Ο Ιανός στη ρωμαϊκή μυθολογία ήταν ο Θεός με τη διπλή προσωπικότητα: της ζωής και του θανάτου, του πολέμου και της ειρήνης, της έναρξης και του τέλους, της μετάβασης από τη μια κατάσταση στην άλλη. Τη μοντέρνα εποχή μετά τη βιομηχανική επανάσταση και ιδιαίτερα τη σημερινή, ο σύγχρονός Ιανός είναι η τεχνολογία.
Από τις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα, η ανάπτυξη της τεχνολογίας είχε, παράλληλα με την ανάπτυξη των πολεμικών μηχανών και την αρνητική επενέργειά τους με δύο Παγκόσμιους εξαιρετικά καταστροφικούς πολέμους, θετική επίδραση στη ζωή – τουλάχιστον των ανθρώπων της Δύσης.
Αυτή διευκολύνθηκε πολύ με την εισαγωγή των μηχανών σε όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες , στις επιστήμες, στις τέχνες, την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Μέχρι που η τεχνολογία εξελισσόμενη, μείωσε το κόστος των αγαθών και από τις δεκαετίες ‘50 και ‘60, η παραγωγή τους έσπασε κάθε όριο και μετατράπηκε, από τα συμφέροντα του κεφαλαίου, από την κάλυψη πραγματικών ανθρώπινων αναγκών στην κάλυψη πλασματικών. Έχουμε το φαινόμενο του καταναλωτισμού. Τώρα πια τα προϊόντα αποσκοπούσαν κατά κύριο λόγο -υπό την κυριαρχία της αγοράς – στην αύξηση των κερδών των καπιταλιστών και όχι στην κάλυψη των αναγκών των ανθρώπων.
Άρχισε να καλλιεργείται στις λαϊκές και εργαζόμενες μάζες από τον καπιταλισμό, ότι η «ιδιωτική ενέργεια και πρωτοβουλία μπορούσαν να πετύχουν ένα αυξανόμενο βιοτικό επίπεδο». Καινούργιοι προπαγανδιστικοί κλάδοι -όπως της διαφήμισης – άρχισαν μετά την Αμερική να κυριαρχούν και στην Ευρώπη και στη συνέχεια σε όλον τον κόσμο.
Όλα αυτά δημιούργησαν παράλληλα την είσοδο της πλειοψηφίας ανδρών και γυναικών στη μισθωτή εργασία, παρέχοντας παράλληλα ελεύθερο χρόνο και για τις γυναίκες και για τους άνδρες… Αλλά οι άνθρωποι ιδιαίτερα μετά το 1990 και την είσοδο της ψηφιακής τεχνολογίας δεν μεταχειρίστηκαν αυτό τον ελεύθερο χρόνο για να ενδυναμώσουν την ατομική τους πνευματική και ψυχική τους ζωή, τους οικογενειακούς και φιλικούς τους δεσμούς αλλά για να ενισχύσουν την προσωπική – κακώς νοούμενη ατομική ελευθερία … Άρχισαν τα διαζύγια και η εγκατάσταση της μοναχικής ζωής. (Τρώμε μόνοι μας το βραδυνό μπροστά στην τηλεόραση γιατί η τεχνολογία προέβλεψε …Οι ειδικοί της ψυχικής υγείας κάνουνε χρυσές δουλειές).
Ήδη έχουν αρχίσει να γράφονται στον διεθνή τύπο άρθρα για το Αντικοινωνικό Πρόσωπο του 21ου αιώνα που διανύουμε, σε αντίθεση με τον 20ο αιώνα, το πρώτο κυρίως μισό του, στο οποίο παρατηρήθηκε -παρά την έκρηξη και διεξαγωγή των δύο παγκόσμιων πολέμων- η ύπαρξη νικηφόρων επαναστάσεων στη Ρωσία ,την Κίνα και στη συνέχεια νικηφόρων αντιιμπεριαλιστικών επαναστάσεων ιδιαίτερα στην Ασία, την Αφρική ΚΑΙ τη Λατινική Αμερική και η εγκατάσταση σοσιαλδημοκρατικών και φιλολαϊκών καθεστώτων παντού στον κόσμο ακόμα και στην Ευρώπη.
