Κάποτε υπήρχαν οι μεγάλοι σταρ, οι πρωταγωνιστές με την απαράμιλλη γοητεία που γέμιζαν ασφυκτικά κινηματογραφικές αίθουσες, γήπεδα συναυλιών και πολιτικές αρένες. Σταρ που θεράπευαν τις πληγές της καθημερινής ζωής των ανθρώπων.
Ποιος και ποια δεν είχε υποκλιθεί μπροστά στο ‘’βασιλιά του Χόλιγουντ’’ Ροδόλφο Βαλεντίνο, σ’ αυτόν τον θρύλο του ‘’λατίνου εραστή’’;
Πόσες γυναίκες δεν έχουν παραληρήσει μπροστά στη μορφή του ‘’Ρετ Μπάτλερ’’, στο ‘’Όσα παίρνει ο άνεμος’’ του θεϊκού Κλαρκ Γκέιμπλ;
Πόσα εκατομμύρια γυναικών δεν ερωτεύτηκαν το τυχοδιωκτικό πνεύμα του Έρολ Φλιν, που θα ταξιδέψει στην Κούβα, θα γνωρίσει τον Κάστρο και θα αποθεώσει την επανάσταση;
Ποιος δεν αγάπησε τον γκάνγκστερ και φυγά, τον απειλητικό και πάντα ερωτικό Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ με το μόνιμο τσιγάρο στα χείλη και τη μόνιμη θλίψη; Αυτόν τον ‘’Μπόγκι’’ τον πρώτο στις διαδηλώσεις ενάντια στις μακαρθικές διώξεις.
Ποιος δεν έχει υποκλιθεί μπροστά στο ζωώδες και αυτοκαταστροφικό ένστικτο του Μάρλον Μπράντο ως ‘’Στάνλεϊ Κοβάλσκι’’, μπροστά στην υποκριτική ιδιοφυϊα του στο ‘’Νονό’’; Σ’ αυτόν που αρνήθηκε το όσκαρ διαμαρτυρόμενος και με αυτό τον τρόπο για την αρνητική και μειωτική συμπεριφορά του κοινωνικού και κινηματογραφικού κατεστημένου απέναντι τους ινδιάνους. Πόσες αναρίθμητες γυναίκες δεν ένιωσαν ευδαιμονία μυρίζοντας από μακριά το ιδρωμένο μπλουζάκι του;
Πόσα εκατομμύρια ‘’ταραχές’’ δεν δημιουργούσε το διάβα του ‘’Μεγάλου δραπέτη’’ του Πολ Νιούμαν, ή ο ‘’γητευτής των αλόγων’’ Ρόμπερτ Ρέντφορντ;
Απ’ την άλλη πόσοι αναρίθμητοι άντρες δεν έχουν ονειρευτεί, έστω για μια φορά, εκείνες τις καθηλωτικές σταρ, εκείνα τα γυναικεία είδωλα;
Τη μαχητική Μπέτι Ντέιβις που το νατουραλισμό του μεσοπολέμου τον μετατρέπει σε μοντέρνο ρεαλισμό, αλλάζοντας τα δεδομένα.
Τη βροντερή φεμινίστρια Κάθριν Χέμπορν, την ενζενί και μοιραία σ’ ένα δυστοπικό Χόλιγουντ.
Τη μυστηριώδη και αινιγματική Γκρέτα Γκάρμπο, την εκθαμβωτική Άβα Γκάρντνερ, το ‘’παιδί θαύμα’’ Λιζ Τέιλορ με τα βιολετί μάτια και προπαντός την αθώα σεξουαλική καλλονή Μέριλιν Μονρόε, το sex-symbol της δεκαετίας του ’50, αυτήν που θα στηρίξει τον Άρθουρ Μίλλερ μπροστά στους ανακριτές του Μακάρθυ, αλλά και θα εμψυχώσει 100.000 Αμερικανούς στρατιώτες στην Κορέα.
