Το άσυλο και το μίσος εναντίον μεταναστών και προσφύγων, του Διονύση Ελευθεράτου
Ε, λοιπόν, όταν αρχίσουν πάλι να υποβάλλονται και να εξετάζονται αιτήσεις ασύλου στην Ελλάδα, ας διεκπεραιώνονται όλα με τρόπο απλούστερο εκείνου που χαρακτήριζε τις σχετικές διαδικασίες, προ της διαβόητης κυβερνητικής απόφασης για τρίμηνη αναστολή. Αφού η κυβέρνηση σμπαραλιάζει κάθε έννοια διεθνούς νομιμότητας, ας γίνει και το επόμενο βήμα: Ας ανατεθεί η σχετική αρμοδιότητα στη διεύθυνση της… εφημερίδας «Πρώτο Θέμα», που όλα (πρόλαβε και) τα μέτρησε κι όλα τα ξέρει…
«Λιγότεροι από το 15% όσων φθάνουν δικαιούνται άσυλο, οι υπόλοιποι είναι από Αίγυπτο, Πακιστάν και Μπαγκλαντές», διατεινόταν με θαυμαστή κατηγορηματικότητα το πρωτοσέλιδο του «Πρώτου Θέματος», την Κυριακή, 13 Ιουλίου 2025. Εδώ αξίζει να γίνουν μερικές επισημάνσεις, ώστε να αντιληφθούμε καλύτερα ορισμένες «τεχνικές» της ρητορικής που διασπείρει την έχθρα για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.
Αρχικά, τα συστημικά μέσα ενημέρωσης κατέγραφαν με μεγαλύτερη πληρότητα τις χώρες προέλευσης των ανθρώπων που κατέφθαναν στην Κρήτη. «Ξεκινούν από Αίγυπτο, Σουδάν, Υεμένη, Μπαγκλαντές και Λιβύη» έγραφε το site της ertnews στις 11 Ιουλίου, ενώ σε τηλεοπτικά κανάλια αναφέρονταν το Σουδάν και η Αίγυπτος ως τα δυο βασικότερα κράτη «εκκίνησης». Ειδικά για το Σουδάν, το συμπέρασμα αυτό είναι απολύτως συμβατό και προς τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Σύμφωνα με αυτά, κατά το τελευταίο έτος προέρχεται από τη χώρα αυτή το 78% των αιτούντων άσυλο σε Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία.
Να όμως που σταδιακά αραιώνουν στα ελληνικά ΜΜΕ οι αναφορές σε χώρες όπως είναι το Σουδάν (πεδίο απερίγραπτης κόλασης), αλλά και η χαοτική Λιβύη, όπου κάθε τρεις και λίγο «μιλούν τα όπλα» στα «ξεκαθαρίσματα λογαριασμών» μεταξύ πολεμάρχων. Η σκοπιμότητα αυτού του «αραιώματος» είναι προφανής. Να ισχυροποιηθεί η αντίληψη ότι λίγοι από όσους έρχονται χρήζουν προστασίας.
Στο σημείο αυτό μπορούμε να κάνουμε την πρώτη κεντρική επισήμανση κι αυτή αφορά δυο παράλληλες «θεωρητικές» κινήσεις. Αφενός επιχειρείται να ταυτιστεί η έννοια του επίδοξου οικονομικού μετανάστη με την ιδιότητα του υπερβολικά… απαιτητικού ανθρώπου, ο οποίος κινεί για αλλού (κατά κανόνα πάνω σε σκάφη – «σκυλοπνίχτες» και αντιμετωπίζοντας ποικίλους κινδύνους), όχι επειδή στη χώρα του δεν μπορεί να επιβιώσει αξιοπρεπώς, αλλά διότι κυνηγά μια «ζωή χαρισάμενη». Αφετέρου, εμφανίζεται το πολιτικό άσυλο ως θεσμός που αφορά μόνον όσους προέρχονται από εμπόλεμες χώρες. Αυτή η αυθαίρετη συρρίκνωση μπορεί να ταιριάζει στο κατακρεουργημένο «Δίκαιο» που οραματίζονται ορισμένοι, στο κανονικό Δίκαιο, όμως, δεν ισχύει.