Μετά την έντεχνη δημιουργία του καταναλωτισμού, οι άνθρωποι κατέφευγαν στον εγωτισμό και στον απομονωτισμό (εγώ καλύτερος από τον άλλο μέσα από την πρόσκτηση υλικών αγαθών ). Όσο πιο «προηγμένη» ήταν η σχετική Δυτική κοινωνία τόσο περισσότερο παρατηρούσαμε σε αυτή τη διάρρηξη των κοινωνικών σχέσεων , τη διάλυση των συλλογικοτήτων και τη διαταραχή της ψυχικής τους ισορροπίας. (Άνοδος του αλκοολισμού, αυτοκτονίες, εγκλήματα).
Η ευμάρεια, στηριγμένη στην τεχνολογία έχει δύο αντιφατικές πλευρές
Το πως η χρήση της επιδιωκόμενης ευμάρειας αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με την αποκατάσταση της στέγασης αλλά και την εισαγωγή όλων των κομφόρ, εκτός από τις πραγματικές ανάγκες στέγασης και εκσυγχρονισμού των ελληνικών νοικοκυριών και της ζωής τους – όπου και στηρίχτηκε– είχε και την σκοτεινή της πλευρά, την οποία δεν μπορούσε τότε να δει ο ελληνικός λαός ..
Τελευταίες έρευνες αποκαλύπτουν ακόμα ότι, μια χαρακτηρισμένη «έμφυτη ανάγκη» των Ελλήνων για το «κεραμίδι πάνω από το κεφάλι», ήταν επινοημένο όπλο από τους αμερικανούς συμβούλους της «Ανοικοδόμησης» κατά της Σοβιετικής Ένωσης στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Για να μην ενταχθεί η Ελλάδα στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο!
Η αντίστοιχη πορεία της Ελλάδας
Από το 1900 μέχρι το 1960 παρατηρήθηκε ακόμα – στη Δύση τουλάχιστον, αλλά και στην Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς, τον Α’ Παγκόσμιο και την έλευση των Μικρασιατών προσφύγων, η έκρηξη αφενός του πληθυσμού , αφετέρου συλλογικοτήτων. Από τους γάμους και τη διεύρυνση των οικογενειών λόγω της μεγάλης σχετικής γεννητικότητας μέχρι τη δημιουργία και λειτουργία σωματείων κάθε είδους .
Ιδιαίτερα εργατικών σωματείων και συνδικάτων, πολιτικών κομμάτων, αλληλεγγύης μεταξύ ιδιαίτερα των, με ελάχιστα μέσα διαβιούντων προσφύγων, αθλητικών , πολιτιστικών και πολιτικών που ανδρώθηκαν στη φάση του αντιφασιστικού αγώνα υπό την ηγεσία του ΚΚΕ. Παρά την ήττα του εμφυλίου το 1949 η έκρηξη αυτή συνεχίστηκε με την προσπάθεια ανοικοδόμησης της χώρας και τον μεγαλειώδη αντιδικτατορικό αγώνα των φοιτητών και του ελληνικού λαού, ενάντια στην αμερικανοκίνητη δικτατορία του 1967-1974 που στηρίχτηκε στις αγωνιστικές παραδόσεις του και την έντονη παρουσία του συλλογικού αγώνα.
Αλλά το μέγα αλαλούμ παντού έγινε μετά από δύο σημαντικά γεγονότα στο γύρισμα της δεκαετίας του ’80 και αρχές της δεκαετίας του ‘90:
Το Πρώτο ήταν η κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου και ιδιαίτερα της Σοβιετικής Ένωσης και των σοσιαλιστικών καθεστώτων της Δυτικής Ευρώπης.
Προηγήθηκε το ξεκίνημα και η κατάκτηση νικών από τον νεοφιλελευθερισμό ήδη από τη δεκαετία του 70, στην Αργεντινή, την Αμερική των ΗΠΑ και την Βρετανία και στη συνέχεια σε όλο τον δυτικό κόσμο. Η εδραίωση συμπίπτει και με την έναρξη της διάλυσης της σοσιαλδημοκρατίας και με το Δεύτερο αξιοσημείωτο γεγονός: Την είσοδο της ανθρωπότητας στην ψηφιακή εποχή γενικά.
