ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΔΑΣΟΥΣ ΣΤΡΟΦΙΛΙΑΣ ΗΛΕΙΑΣ-ΑΧΑΙΑΣ
Αραιώστε το!
Ένα δροσερό απόγευμα ξεκινάω τον περίπατό μου από την πρώτη αντιπυρική Ζώνη. Μια πολύ όμορφη εικόνα μου τράβηξε την προσοχή.
Οι κορυφαίες φούντες από δύο απέναντι πεύκες είχαν σμίξει και φιλιόντουσαν τα κουκουνάρια τους. Άρχισε να τριβελίζει στο μυαλό μου ένα χρονογράφημα με τίτλο ο έρωτας της πευκοφούντας. Η χαρά μου κράτησε μέχρι την επόμενη αντιπυρική ζώνη που και οι δύο πλευρές της ήταν καμένες από την φωτιά που την πήδηξε. Τώρα κατάλαβα ότι τα αγκαλιασμένα κουκουνάρια δε φιλιόντουσαν από έρωτα αλλά θρηνούσαν και αναρωτιόντουσαν ποιο θα ήταν το θύμα και ποιο θα ήταν και θύμα και φονιάς του άλλου σε ενδεχόμενη πυρκαγιά. Το κείμενο που ακολουθεί είναι αντί χρονογραφήματος με τίτλο ο θρήνος της πευκοφούντας .
Επί τέλους, διπλασιάστε τουλάχιστον το πλάτος τους και φυτέψτε στα όριά τους βραδύκαυστα δασικά δένδρα. Σε αυτή την κατάσταση είναι περισσότερο επιταχυντές της πυρκαγιάς παρά αντιπυρικές ζώνες και μεγαλύτερη καθυστέρηση θα της έκαναν αν ήταν δάσος στη θέση τους. Δεν έχουμε παράδειγμα τα τελευταία τριάντα χρόνια πυρκαγιάς που αναχαιτίστηκε σε αντιπυρική ζώνη.
Ένα μεγάλο μέρος του δάσους έχει προέλθει από αναγέννηση καμένου την δεκαετία του ‘60. Τα πευκοδενδρύλλια είχαν τότε εμπορική αξία για φούρνους και ασβεστοκάμινα και το κράτος εισέπραττε από την αραίωσή του που γινόταν με πλειοδοτική δημοπρασία από επιχειρηματίες κάτω από τον αυστηρό έλεγχο των δασαρχείων. Όταν οι πευκοθάμνοι έχασαν την αξία τους και το κράτος έπρεπε να πληρώσει, φρέναρε και η αναγέννησή -αραίωση σύμφωνα με τους κανόνες της δασολογίας.
Στο δάσος της Στροφιλιάς με τα χρήματα που διατίθενται κάθε χρόνο για την αναγέννηση χρειάζονται τουλάχιστον είκοσι χρόνια με την ιδανική υπόθεση εργασίας ότι δεν θα έχουμε άλλη πυρκαγιά.
Σαν ακίνητη θρησκευτική εορτή
Εκείνη τη χρονιά τα εγκαίνια της αντιπυρικής περιόδου έγιναν με μια άσκηση δασοπυρόσβεσης. Το στρατηγείο ήταν εγκατεστημένο στο σημείο που παρκάρει συνήθως το πυροσβεστικό όχημα. Παρόντες Περιφερειάρχης, Nομάρχες Ηλείας και Αχαΐας, Δήμαρχοι βουλευτές κ.α.
Η εστία ξεκίνησε από ένα δημόσιο χορτολίβαδο στην θέση Βαλόστανη Μανολάδος, 200 μέτρα απόσταση από το δάσος. Τα πυροφυλάκια εντόπισαν έγκαιρα τον ύποπτο καπνό, τα πυροσβεστικά από Λεχαινά και Αχαΐα κινητοποιήθηκαν, οι κάτοικοι των δασοπαρόχθιων οικισμών έφθασαν με δικά τους μέσα σχεδόν μαζί με τα πυροσβεστικά, η φωτιά αναχαιτίστηκε καίγοντας μερικά στρέμματα χόρτα χωρίς να φθάσει στο δάσος. Η σειρήνα χτύπησε λήξη και μετά, συγχαρητήρια μεταξύ τους, φιλιά, ποζαρίσματα στις κάμερες, δηλώσεις επί δηλώσεων και κεράσματα στους πυροσβέστες. Κόντεψα να ξεχάσω ότι επρόκειτο για εικονική πραγματικότητα.