Κατά πόσο ‘’αιχμαλώτιζε’’ τα εκατομμύρια πλήθη η καταλυτική παρουσία τότε, των ‘’ιερών‘’ αυτών ‘’τεράτων’’; Τότε που η τέχνη [στο δυτικό τουλάχιστον ημισφαίριο] είχε ως βασικό πυλώνα τη ρομαντική ενατένιση του μέλλοντος. Το ισχυρό εκείνο στοιχείο της συγκίνησης που κατάφερνε να εισχωρεί, εκτός από τις ψυχές των ανθρώπων, και στα νέα ρεύματα, στα ‘’νέα κύματα’’. Που κατάφερνε να δημιουργεί οπαδούς κρεμασμένους κυριολεκτικά από το στόμα και τα μάτια του σταρ.
Όλοι αυτοί οι λαμπεροί αστέρες, με τις εξ ίσου λαμπερές αντιφάσεις, πάθη, εγωκεντρισμούς, σκάνδαλα και καταχρήσεις, έχουν πίσω τους μια κραταιά βιομηχανία θεάματος. Το Χόλιγουντ με τα αφεντικά του, όπως τον Ελληνοαμερικανό Σπύρο Σκούρα, το αφεντικό της 20th Century Fox, που δεν δίστασε να παραδώσει ‘’μαθήματα καπιταλισμού’’ στον Σοβιετικό ηγέτη Νικήτα Χρουτσώφ. Το Χόλιγουντ που ξέρει να ράβει και να ξηλώνει, να καταργεί και να αναδεικνύει σε μια νύχτα. Μέτρο η εμπορικότητα, το ταμείο που πρέπει να γεμίσει προκειμένου να επενδυθεί στο επόμενο είδωλο.
Η αισθητική και η ιδεολογία πάντα σε δεύτερο επίπεδο, πάντα συστημικές, εκτός εάν κάποιος διαθέτει την ευφυϊα ενός Όρσον Γουέλς, ενός Μπίλι Γουάιλντερ, ή το τσαγανό και τη δύναμη ενός Κερκ Ντάγκλας.
Ο Χολιγουντιανός κινηματογραφικός στοχασμός δεν είναι περίτεχνος, όπως συμβαίνει στην Ευρώπη, τις πιο πολλές φορές μάλιστα είναι ανύπαρκτος. Περίτεχνη γίνεται η φόρμα, ο συντηρητικός ακαδημαϊσμός, ο ρυθμός του μοντάζ, το αποτελεσματικό ντεκουπάζ, η άψογη μελετημένη κίνηση της κάμερας, οι θόρυβοι που μπλέκουν με τη μουσική, τα σκηνικά και τα κοστούμια στα αχανή στούντιο, όλα αυτά τα άψογα που τα ρεγουλάρει μια υπολογιστική μηχανή και λιγότερο η σκηνοθετική μαεστρία.
Στον Καρλ Λέμελ της NBC Universal, πιστώνεται η δημιουργία του star-system το 1912. Τότε που για πρώτη φορά το κασέ της Πίκφορντ, ντίβας του βωβού κινηματογράφου, είναι 10.000 δολάρια τη βδομάδα συν 500/ο από τα κέρδη των προβολών. Ποσό μυθώδες για τα δεδομένα της εποχής, όταν το μεροκάματο του βιομηχανικού εργάτη τότε στις ΗΠΑ δεν ξεπερνούσε το 1,50 δολάριο!
Το σύστημα δημιουργίας ‘’αστέρων’’ που μεταμόρφωνε ηθοποιούς σε είδωλα, έγινε από τα στούντιο προκειμένου να μειώσουν το οικονομικό ρίσκο της κινηματογραφικής παραγωγής. Για να μπορεί να επαναεπενδύεται απρόσκοπτα η καλλιτεχνική υπεραξία, για να μπορεί να κατακτά αγορές και να υπαγορεύει πρότυπα.
Σήμερα, στο νέο Χόλιγουντ οι αστέρες ούτε φτιάχνονται, ούτε γεννιούνται όπως παλιά. Παράγονται από αλγόριθμους. ‘’Ο ανταγωνισμός δεν αφορά ποιος έχει το καλύτερο περιεχόμενο. Εξαρτάται από το ποιος έχει την καλύτερη τεχνολογία.’’, λέει μεγαλοστέλεχος της Netflix.