Η ψηφιακή τεχνολογία άλωσε όλες τις δραστηριότητες των ανθρώπων, ακόμα και τον ελεύθερο χρόνο τους.
Η γενιά μου είδε την Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση να ξεκινά δειλά-δειλά στις αρχές της δεκαετίας του ‘70 με τα συστήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών να εγκαθίστανται στις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, τα ερευνητικά κέντρα και τα μεγάλα πανεπιστήμια.
H εισαγωγή του προσωπικού ηλεκτρονικού υπολογιστή, από τις πολυεθνικές, συμβαίνει γιατί εξελίσσεται η τεχνολογία, μειώνεται το κόστος του στη δεκαετία του ’90 και προχωρά η επεξεργασία κειμένου σε αυτόν. Η παλιά καλή γραφομηχανή με την μελανοταινία και το μπλάνκο εκτοπίστηκε. Προγράμματα εκπονήθηκαν και επαναπροσδορίστηκε η δημιουργία οικονομικών, σχεδιαστικών και μαθηματικών κ.α. μοντέλων για εταιρείες και μηχανικούς.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 ζήσαμε το μηδενισμό των αποστάσεων και του κόστους επικοινωνίας με το Ίντερνετ και το email. Βγήκαν ηλεκτρονικά σχεδιαστικά μηχανήματα και εκτυπωτές ολοένα μεγαλύτερης ταχύτητας και ποιότητας απόδοσης.
Στα μέσα της ίδιας δεκαετίας έκανε τα πρώτα του βήματα το κινητό τηλέφωνο και οι φορητοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές.
Στην επόμενη δεκαετία είδαμε το ηλεκτρονικό εμπόριο να διαδίδεται σε όλο την πλανήτη, τον γίγαντα Amazon να κάνει τα πρώτα του βήματα, τις χώρες να ξεκινούν τη μηχανοργάνωση των κρατικών υπηρεσιών τους. Λίγο μετά το 2000 μπήκε στην τσέπη μας το υβρίδιο του τηλεφώνου με το λάπτοπ, ως smartphone (έξυπνο τηλέφωνο) το οποίο έχει γίνει η δεύτερη μας ύπαρξη!
Η δεκαετία του 2000 έφερε τη μείωση του μαγειρέματος στα σπίτια, την παραγγελία, μέσω email, όλων των γευμάτων ακόμα και του πρωϊνού καφέ, και την παραλαβή τους κατ’ οίκον δια μέσου των ντελιβεράδων! Ο άνθρωπος χάνει τις δεξιότητές του!
Η επόμενη δεκαετία, αυτή του 2010, μας έφερε, εκτός από την παγκόσμια οικονομική κρίση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που μετέτρεψαν τον οποιονδήποτε σε δυνητικό δημιουργό περιεχομένου, με αποκορύφωμα τους διεθνείς ινφλουένσερ (διαμορφωτές απόψεων) με εκατοντάδες εκατομμύρια καταναλωτές του περιεχομένου τους. Ήρθε τότε και το bitcoin (ψηφιακό νόμισμα) το οποίο καθεαυτό ίσως και να μην είναι κάτι, όμως καθιέρωσε το blockchain ως τεχνολογία που θα καθορίσει το μέλλον των “zero-trust” (μηδενικής εμπιστοσύνης – άμεσων ) οικονομικών συναλλαγών σε πραγματικό χρόνο.
Η παρούσα δεκαετία του 2020 που διανύουμε, εκτός από το αποτύπωμα της πανδημίας και το κλείσιμο του κόσμου «σπίτι» είναι η δεκαετία της Τεχνητής Νοημοσύνης. Εκτός από τη διείσδυση που εμφανίζει η ΤΝ σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας, σε δυο μόλις χρόνια από την εισαγωγή της με το ChatGPT 4, είναι εντυπωσιακή. Η προχθεσινή ανακοίνωση του Stargate, κυβερνητικού προγράμματος των ΗΠΑ με στόχο την ηγεμονία τους στην τεχνολογία της Τεχνητής Νοημοσύνης, προγραμματίζει επένδυση $500 δισεκατομμύρια (!) στα επόμενα λίγα χρόνια. Ενώ η κινέζικη εκδοχή της Deep Seek τραντάζει συθέμελα τις σχετικές αμερικάνικες επιχειρήσεις λόγω του εξαιρετικά μειωμένου κόστους παραγωγής της.