Το φινάλε της τελετής γράφτηκε λίγα χρόνια μετά. Η εστία θα ξεκινήσει μέσα στο δάσος σε απόσταση 200 μέτρων από το σημείο του στρατηγείου, στη θέση Καταράχι καίγοντας 800 περίπου στρέμματα χαλεπίου πεύκης από Κουνουπελάκι έως Παλουκέϊκα. Εκτός από τον ασυνείδητο ή αμελή εμπρηστή, σαν δεύτερος ένοχος αναδείχθηκε αυτή η μπαμπέσα κλιματική αλλαγή που δεν σεβάστηκε την ημερομηνία έναρξης της αντιπυρικής περιόδου και έστειλε πυροβόλα ξεροβόρια είκοσι μέρες πριν την εγκατάσταση του πυροσβεστικού.
Η κλιματική αλλαγή ζει και βασιλεύει στα μεγάλα Φόρα και στις ημερίδες σαν απειλή που έστειλε ο θεός στους αμαρτωλούς, αλλά και η έναρξη της αντιπυρικής περιόδου τα έχει μπήξει στην ίδια ημερομηνία σαν ακίνητη θρησκευτική εορτή ή εθνική επέτειος.
Ξεβρωμίστε το
Η φωτιά ξεκίνησε από την Παραλία Βαλκαδούρο Κουνουπελίου, ένα χιλιόμετρο απόσταση από τον οικισμό Σαμαραίικα και κατευθύνεται με ταχύτητα προς αυτόν. Παρακολουθώ την μάχη των πυροσβεστικών αεροπλάνων και ενός πυροσβεστικού ελικοπτέρου από ένα γυμνό σχεδόν χωράφι στο μέσον του οικισμού σε απόσταση της τάξης ενός χιλιομέτρου από την εστία. Ξαφνικά άρχισα να χοροπηδάω γιατί πήρε φωτιά μια τούφα χόρτα που πατούσα επάνω. Έκπληκτος παρατήρησα ένα πλήθος από μικρές μυστήριες φωτοβολίδες να πετάνε δίπλα μου. Μία από αυτές προσγειώθηκε σε ένα μεγάλο σωρό από 200 μπάλες κτηνοτροφικό τριφύλλι και το έκανε στάχτη. Δεν ήταν κουκουνάρια αλλά κουρέλια από μαύρα νάιλον πλαστικά που ο αέρας και το ωστικό κύμα μετέτρεπε σε φλογοβόλες οβίδες με εμβέλεια της τάξης του ενός χιλιομέτρου. Όποιος ενδιαφέρεται να τα γνωρίσει, θα τα βρει ανάμεσα σε σωρούς σκουπιδιών από πλαστικά, στρώματα, κρεβάτια, παπλώματα, καναπέδες, μπουκάλια, ρούχα (εκτός από σιδερικά και οικοσκευές που δεν τα αφήνουν να προσγειωθούν κάποια ντατσούνια των Ρομά) που κοσμούν ακόμη και καταμεσής τους δασικούς δρόμους. Οι εμπλεκόμενοι συναρμόδιοι, πλειοδοτούν σε κατάρες στους ασυνείδητους, ο ένας επικαλείται την αρμοδιότητα του άλλου ή την έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής, αλλά σπάνια βάζουν χεράκι να σβήσουν την εικόνα της ντροπής.
