφαση του ΕΔΔΑ για το περιστατικό στην Ψέριμο το 2014
«Για τον Belal, δικαιωθήκαμε στο δικαστήριο, αφού αυτό διαπίστωσε ότι υπήρξε παράβαση. Πολλοί άνθρωποι δεν δικαιώνονται και αυτό δείχνει ότι κάτι πάει λάθος.» Douaa Alkhatib, τότε σύζυγος του Belal που τραυματίστηκε θανάσιμα από το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα, σε συνέντευξη στην RSA, μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ
«Δεν φανταζόμουν ότι ένα άτομο αξίζει όσο μια σφαίρα. Ξέφυγα από τον θάνατο και τον πόλεμο για να αναζητήσω τη ζωή. Έτσι, όταν συνειδητοποίησα ότι αυτό που με περίμενε σε εκείνη τη θάλασσα ήταν μόνο θάνατος, πραγματικά συγκλονίστηκα.»
Μ.Α., υπέστη σοβαρό τραυματισμό στον ώμο μετά από πυροβολισμό από το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα
«Ακόμη και μετά από 10 χρόνια, το περιστατικό εξακολουθεί να μας προκαλεί εφιάλτες.» N.T., σύζυγος του Μ.Α., που βρισκόταν επίσης στη βάρκα μαζί με την κόρη τους
Δεκατρείς (!) πυροβολισμοί στη μηχανή ενός πλοιαρίου που μετέφερε πρόσφυγες, ένας πρόσφυγας σοβαρά τραυματισμένος που στη συνέχεια απεβίωσε κι ένας ακόμη τραυματίας, μια υπόθεση που η ελληνική δικαιοσύνη έθεσε στο αρχείο, και μια (ακόμα) καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Μόλις λίγες μέρες πριν, στις 16 Απριλίου 2024, η καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ εναντίον της Ελλάδας για την υπόθεση της Ψερίμου το 2014, κατέστη οριστικά αμετάκλητη, καθώς πέρασε η τρίμηνη διορία που είχε η ελληνική κυβέρνηση να ασκήσει έφεση. Με αυτή την αφορμή, δημοσιεύουμε σήμερα την ιστορία των B.T. και M.A., που ήταν πρόσφυγες στη βάρκα που δέχτηκε τους πυροβολισμούς του λιμενικού.
Για το κείμενο αυτό, πραγματοποιήσαμε εκτενείς συνεντεύξεις τόσο με την τότε σύζυγο του θανόντος πρόσφυγα, Belal T., όσο και με τον M.A., τον δεύτερο σοβαρά τραυματισμένο πρόσφυγα και τη σύζυγό του, η οποία βρισκόταν επίσης στην ίδια βάρκα. Οι συνεντεύξεις, που πραγματοποιήθηκαν από την RSA, έλαβαν χώρα μετά την καταδίκη της Ελλάδας από το ΕΔΔΑ για το περιστατικό, και παρατίθενται πλήρως μέσα στο κείμενο.
Ψέριμος, 22 Σεπτεμβρίου 2014: Δώδεκα πρόσφυγες βρίσκονται μέσα σε μια βάρκα για να περάσουν τα σύνορα από την Τουρκία στην Ελλάδα, πλησιάζοντας την Ψέριμο. Το πλοιάριο φέρεται να μην σταματά μετά τον εντοπισμό του και τη σχετική εντολή των λιμενικών. Οι λιμενικοί πυροβολούν συνολικά 20 (!) φορές, ρίχνοντας 7 προειδοποιητικές βολές στον αέρα, και στη συνέχεια, άλλες 13 φορές κατευθείαν στη μηχανή του πλοιαρίου.
Λίγο αργότερα, το λιμενικό έχει ακινητοποιήσει την προσφυγική βάρκα. Ο απολογισμός από την εξαιρετικά δυσανάλογη χρήση βίας από το λιμενικό είναι τραγικός: ένας πρόσφυγας από τη Συρία, ο Belal T., έχει πυροβοληθεί στο κεφάλι, και άλλος ένας, ο M.A., έχει πυροβοληθεί σοβαρά στον ώμο.