Στα ίδια χρόνια, σχεδόν αθόρυβα, διπλασιάζεται η ιατρική γνώση μας κάθε 3,5 χρόνια, δηλαδή αν συνεχιστεί να αυξάνεται με αυτό τον ρυθμό, μετά από 3,5 χρόνια θα ξέρουμε τόσα καινούργια πράγματα για το ανθρώπινο σώμα όσα μάθαμε από την αρχή του ανθρώπινου πολιτισμού ως σήμερα.
Ο ρυθμός με τον οποίο μεταβάλλεται η πραγματικότητα γύρω μας σχεδόν σε καθημερινή βάση, μάλλον δείχνει ότι η μόνη σταθερά, που μπορούμε να υπολογίζουμε με ασφάλεια, είναι η ολοένα επιταχυνόμενη αλλαγή.
Το πώς επηρεάζουν όλα αυτά την καθημερινότητά μας δεν χρειάζεται να το πω. Πόσοι μπορούμε να φανταστούμε τη ζωή και τη δουλειά μας χωρίς όλα τα παραπάνω; Κανείς μάλλον.
Οι ψηφιακοί υπολογιστές και οι αντίρροπες διαδικασίες
Η ψηφιακή τεχνολογία έχει διευκολύνει τη δουλειά χιλιάδων επιχειρήσεων, γνωστικών, εκπαιδευτικών, τεχνικών, κατασκευαστικών, εμπορικών, ερευνητικών, λογιστικών, γραφειοκρατικών. Η πρώτη αντίρροπη διαδικασία είναι η εντατικοποίηση – μέχρι εξαντλήσεως – της εργασίας και η απόλυση συντριπτικής πλειοψηφίας εργαζόμενων οι οποίοι βγαίνουν στην ανεργία. Απαραίτητη προϋπόθεση για την οποιαδήποτε δουλειά είναι η γνώση ηλεκτρονικών υπολογιστών . Η εξειδίκευση στο αντικείμενο των διαδικασιών δεν είναι πλέον απαιτητή στον ίδιο βαθμό, με συνέπεια να προσλαμβάνονται σε πολλές θέσεις μόνο ανειδίκευτοι με μειωμένους μισθούς. Σε συνδυασμό με τη νεοφιλελευθεροποίηση, η φτωχοποίηση των λαϊκών -εργαζόμενων μαζών επελαύνει.
Αλλάζουν, καταργούνται, ιδιωτικοποιούνται, συγκεντρώνονται πολλές επαγγελματικές δραστηριότητες ενώ αναπτύσσονται άλλες (αποθήκες, επικοινωνίες, μεταφορές κ.α.) σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα. Οι αλλαγές αυτές αποτυπώνονται στον αστικό ιστό, στη βάση της εξυπηρέτησης των κερδών του κεφαλαίου ενάντια στην εξυπηρέτηση των λαϊκών μαζών και πολλές φορές ενάντια στην ανθρώπινη ζωή.
Οι ψηφιακές εφαρμογές στην εκπαίδευση δίνουν τη δυνατότητα ευρύτητας γνώσεων αλλά όχι εμβάθυνσής τους. Όταν οι εκπαιδευόμενοι στερούνται της φυσικής παρουσίας του διδάσκοντα είναι μειωμένη η διάδραση και ελλιπής η γνώση. Επηρεάζεται η Δημόσια εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες η οποία και υποβαθμίζεται συνεχώς. Οι σε βάθος γνώσεις είναι απαιτητές και παρέχονται μόνο σε λίγους εκλεκτούς -παιδιά των τάξεων των ελίτ- που εγγράφονται σε δομές ιδιωτικής παιδείας είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό.
Η χρήση του διαδικτύου στα παιδιά και τις νέες ηλικίες.