Άσυλο δικαιούνται όσοι κινδυνεύουν να υποστούν σοβαρές διώξεις, λόγω πολιτικών πεποιθήσεων, πολιτικής δράσης, θρησκείας, φυλής, εθνικότητας. Είναι άλλο πράγμα να υπενθυμίζει κάποιος πως κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά (γι’αυτό άλλωστε προβλέπεται εξατομικευμένη διαδικασία) και άλλο να ορίζει – όπως κάνουν τα κουτοπόνηρα δημοσιεύματα – το άσυλο ως ανάρμοστο για ανθρώπους που προέρχονται από μη εμπόλεμες χώρες.
Αν ήταν έτσι, δεν θα υπήρχαν Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες ανά την Ευρώπη στην περίοδο της χούντας. Ούτε Ισπανοί πολιτικοί πρόσφυγες, έπειτα από το τέλος του εμφυλίου πολέμου και την επικράτηση των φασιστών του Φράνκο. Ούτε – στη σύγχρονη εποχή – θα είχε δοθεί άσυλο σε Τούρκους αντικαθεστωτικούς, ειδικά μετά το πραξικόπημα του 2016.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της προαναφερθείσας αντίληψης είναι οι αναφορές στην Αίγυπτο. Έλεγε προ ημερών παρουσιαστής μεγάλου τηλεοπτικού καναλιού πως, επειδή πρόκειται για «κανονική» χώρα στην οποία δεν γίνεται κανένας πόλεμος, όσοι καταφθάνουν από εκεί αποκλείεται να έχουν ως κίνητρο την αναζήτηση κάποιας ασφάλειας για τη ζωή τους. Αυταπόδεικτο το θεωρούσε.
Μόνο που το αιγυπτιακό καθεστώς είναι μια στυγνή δικτατορία, η οποία διώκει ακατάπαυστα, όχι μόνο μέλη ή οπαδούς των «Αδελφών Μουσουλμάνων», αλλά και πάσης φύσεως «κοσμικούς» αντιφρονούντες. Διαφωνούντες, δημοκράτες, ακτιβιστές, υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκονται «στο στόχαστρο» των αρχών. Η Αίγυπτος είναι «διάσημη» για τους «επ’αόριστον» εγκλεισμούς στις φυλακές και για τα συστηματικά βασανιστήρια – ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ, βιασμούς κ.α – μέσα σε αυτές. Επίσης, για τις παρωδίες δικών που συχνότατα καταλήγουν σε θανατικές ποινές σχετικές με «πολιτική βία» και σε εκτελέσεις, οι οποίες μάλιστα έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.
Όλα τούτα, βεβαίως, ο «υπεύθυνος» δημόσιος λόγος στην Ελλάδα είτε τα αποσιωπά είτε τα θίγει μόνο ψιθυριστά, επειδή η Αίγυπτος θεωρείται «στρατηγικός εταίρος» και το καθεστώς της φιλικότατο – με «αστερίσκο» την υπόθεση της Μονής του Σινά. Η πραγματικότητα όμως δεν αλλάζει, επειδή κάποιοι θεωρούν ταμπού την παραδοχή της.
Ένα μέτρο που απειλεί… αγροτικούς συλλόγους
Δεύτερη επισήμανση: Ίσως κάποιοι θεωρούν ότι το τρέχον «γιοκ» στις αιτήσεις ασύλου αποτελεί μεν παρέκκλιση, λόγω «εκτάκτων αναγκών», αλλά είναι ηθικά νομιμοποιημένο, επειδή στο παρελθόν το ελληνικό κράτος έδειχνε «γενναιόδωρο» σε αυτόν τον τομέα. Αλλά αυτό, το τελευταίο, απέχει πολύ από την αλήθεια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Πριν από δεκαπέντε χρόνια η χώρα διαμαρτυρήθηκε εντόνως στην Κομισιόν, διότι μειώθηκαν τα ευρωπαϊκά κονδύλια που είχε λαμβάνειν το ελληνικό κράτος για την περίθαλψη ανθρώπων, στους οποίους δινόταν πολιτικό άσυλο. Γιατί όμως μείωσαν, τότε, τα κονδύλια οι Βρυξέλλες; Διότι διαπίστωναν ότι η Ελλάδα είχε σχεδόν καταργήσει τη χορήγηση πολιτικού ασύλου.