Στον νεοεκλεγέντα, αλλά παλιά καραβάνα σε ζητήματα τοπικής αυτοδιοίκησης, Δήμαρχο Δυτικής Αχαΐας Κύριο Αλεξόπουλο, και τον αεικίνητο, λαλίστατο στην προβολή της μεγάλης αναγέννησης που επιτελεί καθώς ισχυρίζεται, Δήμαρχο Ανδραβίδας Κυλλήνης Κύριο Λέτζα προτείνω:
Να καθιερώσουν από κοινού, την πρώτη ημέρα κάθε μήνα σαν ημέρα σκουπιδοπερίπατου στο δάσος, βαφτίζοντας το κοινό τους απορριμματοφόρο, Σκουπιδότρατα του Δάσους Στροφιλιάς.
Εκεί που άρχισα να την βρίσκω με την ιδέα μου γλάρωσα και ότι ακολουθεί είναι σε σκηνοθεσία ονείρου.
Οι δύο δήμαρχοι υιοθέτησαν την πρότασή μου και αποφάσισαν να μετατρέψουν τα εγκαίνια του σκουπιδοπερίπατου σε μεγάλη περιβαλλοντική εορτή, με την εξαφάνιση της χωματερής που κοσμεί το κέντρο, του κατά τα άλλα περίφημου προστατευόμενου έλους Λάμια (λίμνη Λάμια θα το λέω εγώ όπως όλοι οι ντόπιοι). Η τοποθεσία είναι στα μέσα του δρόμου δύο χιλιομέτρων που συνδέει το Βουπράσιο με το δάσος. Την δεκαετία του ‘80, για κάποια μεγαλόπνοα φαραωνικά σχέδια τουριστικής ανάπτυξης στο οικοσύστημα, έσφαξαν στη μέση την λίμνη υψώνοντας με τόνους φερτών υλικών χαλικόδρομο ύψους άνω των δύο μέτρων και μήκος δύο χιλιομέτρων, Ευτυχώς τα τουριστικά σχέδια ναυάγησαν αλλιώς θα είχε και το υπόλοιπο οικοσύστημα την ίδια τύχη με την λίμνη. Τον χειμώνα τα νερά καβαλάνε το δρόμο αποκαθιστώντας την ενότητα της λίμνης ενώ τους υπόλοιπους μήνες ο δρόμος μετατρέπεται σε χωματερή παντός είδους σκουπιδιών με την κυριαρχία του πλαστικού. Τον χειμώνα όταν η ροή του νερού είναι έντονη, διάφορα υλικά κάνουν βαρκάδα στη λίμνη.
Διακρίνω τους δύο Δημάρχους δίπλα στην σκουπιδότρατα να δίνουν συνέντευξη για τα σχέδια συνεργασίας των όμορων δήμων σε θέματα περιβάλλοντος και όχι μόνο, προσφέροντας στους επίσημους εκτός από εργαλεία και μάσκες, γιατί μια ψόφια μισολιωμένη αγελάδα στη μέση του δρόμου αναδείχνει τα έντονα αρώματά της. Διακρίνω τον υφυπουργό Κύριο Νικολακόπουλο επάνω σε ένα γερανό της τροχαίας να την σπρώχνει προς την σκουπιδότρατα. Ο Βουλευτής Κύριος Κατσανιώτης ξαρίζει με μια τσάπα τις άκρες του δρόμου. Ο Περιφερειάρχης Κύριος Φαρμάκης φοράει μακριές μπότες και πελαγώνει επιθετικά στη λίμνη και με ένα μακρύ καμάκι προσπαθώντας να ψαρέψει ένα μάτσο από πάνες. Κάποιοι άλλοι που δεν γνωρίζω βοηθάνε με δεκριάνια και τσουγκράνες. Αίφνης , ακούω μια γλυκεία φωνή να μου φωνάζει . Κύριε Καθηγητά είσθε και σεις εδώ, μπράβο. Ήταν η Βουλευτής Κυρία Αυγερινοπούλου, υπεύθυνη Περιβάλλοντος της Βουλής, ψαρεύοντας με καλάμι και πολυάγκιστρο. Μέσα στην απόχη της είχε ένα παπούτσι που είχε πιάσει και προσπαθούσε να το ζευγαρώσει.