H επανάσταση του streaming, λόγω πανδημίας, ενώ έχει διοχετεύσει πακτωλό στα ταμεία του Χόλιγουντ, έχει απ’ την άλλη υποβαθμίσει τις συνθήκες εργασίας του κινηματογραφικού κόσμου. Συνεργεία, πολλές φορές τα τελευταία χρόνια, έχουν διαδηλώσει διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας. Δεν είναι τυχαίο που στις σημερινές συνθήκες, πέρα από τα μεγάλα κασέ, οι 50.000 περίπου Αμερικανοί ηθοποιοί αμείβονται με μόλις 22 δολάρια την ώρα.
Το streaming φέρνει ανατροπές, αλλάζει τις κινηματογραφικές επιχειρήσεις, τους όρους αμοιβής αλλά και τη δύναμη των σταρ που φυλλορροεί. Η πανδημία λειτούργησε ως καταλύτης. Αίθουσες προβολής έκλεισαν για πάντα, πρεμιέρες αναβλήθηκαν ή καθυστέρησαν. Ένα νέο τοπίο γεννιέται που αλλάζει τους σταρ αλλά και τους αποδέκτες, τους θεατές.
Το Χόλιγουντ επινόησε υπέροχες απάτες, έφτιαξε γοητευτικά πλάσματα που το υπηρέτησαν με πάθος και ταυτόχρονα γέννησε εντυπωσιακές πτώσεις και θανάτους.
Ένα Χόλιγουντ που κατασκευάζει σταρ, τους λούζει στη χλιδή και στη συνέχεια πολλούς τους ταριχεύει συντετριμμένους στο μαυσωλείο της λήθης. Η παρακμή πάντα παραμόνευε και παραμονεύει εκεί στην άκρη και της πιο λαμπρής δόξας.
Στο βιβλίο ‘’Οι σταρ’’ του Εντγκάρ Μορέν [1972- εκδόσεις Κίχλη], αναφέρεται:
‘’Ο σταρ είναι θεός. Το κοινό τον καθιστά θεό. Αλλά το σταρ-σύστεμ τον προετοιμάζει, τον διαμορφώνει, τον σμιλεύει, τον παρουσιάζει, τον κατασκευάζει. Ο σταρ ανταποκρίνεται σε μια συναισθηματική ή μυθική ανάγκη που δεν αποτελεί δημιούργημα του σταρ-σύστεμ. Χωρίς το σταρ-σύστεμ, όμως, η ανάγκη αυτή δεν θα εκφραζόταν, δεν θα έβρισκε τη θεμελίωσή της.’’
Η Νόρμα Ντέσμοντ, από τις πρώτες θεές του Χόλιγουντ, έζησε τη πρώτη μεγάλη του δόξα. Όμως γέρασε γρήγορα, ξεχάστηκε και χωρίς ψυχή σύρθηκε σ’ ένα θανατερό πεπρωμένο. Απέμεινε τραγική φιγούρα μιας άλλης εποχής, μια αμφίθυμη μούμια που έχασε τη δημοτικότητα και την εισπρακτική της δύναμη. Και τώρα στριφογυρίζει μέσα στον καλλιτεχνικό της θάνατο.
Αυτή απαθανατίζει έξοχα ο Μπίλι Γουάιλντερ στην ταινία του ‘’Λεωφόρος της Δύσης’’ το 1950. Είναι η πραγματικότητα του Χόλιγουντ, ο κόσμος του star-system. Λάμψη και ταυτόχρονα παρακμή και σκουριά, μια ταινία που συμπυκνώνει τη γέννηση της ειδωλολατρίας του σινεμά από αχάριστους εμπόρους.
Όπως έλεγε ο πρωταγωνιστής της ταινίας για την ξεχασμένη και λεηλατημένη πια πρωταγωνίστρια που ονειρεύεται την επιστροφή στις παλιές δόξες: “Ακόμα χαιρετά μια παρέλαση που την προσπέρασε εδώ και χρόνια”.