Συγκεκριμένα, κατά το 2007, το ελληνικό κράτος είχε εγκρίνει μόλις οκτώ από τις 20.692 αιτήσεις ασύλου που είχαν υποβληθεί. Ποσοστό 0,03%. Το 2008 υποβλήθηκαν στην Ελλάδα 29.460 αιτήσεις ασύλου και εξ αυτών οι 380 έγιναν δεκτές. Ποσοστό 1.29%. Κατά το ίδιο έτος, στο σύνολο των κρατών – μελών της ΕΕ εξετάστηκαν 193.690 αιτήσεις και εγκρίθηκαν οι 51.960. Ποσοστό 26,8%.
Στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, βεβαίως, ζητούσαν άσυλο περισσότεροι άνθρωποι που προέρχονταν από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Αλλά και πάλι, η ελληνική… μοναδικότητα δεν μπορούσε να αμφισβητηθεί. Προσέχοντας τα παραπάνω στοιχεία για το 2008, διαπιστώνουμε ότι σε απόλυτα μεγέθη οι αιτήσεις ασύλου στην Ελλάδα ήταν τετραπλάσιες του μέσου όρου των «27», αλλά το ποσοστό έγκρισης 21 φορές μικρότερο. Τεράστια διαφορά. Ε, αυτά είδε η Κομισιόν και αποφάσισε να ψαλιδίσει τα αντίστοιχα κονδύλια για την Ελλάδα.
Τότε δεν είχε ακόμη αρχίσει ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία που έμελε να ξεριζώσει τόσο κόσμο. Δεν είχε αταρρεύσει το καθεστώς Καντάφι στη Λιβύη. Δεν υπήρχε κανένας Χαφτάρ στο γεωπολιτικό προσκήνιο. Υπήρχε όμως η δυσανεξία του ελληνικού κράτους στην παροχή ασύλου. Και ακούγονταν ήδη τα διάφορα «γιατί δεν κάθονται οι Αφγανοί στη χώρα τους να πολεμήσουν». Διότι, τελικά, τίποτα απ’ όσα βιώνουμε σήμερα σε μέγιστο βαθμό δεν προέκυψε ξαφνικά… Κι αυτό αφορά την Ελλάδα, αλλά και την Ευρώπη.
Τρίτη επισήμανση: Έχουν ήδη δει το φως της δημοσιότητας αναλύσεις που εξηγούν γιατί τα μέτρα της κυβέρνησης αδυνατούν να σταματήσουν το ερχομό ανθρώπων, οι οποίοι νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από την αναζήτηση μιας ασφαλέστερης και καλύτερης ζωής, στην Ευρώπη. Όσες αντιξοότητες, όσοι κίνδυνοι κι αν βρεθούν μπροστά τους.
Δεν θα τους πτοήσουν οι απειλές για την επικείμενη ταλαιπωρία, τους εγκλεισμούς, την κακομεταχείριση ή το φαγητό κατώτερης ποιότητας στις δομές. Ωστόσο, το παραλήρημα φιλοκυβερνητικών μέσων ενημέρωσης φθάνει μέχρι το σημείο να προβάλλει ως «όπλο» που θ’ αποτρέψει τις «καραβιές» ακόμη και το εξής μέτρο: «Καταργείται η αυτόματη νομιμοποίηση μετά από επτά χρόνια παραμονής στην Ελλάδα» («Πρώτο Θέμα», 13/7/2025).
Οποιοσδήποτε διατηρεί στοιχειώδη επαφή με την πραγματικότητα γνωρίζει καλά ότι κάτι τέτοιες εξαγγελίες απειλούν πρωτίστως άφθονους… γηγενείς αγρότες. Με κάθε «αντικίνητρο» για την παραμονή μεταναστών στην Ελλάδα, αγροτικοί σύλλογοι μετρούν σε πολλές παραπάνω χιλιάδες τις ελλείψεις «εργατικών χεριών» στον πρωτογενή τομέα. Στις αρχές του 2023 υπολόγιζαν τα κενά σε «περισσότερα από 25.000» (εδώ https://www.ot.gr/2023/02/13/agro/agrotes-ksemeinan-apo-ergates-ta-ellinika-xorafia/ ) και ένα χρόνο αργότερα σε 80.000 (εδώ https://www.kathimerini.gr/society/562795711/80-000-ergates-gis-exakoloythoyn-na-leipoyn-apo-ta-ellinika-chorafia/ ).