Στις 30 Ιουνίου, μετά τη διενέργεια προκαταρκτικής έρευνας για την ενδεχόμενη ποινική ευθύνη των λιμενικών που ενεπλάκησαν στο περιστατικό και τη σχετική πειθαρχική έρευνα (ΕΔΕ) που κατέληξε ότι οι λιμενικοί δεν είχαν καμία ευθύνη, ο Εισαγγελέας του Ναυτοδικείου ανακοίνωσε ότι δεν θα ασκηθεί ποινική δίωξη κατά των εμπλεκόμενων λιμενικών και έθεσε την υπόθεση στο αρχείο. Ετσι, η υπόθεση δεν έφτασε ποτέ να δικαστεί ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης για το ζήτημα αυτό.
Στις 28 Δεκεμβρίου 2015, η οικογένεια του Belal T. κατέθεσε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ. Στις 16 Ιανουαρίου 2024, δέκα χρόνια μετά το περιστατικό, το ΕΔΔΑ εξέδωσε την απόφαση Alkhatib and others v. Greece, No 3566/16 με την οποία καταδίκασε την Ελλάδα αφενός για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή εξαιτίας του θανάσιμου τραυματισμού του Belal, και αφετέρου για αναποτελεσματική διερεύνηση του περιστατικού από την πλευρά των ελληνικών αρχών. Τη νομική εκπροσώπηση της υπόθεσης έχουν αναλάβει δικηγόροι εκ μέρους της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και του Ιδρύματος PRO ASYL. Η οικογένεια του Belal βρήκε κάποια δικαίωση, που δεν αναπληρώνει φυσικά τον θάνατο και το τραύμα, δίνει όμως ένα μήνυμα, μίας έστω καθυστερημένα, δικαιοσύνης.
Αναμφισβήτητα, η ιστορία αυτή συνιστά μια εξαιρετικά τραγική περίπτωση, που οδήγησε στον θάνατο του Belal T. και τον σοβαρό τραυματισμό του Μ.Α.. Οδήγησε επίσης σε μια αβάσταχτη περιπέτεια της οικογένειας του Belal, τόσο όσο ο άνθρωπός τους βρισκόταν στην Ελλάδα σε κωματώδη κατάσταση για έναν χρόνο, όσο φυσικά και μετά τον θάνατό του που επήλθε λόγω του αρχικού τραυματισμού του. Το βαθύ τραύμα της οικογένειας, όχι μόνο δεν έτυχε καμίας υποστήριξης από την πλευρά των ελληνικών αρχών, που έφεραν και την αποκλειστική ευθύνη για τον θανάσιμο τραυματισμό του Belal, αλλά αντίθετα, επιβαρύνθηκε από έναν γραφειοκρατικό λαβύρινθο και διαρκή προβλήματα σε κάθε βήμα, ακόμα και στην άφιξη της οικογένειας στην Ελλάδα.
Ωστόσο, ταυτόχρονα, η ιστορία αυτή δυστυχώς δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση «ένα τραγικό, μεμονωμένο περιστατικό». Σε πολλές πλευρές της, επιβεβαιώνει ένα επικίνδυνο μοτίβο από την πλευρά των ελληνικών αρχών, που οδηγεί σε παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων και, σε πολλές περιπτώσεις, στον θάνατο. Στα ελληνικά σύνορα, οι ζωές των ανθρώπων βρίσκονται σε κίνδυνο, ως συνέπεια των συστηματικών πρακτικών αποτροπής, της απουσίας νόμιμων και ασφαλών διόδων για όσους και όσες θέλουν να αιτηθούν άσυλο και των διαρκών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρόκειται για πρακτικές που πρέπει να τερματιστούν δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα στην προστασία της ανθρώπινης ζωής.