Η χρήση του διαδικτύου στα παιδιά και στις πολύ μικρές ηλικίες προκαλεί εθισμό, και προβλήματα γνωστικής και ιδιαίτερα κριτικής λειτουργίας. Το μείζον πρόβλημα, που έρχεται σε συνδυασμό με την έλλειψη δημόσιων κοινωνικών υποδομών – ιδιαίτερα συνάθροισης και ψυχαγωγίας των παιδιών και της νεολαίας – και την πυκνή δόμηση των πόλεων, είναι η αποκλειστική σχέση των παιδιών με την εικόνα του κινητού, απώλεια της πραγματικότητας, απομόνωση, άγνοια της δεξιότητας σύναψης κοινωνικών σχέσεων φιλικών, συντροφικών, ερωτικών και άλλων.
Το πρότυπο του καθημερινής χρήσης του κινητού εξοστρακίζει από τη συλλογική πραγματική ζωή, σε όλες της τις εκφάνσεις και οδηγεί στη φαντασιακή ζωή. Τα παιδιά και οι έφηβοι βιώνουν μια δύστυχη παιδική και εφηβική ηλικία που οδηγεί σε ακόμη δυστυχέστερη ενήλικη ζωή.
Η ψυχαγωγία γίνεται κατά μόνας μέσα από τη χρήση των διεθνών πλατφορμών παροχής ταινιών σινεμά, ποδοσφαίρου, αθλητικών διοργανώσεων, πολιτιστικών γεγονότων κ. α.
Μέχρι και η ερωτική ζωή γίνεται με εικονικά υποκατάστατα. Ενώ για τη νεολαία περνούν μέσα από το διαδίκτυο τα πρότυπα του μοναχικού, δυνατού σε ρώμη και χρήμα άνδρα και της «όμορφης», καλλίγραμμης, ανεξάρτητης, «σεξουαλικά ποθητής γυναίκας». Εγωτικά πρότυπα που στερούν από τους νέους – και τους μεγαλύτερους– τη δυνατότητα της σε βάθος επικοινωνίας μεταξύ τους. Το σημαντικό είναι ότι θρυμματίζεται η συλλογική ζωή τους και προετοιμάζονται να γίνουν βορά στα άπληστα συμφέροντα του κεφαλαίου ολοένα και πιο πολύ.
Τα ευρήματα αποκάλυψαν αποτελέσματα κάτω του μέσου όρου αναφορικά με το λεξιλόγιο, την επικοινωνία, τη γραφή και την αριθμητική για παιδιά που περνούσαν περισσότερο χρόνο στις συσκευές τους, με φτωχότερες κοινωνικές δεξιότητες και υψηλότερα επίπεδα «προβλημάτων με συνομηλίκους», ήταν πιο πιθανό να παίζουν μόνα τους και ήταν λιγότερο αρεστά στα άλλα παιδιά. Μελέτες διαπίστωσαν επίσης ότι είναι διασπασμένης προσοχής και με μεγαλύτερο άγχος. Έχει ενταθεί η βία, η σχολική βία, η βία κατά των πιο αδύναμων γενικά, οι γυναικοκτονίες. Προωθείται η πορνεία, η αγορά ανθρώπινων οργάνων, η παιδοφιλία. Απαξιώνονται οι ανθρώπινες αξίες. Σήματα κινδύνου εκπέμπονται από παντού.
Η μεγάλη ευκολία γνώσης σε κάθε τομέα μέσα από το διαδίκτυο, αντισταθμίζεται με τη παραποιημένη (fake news) σε μεγάλο ποσοστό. H ψευδής πληροφόρηση του κοινού γίνεται προς το συμφέρον των παγκοσμίως ισχυρών . «Όσοι από μας δεν έχουν την ικανότητα της «Κρίσης – Διάκρισης» παραπληροφορούνται και αποπροσανατολίζονται»
Όμως παγκόσμια αρχίζει και γίνεται κατανοητό το φαινόμενο και δημιουργούνται κινήσεις για περιορισμό του χρόνου έκθεσης στις οθόνες και χρήση των ψηφιακών μέσων για την πραγματική γνώση και ευμάρεια των λαϊκών και εργαζόμενων μαζών και γονεϊκό έλεγχο του διαδικτύου.
