Πηγή: Νέα Κρήτη
Μια απόφαση που ξεκαθαρίζει τα όρια των εργασιακών δικαιωμάτων στους χώρους της έρευνας δημοσιεύθηκε πρόσφατα, καθώς το Ανώτατο Δικαστήριο δικαίωσε εργαζόμενη-ερευνήτρια του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ).
Το σκεπτικό της απόφασης του Αρείου Πάγου
Σε αυτήν την υπόθεση, που θα αποτελέσει πλέον προηγούμενο, “σταθμό-οδοδείκτη” για δεκάδες ανάλογες ανά την Ελλάδα, το δικαστήριο, στον ανώτατο βαθμό του μάλιστα (Άρειος Πάγος), έκρινε αμετάκλητα ότι η απόλυσή της ήταν άκυρη και καταχρηστική. Το ΙΤΕ καλείται, μεταξύ άλλων, με την απόφαση αυτή να επαναπροσλάβει την εργαζόμενη-ερευνήτρια, να καταβάλει τα δεδουλευμένα που της παρακρατούσε από την ημέρα της απόλυσης και να καλύψει αποζημιώσεις.
Το συνοπτικό νομικά σκεπτικό της απόφασης του Αρείου Πάγου έχει ως εξής:
«Με την υπ’ αριθμ. 859/2024 απόφαση του Β1 Πολιτικού Τμήματος του Αρείου Πάγου στις 12 Ιουνίου του 2024 κατέστη αμετάκλητη η υπ’ αριθμ. 78/2021 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Ανατολικής Κρήτης (Ειδική Διαδικασία Εργατικών Διαφορών), η οποία εκδόθηκε επί της, ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ηρακλείου (Ειδική Διαδικασία Εργατικών Διαφορών) από 17/10/2014 και με αριθμό κατάθεσης δικογράφου Γ.Α. 3339/ΕΓ/127/2014, αγωγής της εργαζόμενης-ερευνήτριας κ. Μαρίας Ρήνα, κατά του ΝΠΙΔ με την επωνυμία “Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας” (ΙΤΕ), (στο εξής ΙΤΕ).
Με το διατακτικό της ανωτέρω 78/2021 απόφασης, μεταξύ άλλων:
“1) Αναγνωρίστηκε η ακυρότητα της από 21/07/2014 καταγγελίας της από 08/04/1996 σύμβασης της Μαρίας Ρήνα (εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου), με την οποία προσλήφθηκε στη θέση Ειδικού Λειτουργικού Επιστήμονα (ΕΛΕ) Β’ βαθμίδας, υπαγόμενη υπηρεσιακώς στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ.
2) Υποχρεώθηκε το ΙΤΕ να αποδέχεται τις προσηκόντως προσφερόμενες υπηρεσίες της, σύμφωνα με τους όρους της εργασιακής της σύμβασης, υπό την απειλή χρηματικής ποινής ύψους διακοσίων (200) ευρώ για κάθε ημέρα αρνήσεώς του.
3) Υποχρεώθηκε το ΙΤΕ να της καταβάλει το ποσό των είκοσι χιλιάδων οκτακοσίων τριάντα οκτώ ευρώ και οκτώ λεπτών (20.838,08) με τον νόμιμο τόκο από την επομένη που κάθε επιμέρους ποσό κατέστη απαιτητό έως την εξόφλησή του.
4) Αναγνωρίστηκε η υποχρέωση του ΙΤΕ να της καταβάλει α) το ποσό των σαράντα πέντε χιλιάδων τριακοσίων ογδόντα έξι ευρώ και δέκα έξι λεπτών (45.386,16) από την επομένη που κάθε επιμέρους ποσό κατέστη απαιτητό και β) για ηθική βλάβη το ποσό των δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ με το νόμιμο τόκο, από την επομένη της επίδοσης της αγωγής έως την εξόφληση.
5) Επιβλήθηκε σε βάρος του ΙΤΕ ένα μέρος των δικαστικών εξόδων της, τα οποία ορίστηκαν στο ποσό των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ”.