Αναζητώντας καλύτερα μεροκάματα και φιλικότερους κανόνες για νομιμοποίηση, μετανάστες εργάτες γης εγκαταλείπουν μαζικά την Ελλάδα. Σύμφωνα με όσα ανέφερε τον Ιανουάριο του 2024 ο πρόεδρος του Ενιαίου Αγροτικού Συλλόγου Ιεράπετρας, Μιχάλης Βιαννιτάκης, μόνο από την Κρήτη, κατά την πενταετία 2019 – 2023 είχαν φύγει «περίπου 40.000 μετανάστες, εργάτες γης που δεν είχαν χαρτιά». Για τους αγροτικούς συλλόγους αυτή η φυγή συνιστά τεράστιο πρόβλημα. Και φυσικά υπαρκτό πρόβλημα. Σε αντίθεση με την (διοχετευόμενη από την κυβέρνηση) κάλπικη ιδέα ότι με την κατάργηση της αυτόματης νομιμοποίησης στην επταετία, θα αποθαρρυνθούν (σήμερα!) οι απεγνωσμένοι που αναζητούν στα παράλια της Βόρειας Αφρικής την εκκίνηση για ένα άλμα προς την ελπίδα.
Κατά τ’ άλλα, δεν αποκλείεται ν’ αποκτήσει και συμπλήρωμα ο «κλασσικός» ρατσιστικός λόγος. Σε πρώτο χρόνο οι αλλοδαποί είναι τρισκατάρατοι διότι έρχονται στην Ελλάδα ως «εισβολείς» που απειλούν «ν’ αλλοιώσουν τον πολιτισμό μας» (ακόμη κι όταν η επιθυμία τους είναι να εγκατασταθούν τελικά σε κάποια χώρα της κεντρικής ή Βόρειας Ευρώπης). Μένει να δούμε μήπως, σε δεύτερο στάδιο, το έγκλημά τους συνίσταται στην… ακαταδεξιά και την εγκατάλειψη των καλλιεργειών μας. Όλα να περιμένει κανείς…
Τερατολογίες και κάλεσμα σε πάρτι χαιρεκακίας
Η τέταρτη επισήμανση αφορά αυτό το κράμα τερατωδών υπερβολών και επιθετικής ρητορικής σε βάρος μεταναστών και προσφύγων. Εν αρχή οι υπερβολές που καλούνται να υπηρετήσουν την κωμικοτραγική θεωρία της «αντικατάστασης»: Όπως εύστοχα παρατήρησε και η αρθρογράφος (στη «Ναυτεμπορική») Νικόλ Λειβαδάρη, ήταν παντελώς ασύμβατο προς την εν λόγω κινδυνολογία το γεγονός ότι στην Κρήτη των 624.408 κατοίκων – και 8.450 τετραγωνικών χιλιομέτρων, θα προσθέταμε – βρέθηκαν 1.500 πρόσφυγες και μετανάστες που στη συνέχεια λιγόστεψαν. Αλλά η κινδυνολογία φούντωσε, όχι μόνο στα λόγια του υπουργού Θ. Πλεύρη (απολύτως αναμενόμενο), αλλά και στα περισσότερα μέσα ενημέρωσης.
Ο «συναγερμός», βλέπετε, είναι απαραίτητος για τον επιχειρούμενο πολλαπλό αντιπερισπασμό. Απέτυχε η … πεφωτισμένη ελληνική διπλωματία στην υπόθεση της Λιβύης και το «ποντάρισμα» πάνω στον πάλαι ποτέ ημέτερο Χαφτάρ; Ναι, παταγωδώς, αλλά ελπίζουν ότι κάποιες εντυπώσεις θα διασωθούν, εάν επιδείξουν «σιδερένια πυγμή» σε βάρος μεταναστών και προσφύγων. Αλλά και τον εγχώριο αντιπερισπασμό (κάπως πρέπει να φύγει ο ΟΠΕΚΕΠΕ από το επίκεντρο της επικαιρότητας), σε συνδυασμό με την επιχείρηση προσέλκυσης του ακροδεξιού κοινού, μια χαρά τον εξυπηρετούν οι παιάνες αυτού του τύπου.
