Εμάθατε στον Πειραιά επιδρομή μεγάλη
γκρεμίσανε τα σπίτια μας πω πω ζημιά μεγάλη
Μέρα και νύχτα ρίχνανε μπόμπες τα αρεοπλάνα
και χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα
Σκορπούσανε το θάνατο και ρίχνανε αράδα
και το λιμάνι γκρέμισαν και την Αγιά Τριάδα
Μπόμπες πολλές ερίξανε μέσα στο τελωνείο
και τον Περαία κάνανε σωστό νεκροταφείο
Οι παραπάνω συγκλονιστικοί αυτοί στίχοι του τραγουδιού που γράφτηκε τα σκληρά εκείνα χρόνια, από τον πειραιώτη ρεμπέτη Μ. Γενίτσαρη, αρκούν για να αποκαλύψουν το χρονικό της φρίκης, την σημαδιακή αυτή μέρα. Όπως αφηγείται, αυτόπτης μάρτυρας ο ίδιος μετά την επιδρομή, «κατέβαινα από την Αθήνα στον Πειραιά και είδα όλη την εικόνα του βομβαρδισμού από τους Αγγλο-αμερικάνους».
Νωρίτερα στις 26/4/1937, κατά την διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου, οι πολεμικές μηχανές του φασιστικού-ναζιστικού Άξονα είχαν αξιολογήσει τις καταστρεπτικές τους ικανότητες βομβαρδίζοντας και ξεθεμελιώνοντας την ανοχύρωτη πόλη Γκουέρνικα, στη χώρα των Βάσκων.
Με την έναρξη του ελληνo-ιταλικού πολέμου ο Πειραιάς και το λιμάνι έγιναν στόχοι επιδρομών από την ιταλική αεροπορία, με σφοδρότερους και καταστροφικούς τους βομβαρδισμούς που πραγματοποιήθηκαν κατά την γερμανική εισβολή από τις επιθέσεις της Luftwaffe.
Τα βρετανικά και συμμαχικά βομβαρδιστικά στην διάρκεια της κατοχής δεν σταμάτησαν τις αεροπορικές επιθέσεις στο λιμάνι, οι υποδομές του λόγω της στρατηγικής του θέσης στήριζαν τις πολεμικές επιχειρήσεις της Wehrmacht. Αξιοσημείωτος είναι ο αριθμός των 239 αεροπορικών επιδρομών στην διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου που είχαν στόχο τον Πειραιά, εκ των οποίων οι 161 βομβαρδισμοί έγιναν από την συμμαχική αεροπορία.
Αποκορύφωμα ο ολέθριος και καταστροφικότερος όλων βομβαρδισμός, μια συννεφιασμένη Τρίτη, την τέταρτη χρονιά της ναζιστικής κατοχής, στις 11 Γενάρη του ‘44. Από την οροφή του Μεγάρου Βάττη στην Ακτή Μιαούλη, η ανυψωμένη ασπρόμαυρη σημαία πριν τις 12 το μεσημέρι, δίνει το σινιάλο στα πλοία του λιμανιού, για τον πρώτο βομβαρδισμό, που έμελλε να ξεκινήσει σε λίγο, στις 12.45-13.43 από τα αμερικάνικα Boeing.
Καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας απογειώνονταν από τα αεροδρόμια του Taranto και της Foggia της νότιας Ιταλίας, τα αμερικανικά και βρετανικά αεροπλάνα με κατεύθυνση το λιμάνι του Πειραιά. Τα συμμαχικά σμήνη πραγματοποίησαν τρείς επιδρομές, βομβαρδίζοντας ανηλεώς με εκατοντάδες βόμβες κάνοντας στάχτη την πόλη. Η βρετανική RAF πραγματοποίησε την δεύτερη αεροπορική επιδρομή που έγινε στις 19.20 – 21.40 περίπου καθώς και την τελευταία φονική επίθεση που σημειώθηκε γύρω στις 22-23.15.