6) Πέραν των ανωτέρω, με την υπ’ αριθμ. 859/2024 απόφαση του Β1 Πολιτικού Τμήματος του Αρείου αμετάκλητα κρίθηκε: “Η εκ μέρους της κ. Ρήνα διεκδίκηση των δικαιωμάτων της διανοητικής ιδιοκτησίας επί του ενζύμου DNA Metyltransferanse M. BseCΙ [2] στηριζόταν στα άρθρα 107 και 108 του Εσωτερικού Κανονισμού του ΙΤΕ (ΦΕΚ 1584/31.07.2009 και ΦΕΚ Β’ 2193/2010), τα οποία ρυθμίζουν τις ειδικές προϋποθέσεις της οικονομικής εκμετάλλευσης του προϊόντος εργασίας του ερευνητικού δυναμικού του ΙΤΕ και τις προϋποθέσεις λήψης “πρόσθετης εύλογης αμοιβής” του εργαζόμενου/εφευρέτη από την οικονομική εμπορική εκμετάλλευση της εφεύρεσης/έργου διανόησης και στις περιπτώσεις υπηρεσιακής εφεύρεσης” και ακόμη ότι “ήταν έστω δικαιούχος της αμοιβής αποδοτικότητας, καθόσον συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 38 παρ. 7 του Ν. 3205/2003, για την καταβολή της αμοιβής αποδοτικότητας και για το έτος 2014, όπως και για τα προηγούμενα έτη”».
Το ιστορικό που ξεκινά με μια “τυχαία” απόλυση
Η ιστορία ξεκινά με την πρόσληψη της ερευνήτριας-επιστήμονα το 1996, η οποία είχε προσληφθεί για ερευνητικές ανάγκες του ΙΤΕ, με σταθερή πορεία και συμμετοχή σε ερευνητικά έργα. Ο εργασιακός της βίος στον οργανισμό πήγαινε “ρολόι” – μέχρι που ήρθαν οι διεκδικήσεις της για πνευματικά (και συνεπώς οικονομικά) δικαιώματα σε μια εφεύρεση στην οποία είχε συμβάλει καθοριστικά.
Βάσει αυτών, η εργαζόμενη διεκδίκησε δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας σε ερευνητικό αποτέλεσμα που είχε αναπτύξει η ίδια ως κύριος συντελεστής, το οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε εμπορικά από το ΙΤΕ και από άλλες εταιρείες βάσει συμβάσεων του Ιδρύματος, χωρίς η ερευνήτρια να έχει ενημερωθεί, ούτε φυσικά να λάβει κάποια οικονομική απολαβή. Κατά την ίδια, η μέθοδος που ανέπτυξε και το προϊόν που παρήγαγε έπρεπε να της αποφέρουν δικαιώματα από την εμπορική εκμετάλλευσή τους, ένα αίτημα που το ΙΤΕ αρνήθηκε κατηγορηματικά, υποστηρίζοντας πως τα προϊόντα ανήκουν εξολοκλήρου στον οργανισμό.
Το “πάγωμα” στις σχέσεις εργοδότη-εργαζόμενου ήταν αναπόφευκτο, με αποκορύφωμα την απόλυση της ερευνήτριας το 2014. Το θέμα εκείνη την περίοδο αναδείχτηκε από τη “Νέα Κρήτη” στο δημοσίευμα “Το κλειστό επάγγελμα του ερευνητή” (13/02/2016), όπου, μεταξύ άλλων, αποτυπωνόταν η εικόνα καταστρατήγησης κάθε κανόνα δικαίου στα ερευνητικά κέντρα, με μπλοκάκια σε νέους επιστήμονες που εισέρχονται και διωγμούς σε όσους διαμαρτύρονται.
Τότε, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Έρευνας, με συνεχείς Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, ανέστειλε την εφαρμογή ενός νόμου που επιχειρούσε να βάλει μια τάξη στην οργανωμένη αταξία των εργασιακών κέντρων, ώστε να υπάρχει ελπίδα και για όσους διαθέτουν προσόντα, χωρίς “θείο από την Κορώνη”.