Εκεί ήταν και το φορτηγάκι του φορέα διαχείρισης, με την ιδιαίτερα ενεργό κυρία που προΐσταται να κάνει συστάσεις να προσέχουν γιατί στο χαντάκι υπάρχουν νερόφιδα και χελώνες. Σιγά μη ζυγώσουν οι νεροφίδες και οι νεροχελώνες στη βρωμιά την ειρωνεύτηκε κάποιος.
Να και ο βουλευτής Αχαΐας Κύριος Παναγιωτόπουλος σε μια άκρη, σε ένα πηγαδάκι με κάποιους δικούς του μουρμουρίζει ότι έχει να καθαριστεί το μέρος από τότε που ήταν αυτός Δήμαρχος Δυτικής Αχαΐας.
Ο δρόμος έγινε αυγό. Δόθηκαν όρκοι ότι χαβούζα τέλος για πάντα, ότι θα αποκατασταθεί η ενότητα της λίμνης με το ισοπέδωμα του τείχους και ακολούθησε πορεία στα κοντινά χωριά . Μπροστά η σκουπιδότρατα με τα λάφυρα με συνοδηγούς τους Δημάρχους και πίσω οι επίσημοι όλοι μαζί με τα όπλα επώμου όρθιοι επάνω στη ρεμούρκα ενός τρακτέρ που ακολουθούσε. Η γιορτή τελείωσε με συναυλία δίπλα στον Εθνικό Δρόμο στα σύνορα Ηλείας Αχαΐας.
Ξύπνησα απότομα από τα κλαρίνα και με συνέλαβα να μουρμουρίζω, λύσσα το έκανες βρε όνειρο το ζήτημα, αντί για σκουπιδοπερίπαταο πιο ρεαλιστική και αποτελεσματική πρόταση είναι να αναθέσουν εργολαβία το ξεβρόμισμα του δάσους σε έναν ρομά με το ντατσούνι του.
Βρακώστε τις δασικές υπηρεσίες
Η φωτιά ξεκίνησε από τα σύνορα της Λίμνης Λάμια με την Θέση Νερατζιά, συνεχίζει σε ένα χορτολιμώνα ονόματι Κουτουζήνα και κατευθύνεται προς τον χαλικόδρομο Μετοχίου Κουνουπελίου. Το πυροσβεστικό είναι στημένο επάνω στο χαλικόδρομο και την περιμένει. Οι κάτοικοι του δασοπαρόχθιου οικισμού παρακαλούν τον πυροσβέστη να πλησιάσει στο μέτωπο και να αναχαιτίσει την φωτιά τώρα που είναι στο χορτολίβαδο. Εκείνος διστάζει, φοβάται μην κολλήσει και δεν μπορεί χωρίς εντολή ανωτέρου να προχωρήσει. Οι κάτοικοι τον πιέζουν διαβεβαιώνοντας τον ότι δεν θα κολλήσει, ο δασικός υπάλληλος που είναι παρών από την μία κουνούσε τους ώμους του σαν αναρμόδιος και από την άλλη έκλεινε το μάτι στους κατοίκους να πιέσουν τον οδηγό του πυροσβεστικού. Τελικά η φωτιά καβάλησε τον δρόμο σε σημείο κοντά στο πευκοδάσος καίγοντας 600 περίπου στρέμματα. Ένας Δασάρχης φίλος μου που έχει φύγει μου είπε τότε, κρίμα που άφησαν την φωτιά να πλησιάσει.
Ακούω ότι θα αναβαθμιστεί ο ρόλος των δασικών υπηρεσιών στη δασοπυρόσβεση.
Θα έλεγα βρακώστε τες πρώτα και μετά αναβαθμίστε τες. Διότι αν τους δώσετε αρμοδιότητα έτσι ξεβράκωτες η ατάκα που κυκλοφορεί στους δασολόγους ότι γλυτώσαμε από αρμοδιότητες αλλά την πλήρωσαν τα δάση θα μετακινηθεί στους πυροσβέστες.