Κάπως έτσι, δεν «εξαφανίζουν» μόνο τη σύμβαση της Γενεύης και τη διεθνή νομιμότητα. «Εξαφανίζουν» και την αυθύπαρκτη υπόσταση των μεταναστών και προσφύγων. Οι άνθρωποι αυτοί προβάλλονται ως «πιόνια» του Χαφτάρ (έστω και ακούσια) και τροφοδότες των διακινητών. Αυτά και έτερον ουδέν… Με «δεδομένη» αυτή την βάση, ο Θ. Πλεύρης στην ουσία καλεί την κοινωνία σε ένα πάρτι χαιρεκακίας, στο οποίο καθένας θα διαλέγει το ποτό που του ταιριάζει.
Να, ας πούμε η «φαεινή» ιδέα για φαγητό κατώτερης ποιότητας. Εάν αγνοείς πως καλύπτουν τα ευρωπαϊκά ταμεία το 75% των συγκεκριμένων δαπανών σίτισης (η συμφωνία που υπεγράφη επί υπουργίας Ν. Μηταράκη προβλέπει 6,85 έως 6,88 ευρώ ημερησίως ανά άτομο), καθώς και ότι οι προδιαγραφές των μενού ορίζονται από την ΕΕ, μπορείς εύκολα να πανηγυρίζεις για την «προστασία των χρημάτων των φορολογούμενων». Αν το γνωρίζεις, έχεις την ευχέρεια να καμαρώνεις τον Πλεύρη που δεν λογαριάζει τίποτα και κανέναν, προκειμένου να αποθαρρύνει τους επόμενους επίδοξους «εισβολείς». Κι αν δεν πιστεύεις ότι με κάτι τέτοια θα επέλθει η αποθάρρυνση των «παρακατιανών», τότε μπορείς να γιορτάσεις για αυτή καθ’ εαυτή την επιδείνωση των συνθηκών διαμονής τους. Θα έχεις φθάσει έτσι στον σαδιστικό πυρήνα του ρατσισμού, καθώς δεν θα συνδέεις με «επιχειρησιακά ζητούμενα» την ικανοποίησή σου.
«Διάλεγε μάχες αρκετά μεγάλες, ώστε να αξίζουν, αλλά και αρκετά μικρές, για να νικήσεις» συμβούλευε κάποτε ο προοδευτικός Αμερικανός συγγραφέας και εκπαιδευτικός, Τζόναθαν Κοζόλ. Ο καθεστωτικός ρατσισμός κάνει κάτι παρεμφερές. Εμφανίζοντας πλαστές αιτίες «κακοδαιμονίας» μπροστά στα μάτια των ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων και των «μεσαίων» που νιώθουν ανασφαλή και κατερχόμενα, προτείνει μικρές, εφικτές «νίκες». Κυρίως «νίκες» ψυχολογικές: Να νιώθουν ότι υπάρχουν άλλοι «τελευταίοι τροχοί της άμαξας». Να χαίρονται τόσο περισσότερο, όσο σκληρότερα και κυνικότερα επιβεβαιώνεται η αδυναμία των «εσχάτων». Αυτή είναι η ζοφερή ουσία.
ΥΓ: Συζητήθηκε ήδη αρκετά η ανεκδιήγητη στάση του ΠΑΣΟΚ, που ναι μεν θεωρεί μη σύννομα τα μέτρα της κυβέρνησης, αλλά στη Βουλή απέφυγε να τα καταψηφίσει. Για να είμαστε όμως δίκαιοι, θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι αυτό το «παρών» του ΠΑΣΟΚ «κουβαλά» και κάποια συνέπεια, ως προς τα πεπραγμένα του «ακραίου κέντρου» (και) στην Ελλάδα. Περισσότερα για αυτό, σε επόμενο σημείωμα.