Η χρήση των ψηφιακών μέσων και του διαδικτύου στην Ελλάδα
Η χρήση του διαδικτύου ολοένα και εντατικοποιείται στην Ελλάδα. Με την αρωγή και της πανδημίας τα πάντα κατακλύστηκαν από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, το διαδίκτυο, και την κατά μόνας ζωή των ανθρώπων.
Στατιστικές της Focus Bari για τη χρήση Ιούνιος-Σεπτέμβριος 2024 αναδεικνύουν :
Καθολική η χρήση internet για τους Έλληνες με αξιοσημείωτη αύξηση στις ηλικίες 65+ (είναι εμφανές ότι αναζητούν έστω και ψευδή κοινωνικότητα).
Τα τελευταία πέντε χρόνια έχει παρατηρηθεί δυναμική είσοδος στον ψηφιακό κόσμο σε καθημερινή βάση με εντυπωσιακή αύξηση (σε σχέση με το 2019) των μεγαλύτερων σε ηλικία χρηστών 27% (ηλικίες 55-64) και 61% (ηλικίες 65-74).
Οι ον λάιν χρήστες, σε σχέση με το 2019, παρουσιάζουν αύξηση στην Αθήνα 98%, στη Θεσσαλονίκη 97%,στην Περιφέρεια συνολικά 95%.
Σχεδόν όλοι οι χρήστες διαδικτύου, στο 1ο εξάμηνο 2024 προτιμούν να συνδέονται μέσω smartphone (έξυπνου κινητού) με μέση ημερήσια διάρκεια σύνδεσης στο internet (διαδίκτυο) τα 135 λεπτά (το 2020: 106 λεπτά).
Τα Social Media παραμένουν για όλους, ο κύριος λόγος χρήσης του διαδικτύου με ραγδαία άνοδο του TikTok! Πανελλαδικά το 87% των χρηστών Social media συνδέεται σε καθημερινή βάση … … και αφιερώνει κατά μέσο όρο 98 λεπτά / ημέρα [από οποιαδήποτε συσκευή]
Με το Ιnstagram και το TikTok να προσελκύουν κυρίως νέους ηλικίας 16-24, ενώ το Facebook είναι πιο δημοφιλές μεταξύ των χρηστών ηλικίας 35+ …
Ηλεκτρονικό εμπόριο
Οι Έλληνες χρησιμοποιούν (κατά Focus Bari) τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για κάθε είδους εμπόριο, επικοινωνία, ψυχαγωγία και ειδήσεις (63%) ενώ περίπου 3 στους 5(58%) προτιμούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως για να παραμένουν σε επαφή / σχέση με φίλους και συγγενείς. Πηγή: YouGov Profiles
Περίπου 8 στους 10 Έλληνες έχουν πραγματοποιήσει τουλάχιστον μία online αγορά το τελευταίο 6μηνο …( 1ο εξάμηνο 2024)με κατά μέσο όρο 976€ ανά χρήστη.
Αντίστοιχα
Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία δημοσίευσε στις 09. 12.2024 τον ακόλουθο πίνακα:
Είναι γεγονός ότι οι Έλληνες έχουν μπει «με τα χίλια» στην ψηφιακή εποχή και στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αν όμως δεν επιδιώξουμε την ανάκτηση της κύριας ιδιότητας του ανθρώπου – που , στη βάση της, φθάσαμε μέχρις εδώ–δηλ. της κοινωνικότητας και της συλλογικής σε όλα τα επίπεδα δράσης, η ανθρωπότητα ολόκληρη, και όχι μόνο εμείς, θα δούμε το άσχημο πρόσωπο του Ιανού. Η ανθρωπότητα θα καταρρεύσει. Είναι «κοινωνικό ζώο» ο άνθρωπος. Πώς θα αντισταθούμε σε αυτή τη λαίλαπα όπου το παρόν και η επίκληση του μέλλοντος μας κατευθύνει;
Ιδού «πεδίο δόξης λαμπρόν» για τους αγωνιστές όλου του κόσμου…
Πηγές : Eλληνικός διαδικτυακός τύπος, Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος, Στατιστικές Focus Bari, Αμερικάνικο περιοδικό Αtlantic No25, Derek Thompson: 21ος Αντικοινωνικός Αιώνας.