Οι άμισθοι πυροφύλακες – πυροσβέστες είναι στα πόδια σας
Θα ήταν ενδιαφέρουσα μια καταγραφή των εστιών που δεν εξελίχθηκαν σε πυρκαγιές χάρι στην έγκαιρη και ουσιαστική παρέμβαση των κατοίκων των όμορων προς το δάσος οικισμών.
Ο βουλευτής κύριος Ανδρέας Παναγιωτόπουλος όταν ήταν δήμαρχος Δυτικής Αχαΐας δήλωνε ότι όταν εμείς φθάνουμε τους βρίσκουμε να σβήνουν. Στην τελευταία πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στην θέση Καταράχι Μανολάδος, που αναφέρθηκα στην αρχή πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, με το ρεντιστικό τεπόζιτο στο τρακτέρ καθυστερούσε ένας κάτοικος την εξέλιξη της εστίας για μισή ώρα περιμένοντας την πυροσβεστική.
Αφήστε από μια ρυμουλκούμενη δεξαμενή νερού σε κάθε οικισμό ώστε με δικά τους τρακτέρ οι κάτοικοι θα την αξιοποιήσουν για άμεση παρέμβαση στα όρια του κρίσιμου χρόνου.
Για τις επικίνδυνες μέρες
Είναι αναγκαία η οργανωμένη, αυστηρά ελεγχόμενη, σχετικά μαζική παρουσία με αποκλειστικό σκοπό την φύλαξη και ενδεχόμενη άμεση παρέμβαση.
Εδώ αποφασιστική μπορεί να είναι η βοήθεια των λαϊκών οργανώσεων για την προστασία της λαϊκής περιουσίας.
Μέχρι να κυκλοφορείστε Drones, αγοράστε πέντε κατάλληλες δίτροχες ή τετράτροχες μηχανές κατάλληλες για περιπολίες. Οι τοπικές δημοτικές ενότητες μαζί με λαϊκές οργανώσεις θα σας εφοδιάσουν με εθελοντές οδηγούς. Διαθέστε και κάποιους από τους οκταμηνίτες, εφόσον διατηρείτε αυτόν τον αντεργατικό θεσμό. Γεμίστε βενζίνη τα μηχανάκια και τα διαθέσιμα αγροτικά μηχανήματα με ραντιστικά δοχεία κάποιων κάποιων εθελοντών. Μοιράστε κανένα κιάλι της προκοπής (μέχρι να μας έλθουν οι κάμερες πυρανίχνευσης) και διπλασιάστε τα παρατηρητήρια. Συγκροτείστε ένα στοιχειώδες καλοκαιρινό συντονιστικό από εκπροσώπους τοπικών κοινοτήτων -δασαρχείων -φορέα διαχείρισης -λαϊκών οργανώσεων για την οργάνωση της επικουρικής βοήθειας στην πρόληψη και ενδεχόμενη άμεση παρέμβαση.
Επειδή η ζωντανή παρέμβαση και εθελοντική επιστράτευση των λαϊκών οργανώσεων για άμεσα μέτρα σωτηρίας είναι το επείγον, απέφυγα κάθε αναφορά μου στις διαχρονικά δασοκτόνες πολιτικές των κυβερνήσεων και τις πρόσφατες εξαγγελίες για επιχειρηματική αξιοποίηση των δασών.
Για αυτούς που θα βρουν τις προτάσεις μου πολύ παλιατζίδικες σε σχέση με τις μεγάλες δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας, επισημαίνω ότι ακόμη και αν αποδράσει η τεχνική νοημοσύνη από τις ημερίδες και τις εξαγγελίες αγκαλιά με Drones, αισθητήρες και κάμερες πυρανίχνευσης, συστήματα δορυφορικού εντοπισμού κ.τλ., κ.τλ. πρέπει να βρει δάση να προστατεύσει και όχι κορμούς κορακόμαυρους.
Υστερόγραφο: Με εξαίρεση το όνειρο κανένα άλλο γεγονός δεν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας, απλά παρέλειψα τα ονόματα.
Ο Νίκος Σάμαρης είναι καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών (Συνταξιούχος)