Είναι αδύνατο να υπολογισθεί ο ακριβής αριθμός των νεκρών. Κατά προσέγγιση, όπως εκτιμήθηκε, τουλάχιστον 700-800 κάτοικοι έχασαν την ζωή τους από τις εκρήξεις των βομβών ή καταπλακώθηκαν στα ερείπια των γκρεμισμένων κτιρίων. Στο πρωτοσέλιδο η εφημερίδα «Ακρόπολις» την επόμενη μέρα αναφέρεται χαρακτηριστικά, «τα ανθρώπινα θύματα υπερβαίνουν τας δύο χιλιάδας».
Πολλοί ετάφησαν ως ανώνυμοι σε ομαδικούς τάφους στο δημοτικό νεκροταφείο της Ανάστασης, άλλοι δεν δηλώθηκαν καν από τους συγγενείς τους για να μην χάσουν το δελτίο διανομής τροφίμων, τα 30 δράμια ψωμιού κατά άτομο, όπως επίσης δεν έγινε γνωστός ο αριθμός τραυματιών που υπέκυψαν αργότερα στα τραύματα τους. Ακόμη δημιουργήθηκε προσφυγικό κύμα από ξεσπιτωμένους ανθρώπους, που διέφυγαν με κάθε μέσο και απεγνωσμένα προσπάθησαν να αναζητήσουν ένα ασφαλές καταφύγιο στην Αθήνα.
Η ισοπέδωση του Πειραιά έγινε εργαλείο προπαγάνδας των ναζιστών σε μια προσπάθεια να στρέψουν την οργή των πολιτών προς τους συμμάχους και την ΕΑΜική αντίσταση. Δημοσιεύματα του ελεγχόμενου τύπου όπως η «Ακρόπολις» και το «Ελεύθερο Βήμα», χαρακτηρίζουν ομαδική δολοφονία και έγκλημα τους βομβαρδισμούς κατά των αμάχων, ενώ προβάλλουν τους Γερμανούς ως φίλους και αλληλέγγυους στους πληγέντες. Παρουσιάζουν τα μέλη της Αντίστασης ως πληρωμένους πράκτορες, όργανα των συμμάχων και εχθρούς της Ελλάδας. Οι γερμανόφιλες εφημερίδες ανακοινώνουν τη δήλωση του κατοχικού πρωθυπουργού Ράλλη που διαμαρτύρεται για το «ανοσιούργημα» εναντίον του άμαχου πληθυσμού.
Το ημερολόγιο αποστολής της Αμερικανικής αεροπορικής μοίρας αναφέρεται στην πλήρη αποτυχία της επιδρομής, που οφειλόταν στην πυκνή νέφωση, στην μηδενική ορατότητα και στον παγετό, με αποτέλεσμα την σύγκρουση 6 αεροπλάνων μεταξύ τους και την βιαστική ρίψη των βομβών χωρίς να επιφέρουν την καταστροφή στρατηγικών στόχων. Κάτω από τις ίδιες συνθήκες κατεστράφησαν και 8 βρετανικά βομβαρδιστικά.
Οι Βρετανοί από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Καΐρου χαρακτηρίζουν τους βομβαρδισμούς μια επιτυχή στρατιωτική επιχείρηση. Ανακοινωθέν τους στο BBC βάλλει κατά του κατοχικού πρωθυπουργού και της γερμανικής διοίκησης, ότι αυτοί ήταν η αιτία θανάτου πολλών Πειραιωτών, διότι «κράτησαν τον κόσμο ως ασπίδα» και δεν έλαβαν υπόψη τις προειδοποιήσεις των συμμάχων για εκκένωση της περιοχής.
Οι δυνάμεις κατοχής καθώς και η κυβέρνηση δοσίλογων γνωρίζοντας για την συμμαχική επιδρομή στο Πειραιά, μερίμνησαν για την προστασία των γερμανών στρατιωτών, στα ασφαλή καταφύγια της πόλης, στο εργοστάσιο Παπαστράτου, στην Εθνική Τράπεζα και αλλού. Οι ελάχιστες απώλειες πού είχαν, μόνο 10 νεκρούς στρατιώτες, 6 τραυματίες και 3 αγνοούμενους σύμφωνα με τους γερμανικούς υπολογισμούς, ασφαλώς δεν ήταν θέμα τύχης.
Οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις των Γερμανών στον Ναύσταθμο, τα ναυπηγεία του Περάματος στα οποία ναυπηγούνταν τα τσιμεντόπλοια, οι αποθήκες με πολεμικό υλικό, καθώς και το αεροδρόμιο στο Χασάνι (Ελληνικό) δεν υπέστησαν καμία καταστροφή από τις 900 και πλέον βόμβες, που ρίφθηκαν από τα συμμαχικά βομβαρδιστικά αεροσκάφη στα …τυφλά. Οι Αγγλοαμερικάνοι αεροπόροι, παρά τα πυρά των γερμανικών αντιαεροπορικών πυροβόλων, κατάφεραν και έπληξαν το λιμάνι, το κέντρο αλλά και αρκετές συνοικίες του Πειραιά, Δραπετσώνα, Κερατσίνι, Πέραμα και Κοκκινιά, περιοχές στις οποίες το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ διέθεταν δύναμη και σημαντική επιρροή.
Ένα χρόνο νωρίτερα, στην διάσκεψη της Καζαμπλάνκας 14-24/1/43, είχε αποφασισθεί από τους «Συμμάχους» η καταστροφή των γερμανικών στρατιωτικών στόχων, εγκαταστάσεων και βάσεων στις κατεχόμενες χώρες και στο γερμανικό έδαφος, συντονισμένα σε κοινές αποστολές από την αμερικανική και βρετανική αεροπορία.
Ένα χρόνο αργότερα, στις 13-14 Φεβρουαρίου, η μνημειακή πόλη της Δρέσδης θα μετατρεπόταν σε σωρούς ερειπίων από τις χιλιάδες τόνους εμπρηστικών βομβών της Αγγλο-αμερικανικής αεροπορίας. Ένα ακόμη έγκλημα που σχεδιάσθηκε μεθοδικά με δεκάδες χιλιάδες θύματα αμάχους, ενώ πλησίαζε το τέλος του πολέμου, προάγγελος του πυρηνικού ολέθρου λίγους μήνες μετά, στις 6 και 9 Αυγούστου του 1945, στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι.
Συνεπώς, στην περίπτωση που ο καταστροφικός βομβαρδισμός δεν ήταν μια ενέργεια σκόπιμη, προμελετημένη και από πρόθεση, αλλά τυφλά χτυπήματα, λάθη και αστοχίες, η μαζική δολοφονία αμάχων ήταν απλά παράπλευρες απώλειες στα πλαίσια των πολεμικών σχεδιασμών των ιμπεριαλιστών και της νέας τάξης πραγμάτων. Μια αποικιοκρατική συμπεριφορά περιφρόνησης και απαξίωση της ύπαρξης των πολιτών αυτής της χώρας. Ήταν ένα έγκλημα κατά του λαού που πέρασε στην λήθη, δεκαετίες αγνοήθηκε και αποσιωπήθηκε από το μεταπολεμικό κράτος.
Πηγές
Γεράνης Στ., Μνήμη Βομβαρδισμού, Εκδ. Θερμόπυλες, Πειραιάς 1975.
Γένιτσαρης Μ., Μάγκας από Μικράκι, Αυτοβιογραφία, Επιμέλεια Στάθη Gauntlet, Εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1992.
Μαλαγκονιάρης Στ., Ο φοβερός βομβαρδισμός στο κέντρο του Πειραιά έγινε στα τυφλά, Ιστορικά, ΕφΣυν, 17/1/2016.
Παπασταθοπούλου Χρ., Όταν οι σύμμαχοι σκόρπισαν τον θάνατο στον Πειραιά, Νησίδες, ΕφΣυν, 26/1/2019
Τζαφέρα Α., Η πόλη του Πειραιά στην Κατοχή και την Αντίσταση, Διδακτορική Διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμ. Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2017.
*Ο Απόστολος Καραμπάς είναι ιστορικός – αρχαιολόγος
